İpek yolu è ипек йолу реäАÊсийа ùейяти: Аêèô Ìóñàéåâ
Yüklə 2,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
Avropa Şurası 2001-ci ilə “Kibercinayətkarlıq haqqında” Beynəlxalq Konvensiya qəbul etdi (3). Lakin Konvensiyaya Avropa Şurasının üzvü olan dövlətlər qoşulduğuna görə o işti- rakçıların dairəsi baxımından məhduddur. Bu səbəbdən Konvensiya kibercinayətlərlə mübarizədə dövlətlərin fəaliyyətlərini tam şəkildə əlaqələndirməyə imkan vermir, bütün dünya ölkələrinin maraqlarını nəzərə almır. odur ki, bizim fikrimizcə, kibercinayətlərlə mübarizə aparmaq üçün dövlətlər öz aralarında universal əməkdaşlıq həyata keçirməli və bu məqsədlə kibercinayətkarlıq haqqında çoxtərəfli beynəlxalq müqavilə bağlamalıdırlar. Bağlanmış belə müqavilə zənn edirik ki, bütün dünya dövlətlərinin kibercinayətkarlıq prob- leminə eyni şəkildə yanaşmasını təmin edərdi. Axı, bir az əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi kibercinayətkarlıq beynəlxalq xarakterli ictimai təhlükəli əməl olub, dövlət sərhədlərini tanımır. XXi əsrin əvvəlləri cinayətkar aləmin dünyada “zəfər” vaxtı kimi xarakterizə olunur. Bu, onunla bağlıdır ki, həmin dövrdə transmilli mütəşəkkil cinayətkarlıq kimi yeni təhlükəli ten- densiya geniş xarakter aldı. Həmin təhlükəli tendensiya bu gün daxili məsələdən çox, qlobal- transmilli problemə çevrilmişdir. Təsadüfi deyil ki, beynəlxalq birlik inad və təkidlə transmilli cinayətkarlıq problemini həll etməyin yollarını axtarır. Bunun nəticəsində 2000- ci ildə “Transmilli mütəşəkkil cinayətkarlığa qarşı” BMT Konvensiyası qəbul edilmişdir (6). Şübhəsiz bank fəaliyyəti əleyhinə törədilən beynəlxalq xarakterli ictimai təhlükəli əməllərlə mübarizədə həmin Konvensiyanın rolu və əhəmiyyəti böyükdür. Biz, heç cür inkar edə bilmərik ki, sözügedən Konvensiya bank fəaliyyəti əleyhinə törədilən və bir tərəfdən trans- milli, digər tərəfdən isə mütəşəkkil xarakter alan cinayətlərlə aparılan mübarizənin beynəl - xalq-hüquqi əsasını təşkil edir. unutmaq olmaz ki, bank fəaliyyəti əleyhinə olan cinayətlər həm transmilli, həm də mütəşəkkil formada törədilə bilər. odur ki, həmin cinayətlərin hüquqi tənzimlənməsi transmilli mütəşəkkil cinayətkarlığa qarşı BMT Konvensiyası əsasında həyata keçirilir. Qeyd etməliyik ki, cinayətkarlıqla, o cümlədən bank fəaliyyəti əleyhinə olan cinayətlərlə mübarizədə dövlətlər təkcə konvension əməkdaşlıq həyata keçirmirlər. Bundan ötrü onlar həm də institusion əməkdaşlıqdan istifadə edirlər. Nəzərdən qaçırmaq olmaz ki, cinayətkar- lıqla mübarizə sahəsində dövlətlərin əməkdaşlığı iki əsas istiqamətdə inkişaf edir ki, insti- tusion əməkdaşlıq onlardan biridir. İnstitusion (institusional) əməkdaşlığın nə demək olduğuna gəldikdə isə qeyd etməliyik ki, institusional əməkdaşlıq bu və ya digər beynəlxalq müqaviləyə uyğun olaraq yaradılan müxtəlif komitə və komissiyalar, beynəlxalq universal təşkilatlar (məsələn, BMT), BMT-nin ixtisaslaşdırılmış təşkilatları, habelə İnterpol, eləcə də Avropol (Europol) çərçivəsində həyata keçirilir. Beynəlxalq xarakterli cinayətlərlə (əlbəttə, bank fəaliyyəti əleyhinə olan cinayətlərlə) mübarizədə BMT çərçivəsində həyata keçirilən institusional əməkdaşlıqdan xüsusi olaraq danışmaq lazımdır. universal beynəlxalq (dövlətlərarası) təşkilat olan BMT yaddan çıxar- mamalıyıq ki, cinayətkarlıqla mübarizədə dövlətlərin fəaliyyətlərini əlaqələndirmə mərkəzi sayılır. o, yeganə beynəlxalq təşkilatdır ki, həm milli, həm də beynəlxalq səviyyədə n İPƏK YOLU n 2/2014 AZƏRBAYCAN UNİVERSİTETİ 64 cinayətkarlığın qarşısını almaq və onunla mübarizə aparmaq məqsədilə ayrı-ayrı ölkələrə ef- fektiv kömək etmək üçün lazım olan mandata və beynəlxalq institusional mexanizmə ma- likdir. Cinayətkarlıqla mübarizədə dövlətlərin əməkdaşlığı sahəsində BMT-nin fəaliyyəti üçün xarakterik olan istiqamətlərdən biri beynəlxalq xarakterli cinayətlərlə mübarizə məsələsidir. Əgər bank fəaliyyəti əleyhinə olan cinayətlərdə xarici element iştirak edərsə, onlar beynəlxalq xarakterli cinayətlər sırasına aid edilir və BMT çərçivəsində mübarizənin predmetinə çevrilir. Hər şeydən əvvəl qeyd etməliyik ki, BMT-nin əsas orqanlarından biri olan Baş Assambleya cinayətkarlıqla mübarizədə vacib rol oynayır. Bu orqanın sessiyalarında cinayətkarlıqla mübarizənin müxtəlif aspektlərinə baxılır. BMT tərkibində beynəlxalq hüquq komissiyası yaradılmışdır ki, Baş Assambleya həmin komissiyanın köməyi ilə ayrı-ayrı cinayətlərə dair Konvensiyalar hazırlayır və qəbul edir. Cinayətkarlıqla mübarizənin müxtəlif aspektlərinə həm də EKosos-un (İqtisadi və sosial Şuranın) fəaliyyəti çərçivəsində baxılır. Nəzərə almaq lazımdır ki, BMT-nin əsas hüquq- mühafizə strukturları məhz EKosos çərçivəsində cəmlənmişdir ki, o, BMT-nin əsas orqan- ları sırasına daxildir. Şübhəsiz, beynəlxalq cinayətkarlıqla mübarizə sahəsində dövlətlərin və onların hüquq- mühafizə orqanlarının fəaliyyətləri əlaqələndirilməlidir. Bu işdə dövlətlərarası beynəlxalq təşkilat olan İnterpol (Beynəlxalq Cinayət Polis Təşkilatı) mühüm rol oynayır ki, beynəlxalq xarakterli cinayətlərin qarşısını almaq və onun kökünü kəsmək, müxtəlif ölkələrin cinayət polisləri arasında əməkdaşlığı geniş səviyyədə inkişaf etdirmək yolu ilə belə cinayətlərlə mübarizə aparmaq onun əsas vəzifəsi sayılır. 1956-cı ildə qüvvəyə minən nizamnaməsi əsasında fəaliyyət göstərən İnterpolda dünyanın 190-dan çox dövlətləri iştirak edir. Azər- baycan Respublikası da İnterpolun üzvüdür. Bank fəaliyyəti əleyhinə törədilən cinayətlərlə mübarizədə dövlətlərin, onların hüquq- mühafizə orqanlarının fəaliyyətinin əlaqələndirilməsində də İnterpol vacib rol oynayır. Beynəlxalq hüquq-mühafizə təşkilatı olan İnterpolun fəaliyyəti, yaddan çıxarmamalıyıq ki, həm də bank fəaliyyəti əleyhinə törədilən cinayətləri əhatə edir. söhbət ilk növbədə bank fəaliyyəti əleyhinə törədilən cinayətlər sırasına aid etdiyimiz saxta pul hazırlama (pul nişan- larını saxtalaşdırma) kimi əməldən gedir ki, həmin əməl İnterpolun fəaliyyət predmetinə daxil olan cinayətlərdən sayılır. unutmaq olmaz ki, hal-hazırda saxta pul hazırlama cinayəti ilə mübarizə sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığın bütün məsələləri İnterpol çərçivəsində həll olu - nur. Təsadüfi deyildir ki, İnterpolun Haaqqa şəhərində yerləşən xüsusi şöbəsi saxta pul nişan- larının qeydiyyatı və identifikasiyası ilə məşğul olur. İnterpolun fəaliyyəti həm də bank fəaliyyəti əleyhinə cinayət törədən şəxslərin (cinayətkarların) beynəlxalq axtarışına yönəlmişdir ki, bundan ötrü o, həmin cinayətlərin törədildiyi dövlət ərazisindən kənarda əməliyyat-axtarış tədbirləri həyata keçirir. Bank fəaliyyətinə qarşı törədilən cinayətlər sırasına aid etdiyimiz ictimai təhlükəli əməl- lərlə həm də regional səviyyədə beynəlxalq-hüquqi mübarizə aparılır. Regional səviyyədə aparılan beynəlxalq-hüquqi mübarizə də iki əsas istiqamətdə (növdə) həyata keçirilir ki, kon- vension əməkdaşlıq onlardan biridir. söhbət regional konvension əməkdaşlıqdan gedir ki, AZƏRBAYCAN UNİVERSİTETİ 65 n İPƏK YOLU n 2/2014 Yüklə 2,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|