İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 109 109 109 Tut ağacının da xəzriylə münasibətləri gərgindir, çünki xəzri bu ağacın budaqlarını sındırır, bəhərini çırpıb yerə səpir, başına toz-torpaq ələyir. Bakı damlarının aralarından boylanan tut ağacları asfaltı deşib çıxan otlara bənzəsə də, onlar kimi yararsız deyillər. Tut ağacları Bakı tarixinin mədəni, elmi, tərbiyəvi mərkəzləri olub. Tut ağacı xırda uşaqlara idman meydançasını əvəz edib – dırmaşıblar, tullanıblar, sallanıblar; tut ağacının kölgəsində şeir- qəzəl, meyxana məclisləri qurulub, arvadlar yığışıb laqqırtı vurub, tut ağacının altında gecələr sevgililər görüşüblər, tut ağacına çoxlu mıx çalıb asılqan düzəldiblər və s... Bakı kəndlərində tut ağaclarının dövrəsində, adətən, çoxlu əncir əkərdilər ki, tut darıxmasın, darıxsa bəhəri olmaz. Əncir ağaclarının kölgəsində yatmağa uşaqları qoymurlar. Guya kim onun altında yatsa, cin- şeytanın hücumuna məruz qalar, yaxud əncir ağacı adamı yuxudaykən boğub öldürər. Əncir yarpaqları insan əlinə bənzəyər, elə bil beş dənə barmağı var. Çox güman ki, bayaq dediyim fikrin yaranmağı da, əncir yarpağının məhz bu formada olmasıyla bağlıdır. Allah bilir, bəlkə də hansısa köhnə bakılı yüz qram vurandan sonra gəlib yatıb əncir ağacının altında, külək də onun başı üstündəki, yarpaqları tərpədib, bu bədbəxt də yarımyuxulu halda gözlərini açanda elə bilib ki, hansısa naməlum bir məxluq yaşıl əllərini uzadıb onu boğmaq istəyir və elə bilib ki, əcinnələr ona hücum edir. Bundan sonra da, hər yana səs salıb ki, bəs, əncir ağacının www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 110 110 altında kim yatsa, cin-şeytan onu boğacaq, mən özüm canımı güclə qurtardım. Əncir ağacını əhatə eləyən bu mistik aura ona gətirib çıxarıb ki, tut ağacından fərqli olaraq, onun gövdəsini heç kəs asılqana döndərməyib. Bəlkə də məsələ əncir ağacının pota olmasındadı. Əgər o da tut ağacları kimi hündür olsaydı, camaat heç mövhumata- filana fikir verməzdi, bir ovuc yüzlük mıxı çalardılar birbaşa onun mistik aurasına və həyətdəki artıq şeyləri asardılar bu iri mıxlardan. Hə, beləliklə, gəlib yetişdik Bakı tarixinin ən qəribə və əcaib bir nöqtəsinə, yəni mıx məsələsinə. Bakı kişilərinin, ələlxüsus yaşlı nəslə mənsub bakılıların çox əndrabadi bir adəti var; həyətin dər-divarında taxtadan düzəlmiş nə varsa, hamısının üstünə mıx vurub oradan nəsə asmaq. Və Bakı həyətlərinin demək olar ki, hamısında tut əkildiyinə görə, mıxlardan çoxusu, məhz bu ağacların payına düşür. Canlı asılqana dönmüş tut ağacları bədəninə oxlar sancılmış xristian apastollarına oxşayır (mən bu övliyaların şəkillərini Avropa İntibah dövrü rəssamlarının albomlarında görmüşəm və uşaq vaxtından belə tablolara baxaraq fikirləşirdim ki, görəsən, bu oxları, nizələri yazıqların bədəninə elə belə sancıblar, yoxsa çəkiclə vurublar). Şükürlər olsun ki, o vaxt şəhid apastolların bədəninə sancılmış oxlardan nəsə asmaq heç kimin ağlına gəlməyib, ya da asmağa bir şeyləri olmayıb. Amma onu deyim ki, əgər həmin müqəddəs apastolları iyirmi-otuz il bundan əvvəl Bakının köhnə www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 111 111 111 həyətlərindən birində çarmıxa çəkib oxlasaydılar, bakılılar heç vəchlə bu fürsəti əldən verməzdilər; müqəddəsliyə-filana əhəmiyyət vermədən biri gəlib oxdan dəmir vanna asardı, biri maşın pakrışkası, bir ayrısı da mis aftafa. Sonra da səhər tezdən hansı birisə qarnını sıxıb rahatxanaya qaçanda görərdi ki, asılqanın yeri boşdur, müqəddəs apastol də, mis aftafa qarışıq qeybə çəkilib. Hər nədisə xristianların bəxti gətirib... Harasa mıx vurmaq bakılıların nəzərində çox ali bir fəaliyyət növüdür. İnsan hansısa bir obyektə mıx vurub oranı asılqana döndərməklə, sanki təbiətə və hökumətə meydan oxuyur. Məsəlçün, tut ağacına mıx vuranda fikirləşir ki, təbiət bunu ağac kimi xəlq eləsə də, mən onu asılqana döndərirəm, deməli, təbiətə qalib gəlirəm, əjdahayam, məndən yoxdu. Köhnə Bakı həyətlərindəki bütün tut ağaclarının və başqa taxta predmetlərin asılqana dönməsinin bir səbəbi də darısqalçılıqdır. Kiçik həyətlərdə artıq şeyləri yığmaqçün ayrıca anbar tikmək imkanı olmadığından, adamlar məcbur olur əli çatan yerlərə mıx çalıb nəyi varsa ordan assın. Bakının tipik köhnə həyətlərindən birini təsvir edək: qalın taxta qapını açıb dörd-beş ailənin yaşadığı 40-45 kv.m-lik həyətə daxil oluruq. Həyət qapısının arxasına vurulmuş mıxlardan bir burum rezin şlanq (xalça –palaz yumağçün), uşaqların düzəltdiyi «samokat» və bir neçə ədəd naməlum dəmir-dümürlər asılıb. Keçirik bir az qabağa. Həyətin sağ küncündəki taxta rahatxananın divarına vurulmuş mıxlardan aftafa Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|