İQTİsadiyyatin təNZİMLƏNMƏSİ SİstemiNDƏ HÜquqi TƏNZİMLƏMƏ aləTİ KİMİ DÖVLƏt proqramlarinin əHƏMİYYƏTİ
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
44
epidemiya, zəlzələ və ya daĢqın, anarxiya, iğtiĢaĢ və inqilablar formasında və ya hansısa bir digər böhranlı vəziyyət Ģəklində nəzərəçarpacaq böhran baĢ verirsə, onda hökümət reqlamentliyinin miqyası və sərtliyi artır və cəmiyyətin iqtisadiyyatı, siyasi rejim, həyat tərzi və ideologiya totalitar transformasiyanın acısını çəkirlər və böhran nə qədər güclüdürsə, bu transformasiya bir o qədər çox olur. Əksinə, nə vaxt ki, hər dəfə cəmiyyətdə güclü böhran azalırsa, hökümət reqlamenləĢdirməsinin miqyas və sərtliyi azalırsa, cəmiyyətin ideoloji və mədəni dəyiĢiklikləri sülh, daha az reqlamentləĢdirilmiĢ Ģəkildə və daha azad həyat tərzində iĢə baĢlayır və böhran nə qədər aĢağı düĢürsə, azad rekonversiya (əvvəlki vəziyyətə, Ģəraitə salınma) bir o qədər çox olur. Bu qanuna riayət edilməməsi ağır neqativ nəticələrə aparır. Belə ki, Rusiya dövlətinin 90-cı illərdə strateji-innovasiya tənzimlənməsindən imtina etməsi sülh vaxtı üçün rekordlu olan, uzun sürən, sivilizasiyalı böhranın dərinləĢməsinin amillərindən biri oldu. Sosial-iqtisadi dinamikanın dövlət tənimlənməsinin ikinci forması öz əksini aĢağıdakı dörd əsas formalarda həyata keçirilən milli proqramlaşdırmada tapır:
böhranlı fazaları daha az müddətə və az itkilərlə ötüb keçməsi üçün dövlətin resurslarının səfərbər edilməsinə imkan verən milli əks böhran proqramları; belə proqramlar çoxdur, geniĢdilər, lakin zaman üzrə məhduddurlar;
dövlətin və cəmiyyətin resurslarını innovasiya yarıb keçməsinin bir və ya bir neçə qovĢaq (bağlayıcı) istiqamətlərində təmərküzləĢdirən milli proqramlar;
müstəqil və ya proqramın elementi kimi çıxıĢ edən milli layihələr;
bu və ya digər sferada konkret problemlərin həllini təmin edən federal, regional və ya korporativ səviyyədə məqsədli proqramlar. 1991-ci ildən etibarən Azərbaycan Respublikasının mərhum Prezidenti, ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin uzaqgörən siyasəti və gərgin fəaliyyəti nəticəsində, ağır ilkin Ģərtlərə baxmayaraq, 1995- ci ildən baĢlayaraq ölkəmizin sosial-iqtisadi inkiĢafı və dünya təsərrüfat sisteminə inteqrasiyası sahəsində çox 45
böyük nailiyyətlər əldə olunmuĢdur. Ən böyük nailiyyət isə ondan ibarətdir ki, bu dövrdə ölkəmizdə aparılan müstəqil dövlət quruculuğu prosesində iqtisadi islahatların və inkiĢafın mahiyyət etibarı ilə yeni bir modeli - Azərbaycan modeli yaranmıĢdır. Təqdirəlayiq haldır ki, iqtisadi inkiĢafın ikinci mərhələsində Azərbaycan Respublikasında qeyd edilən modelin gerçəkləĢməsinin rəsmi bazası kimi bir çox irimiqyaslı siyasət sənədləri (konsepsiya, strategiya və proqramlar) qəbul olunmuĢ (''Azərbaycanda Kiçik və Orta Sahibkarlığa Dövlət Yardımı Proqramı (1997-2000- ci illər)'', "Azərbaycan Respublikasında kiçik və orta sahibkarlığın inkiĢafının Dövlət Proqramı (2002-2005-ci illər)", "Azərbaycan Respublikasında maĢınqayırma sənayesinin inkiĢafının Dövlət Proqramı (2002-2005-ci illər)", "Azərbaycan Respublikasında aqrar bölmənin inkiĢafının Dövlət Proqramı (2002- 2006-cı illər)", "Azərbaycan Respublikasının demoqrafik inkiĢaf konsepsiyası", "Azərbaycan Respublikasında 2002-2005-ci illərdə turizmin inkiĢafına dair Dövlət Proqramı", "Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və iqtisadi inkiĢaf üzrə Dövlət Programı (2003-2005-ci illər)", "Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial- iqtisadi inkiĢafı Dövlət Programı (2004-2008-ci illər)") və digərləri uğurla həyata keçirilmiĢdir. Eyni zamanda, hal-hazırda "Azərbaycan Respublikasının məĢğulluq strategiyası" (2006-2015-ci illər), ―Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009- 2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkiĢafı Dövlət Proqramı‖, ―Azərbaycan Respublikası regionlarının 2014-2018-ci illərdə sosial- iqtisadi inkiĢafı Dövlət Proqramı‖, ―2008- 2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və davamlı inkiĢaf Dövlət Proqramı‖, ―2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı‖ və digər vacib sənədlər uğurla icra olunur.
Davamlı və dinamik inkiĢaf məntiqinə əsaslanan bu modelin strateji istiqamətləri aĢağıdakı kimi səciyyələndirilir: - sərbəst bazar münasibətlərinə əsaslanan və özünüinkiĢaf qabiliyyətinə malik
46
olan sosialyönümlü bütöv iqtisadi sistemin - müstəqil milli iqtisadiyyatın formalaĢdırılması; - ölkədə mövcud olan təbii-iqtisadi, texniki-istehsal və elmi-texniki potensialın fəal surətdə təsərrüfat dövriyyəsinə cəlb olunması; - milli iqtisadiyyatın dünya təsərrüfat sisteminə səmərəli Ģəkildə inteqrasiyasının təmin olunması; - bu model üzrə iqtisadi siyasətin həyata keçirilmə taktikasının fərqləndirici xüsusiyyətlərini - göstərilən istiqamətlərin hər biri üzrə fəaliyyətin paralel Ģəkildə həyata keçirilən əlaqələndirilmiĢ proqramlar üzrə aparılması; - qeyri-standart, lakin iqtisadi inkiĢafın obyektiv qanunauyğunluqlarını nəzərə alan,
gələcəyə hesablanan və cəsarətli qərarların qəbul olunması; sosialyönümlülüyün gözlənilməsi; milli mentalitetin nəzərə alınması və mütərəqqi dünya təcrübəsinə arxalanması təĢkil edir. Azərbaycan iqtisadi islahatlar və inkiĢaf modelinin həyatqabiliyyətli və səmərəli olmasının ən yaxĢı sübutu son illərdə ölkəmizdə sosial-iqtisadi inkiĢaf sahəsində əldə olunmuĢ nailiyyətlərdir. Belə ki, bu model üzrə həyata keçirilən siyasət çox tez bir zamanda ölkə iqtisadiyyatında əsaslı keyfiyyət dəyiĢiklikləri baĢ verməsinə səbəb olmuĢdur: inflyasiya cilovlanmıĢ, Milli Bank tərəfindən büdcə kəsirinin maliyyələĢdirilməsi praktikasına son qoyulmuĢ, büdcə kəsiri ÜDM-in 1- 2%- i səviyyəsinə endirilmiĢdir. Bu dəyiĢikliklər nəticəsində artıq 1996-cı ildə dərin iqtisadi böhran keçirən ölkədə makroiqtisadi sabitliyə nail olunmuĢ, növbəti- 1997-ci ildən baĢlayaraq isə dinamik iqtisadi inkiĢafı təmin etmək mümkün olmuĢdur. Belə ki, 1996-cı ildə ÜDM-in artım sürəti 1,3%, 1997-ci ildə 5,8%, 1998-2004-cü illərdə isə orta hesabla 10% təĢkil etmiĢdir. 2005-2009-cu illərdə isə real iqtisadi artım tempi müvafiq olaraq 26,4%, 34,5%, 25%, 10,8% və 9,3% təĢkil etmiĢdir. 1993-cü ildən etibarən ölkədə aparılan ardıcıl və sistemli iqtisadi islahatların ən mühüm istiqamətlərindən birini də dövlət mülkiyyətinin özəlləĢdirilməsi və azad sahibkarlığın inkiĢafı üçün əlveriĢli Ģərait yaradılması təĢkil etmiĢdir. Artıq Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|