Insoniyat tarixida tarbiya va ta'limning rivojlanish bosqichlari

Insoniyat tarixida tarbiya va ta'limning rivojlanish bosqichlari

Reja:
1. SHaxs va uning rivojlanishi
2. Usish va rivojlanish to’g’ri sida tushuncha.
3. SHaxs shakllanishiga ta’sir e’tuvchi asosiy omillar.
4. Rivojlanishda ta’lim va tarbiyaning roli.

Rivojlanish o’zi nima?

Inson tirik biologik mavjudotdir. Demak uning rivojlanishiga tabiat qonunlari, biologik va ijtimoiy-iqtisodiy qonuniyatlari u’zviy ta’sir e’tadi, insonni kamol toptiradi.
Inson xayot faoliyati davomida o’zgarib, shakllanib rivojlanib boradi. Rivojlanish bu bola vaznining oshishi, suyak va mushak sitsemasi, tanosil a’zosi faoliyatining kamol topishi, aql zakovatining shakllanishiga aytiladi.
SHaxsning kamol topishida va uning xulkida ijtimoiy va biologik omillarning ta’sir kuchi xamisha xam bir xil bo’lavermaydi.CHunki uning xulkiga, munosabatlariga, aloqalariga yoshi, bilim, odatlari, tashabbusi va nixoyat vaziyat xam ta’sir qiladi. Ms: bir xildagi ta’sirida xar xil bola turlicha munosabatda bo’ladi, bu ayni paytda bolaning e’xtiyoji qandayligiga xam bog’liqdir.

SHaxs rivojlanishiga ta’sir e’tuvchi omillar .

SHaxsning kamolga etishida irsiyat, ijtimoiy muxit xam, ta’lim tarbiya va nixoyat o’zining mutsaqil faoliyati xam muxim axamiyatga e’ga.
SHaxs qaysi jamiyatda yashasa, shu jamiyatdagi qonun qoidalarga asosan kamol topadi. SHu jamiyatning moddiy va ma’naviy rivojlanganligi, uning shaklanishiga xar tomonlama ta’sir ko’rsatadi.
SHu davlatda texnika, texnologiya, avtomatika, telemexanika, e’lektrlashtirish, gaplashtirish va xakozalar uning ongiga, aqliy va axloqiy rivojlanishiga ta’sir e’tadi.Odam atrof muxitini qancha ko’p bilsa, uning ongi shuncha ko’p o’sadi. Demak shaxsning kamolatga etishtirish jamiyat rivojlanishi bilan chambarchas bog’liq.

Inson kamolatiga insoniyatning ta’siri.

Irsiyat deganda, bolaga ota-onadan va umuman yaqin ajdodlaridan, ya’ni nasldan-naslga o’tadigan biologik xususiyat va o’xshashliklarga aytiladi.16 -asr falsafasida vujudga kelgan premorfizm okimi namoyondalarning fikri- cha odam bolasi xali ona pushtidaligidayok bo’lajak shaxsga xos barcha xususiyat larga e’ga bo’ladi, rivojlanish e’sa ana shu xususiyatlarning mikdoriy borishi- dir.
Amerikalik pedagog va ruxshunos E’.Tordayk fikricha, shaxsning barcha xususiyatlarni, shu jumladan ong va aqliy qobiliyat xam nasldan-naslga utadi, u boshqa organlar kabi tabiatdan berilgan.
D.Dyunning fikricha xaqiqiy tarbiya tashqaridan kiritilmaydi, u odam bilan dunyoga kelgan, tarbiya uni utsiradi.
Nemis ruxshunosi V.Pteren yangi tug’ilgan bola xali inson e’mas deb xisoblaydi, u faqat sut e’mizuvchi xayvondir. YArim yoshdan u maymunga tenglashadi. Ikki yoshda bolaboshlang’ich insonlik xolatiga etadi. (yuradi, gapiradi) 5 yoshda ibtidoiy jamiyat odamlariga mos keladi, o’smirlik davrida urta asr ongini aks e’ttiradi va etuklik yoshidagina (17,18) mavjud jamiyatning madaniy darajasiga mos ong e’gasi bo’ladi. Ba’zi biogenetiklar 13, 10 va xatto 8 yoshdan xam mavjud jamiyatning tulakonli a’zosi bo’la oladi deb xisoblaydi. Avtsraliyalik ruxshunos K. Byuller xatto bolaning axloki jixatidan o’sishini xam irsiyatga boglaydi. Bola xayotning datslabki kunalaridan boshlab o’zini o’rab olgan muxitning ta’siri otsida o’sadi va ulgayadi.