İQTİsadiyyatin təNZİMLƏNMƏSİ SİstemiNDƏ HÜquqi TƏNZİMLƏMƏ aləTİ KİMİ DÖVLƏt proqramlarinin əHƏMİYYƏTİ

56 

 

 

 

-

 

iqtisadi  siyasət  sosial-strukturlaĢdırılmıĢ  iqtisadi  sistemin  yaradılmasına 

istiqamətlənməklə,  struktur  siyasəti  və  strategiyası  əsasında  yaradlımıĢ 

Proqramlarla reallaĢdırılmalıdır; 

-

 

 sosial-iqtisadi inkiĢafının cari vəziyyətinin obyektiv qiymətləndirilməsi-bu 

monitorinq  vasitəsi  ilə  aparılmalı,  tədbirlərin  qabaqlama  və  gecikmə  effektləri 

nəzərə alınmalıdır; 

Strateji  baxımdan  ölkədə  aparılan  iqtisadi  proqramlann  və  bütövlükdə 

iqtisadi  siyasətin  paradiqmasını  Ģərtləndirən  son  dərəcə  mühüm  digər  bir  amil 

iqtisadi sistemimizin dünya təsərrüfat  sisteminə 

qovuĢmasmın  zəruriliyi  və 

məqsədəuyğunluğudur.  Ona  görə  də  yuxanda  deyildiyi  kimi  proqramların  çərçivə 

Ģərtləri  sırasında  dünya  iqtisadiyyatında  baĢ  verən  qlobal  proseslər  və  yaranmıĢ 

meyllər mühüm yer tutur. 

Azərbaycan  Respublikası  Ģəraitində  proqramların  əvvəlində  iqtisadiyyatın 

formalaĢmıĢ  strukturunun  həddən  artıq  ağırlığını  (sənayedə  əsas  istehsal 

fondlarının  87%  qədəri  onun  baza  sahələrində  cəmlənmiĢdir),  yüksək  inhisarlığı 

(müəssisələrin  90%-  dən  artığı  öz  sahəsində  inhisarçıdırlar)  və  təmərküzləĢmə 

səviyyəsini (indi Azərbaycan sərbəst balansda olan sənaye müəssisələri iĢçilərinin 

sayı  baxımından  inkiĢaf  etmiĢ  kapitalist  ölkələrində  müəssisələrin  müvafiq  orta 

göstəricilərini 10-15 dəfə aĢır) əsas istehsal fondlarınnın 80%-ə qədərinin fiziki və 

mənəvi  cəhətdən  aĢınmaya  məruz  qaldığını  və  nəhayət  əhalinin  böyük 

əksəriyyətinin  maddi  həyat  səviyyəsinin  son  dərəcə  aĢağı  olmasını  nəzərə  alaraq 

ÖzəlləĢdirmə  Proqramının  qəbulu  mərhələsində  amillər  tərəfindən  mülkiyyətin 

dövlətsizləĢdirilməsi  və  özəlləĢdirilməsinin  müxtəlif  istiqamət  və  formalarda 

həyata  keçirilməsini  məqbul  hesab  edərək  dövlət  orqanlarına  müvafiq  təkliflər 

verilmiĢdir. 

Aqrar  sektorda  mülkiyyət  münasibətlərinin  təkmilləĢdirilməsi  bütövlükdə 

iqtisadi  sistemin  transformasiyası,  yeniləĢməsi  prosesində  ən  əhəmiyyətli  və  eyni 

zamanda  mürəkkəb  vəsilələrdən  biridir.  Məsələ  burasındadır  ki,  iqtisadiyyatında 

aqrar  sektorun  əhəmiyyətli  xüsusi  çəkiyə  malik  olduğu  ölkələrdə  bütövlükdə 

---

57 

 

 

 

radikal  proqramların  həyata  keçirilməsi  müvəffəqiyyətli  cəmiyyət  üzvləri  üçün 

nisbətən  az  təzadlı,  ağrılı-acılı  olması,  sosial-iqtisadi  durumun  qənaətbəxĢliyi 

bilavasitə aqrar sektorda yeniləĢmə prosesinin rəvan getməsindən asılıdır. Hətta bir 

sıra  ölkələrdə  «məsələn,  Çin  Xalq  Respublikasında)  məsələnin  bu  cəhətinin 

müstəsna  əhəmiyyəti  nəzərə  alınaraq  baĢlanılması  daha  məqsədəuyğun  hesab 

edilmiĢdir. 

Ġqtisadiyyatında  aqrar  sektorun  mühüm  rol  oynadığı  Azərbaycan 

Respublikası  üçün  məsələnin  bu  cəhəti  xüsusi  ilə  səciyyəvidir.  Belə  ki, 

Azərbaycanın  torpaq-iqlim  Ģəraitinin  son  dərəcə  əlveriĢliliyi  və  ayrı-ayrı  bölgələr 

üzrə  müxtəlifliliyi,  əhalinin  böyük  əksəriyyətinin  bilavasitə  kənd  təsərrüfatında 

mülkiyyətin müxtəlif formalarının meydana gəlməsi və inkiĢafı üçün geniĢ zəmin 

təĢkil edir, digər tərəfdən bunu bilavasitə obyektiv zərurətə çevirir. 

Digər sabiq sosialist ölkələri və müttəfiq respublikalarda olduğu kimi, Azər-

baycan  Respublikasında  da  mülkiyyətin  dövlətsizləĢdirilməsi  və  özəlləĢdirilməsi 

kimi mürəkkəb, cəmiyyət üzvlərinin demək olar ki, bütün təbəqələrinin mənafeyi 

ilə  bağlı  olan  prosesin  müvəffəqiyyətlə  həyata  keçirilməsi  müvafiq  təĢkilati-

idarəetmə tədbirlərinin vaxtında görülməsindən bilavasitə asılıdır. 

Rəsmi məlumatlara görə indiyədək Azərbaycan Respublikasında 50 mindən 

çox  dövlət  müəssisəsi  özəlləĢdirilmiĢ  və  1200-dən  çox  səhmdar  cəmiyyəti 

yaradılmıĢdır.  Respublikanın  bütün  ərazisini  əhatə  edən  dövlət  mülkiyyətinin 

özəlləĢdirilməsi kimi yeni, çətin, çoxcəhətli və mürəkkəb bir iĢ sayəsində hazırda 

9300-ə  yaxın  məiĢət  xidməti,  3000-ə  yaxın  ticarət  və  iaĢə  obyekti,  550  yanacaq- 

doldurma  məntəqəsi,  530  çörək  ticarəti,  çörəkbiĢirmə  obyekti  və  avadanlığı,  90 

tikinti  müəssisəsi,  15000  nəqliyyat  müəssisəsi  və  vasitəsi,  138  tikintisi 

dondurulmuĢ  və  baĢa  çatdırılmamıĢ  obyekt,  3500-ə  yaxın  icarəyə  verilmiĢ  qeyri-

yaĢayıĢ obyekti və digərləri artıq özəlləĢdirilmiĢdir. 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 8 fevral 1997-ci il tarixli fərmanına 

uyğun  olaraq,  1997-ci  il  martın  1-dən  avqust  ayının  15-nə  qədər  Azərbaycan 

vətəndaĢlarına 7 milyon 183 min 803 ədəd dövlət özəlləĢdirmə payı verilmiĢdir. 

---

58 

 

 

 

Qeyd etmək lazımdır ki, dövlət mülkiyyətinin özəlləĢdirilməsi, sahibkarlığın 

dirçəldilməsi,  mülkiyyət  müxtəlifliyi  əsasında  bazar  iqtisadiyyatına  keçid,  xarici 

investorların respublikanın təsərrüfat həyatına cəlb olunması, qiymətlərin və xarici 

ticarətin  sərbəstləĢdirilməsi  haqqındakı  mübahisələr,  diskusiyalar  artıq  geridə 

qalmıĢdır. Bu gün Azərbaycan Respublikasının çoxsahəli milli iqtisadiyyatı inamla 

dünya  iqtisadiyyatına  qovuĢmaq  istiqamətində  irəliləyir.  Bu  yolun  çətinlikləri, 

maneələri,  çatıĢmazlıqları  Ģəksizdir,  lakin  dünya  təcrübəsinin  təsdiq  etdiyi  kimi, 

iqtisadi inkiĢafın ən optimal yolu məhz bu istiqamətdədir. 

 

 

 

 

 

 

 

---