ularning faoliyati davomida olgan daromadining to‘g‘ri shakillantirilishi bilan
xizmatlar) qiymatiga tengdir. Daromad xo‘jalik yurituvchi subekt mablag‘lari va
ularning manbalarini ko‘paytiradi. Xo‘jalik yurituvchi subektlarda daromad
miqdorining ko‘payishi uning aktivlari xususiy kapitali, yalpi va sof foydasi
miqdorlarining o‘sishi bilan bir vaqitda xo‘jalik yurituvchi subekt majburiyati
kamayishining asosiy manbaidir. Iqtisodiy katigoriya sifatida esa u ishlab chiqarish
asosiy faoliyati daromadlari to‘g‘risidagi malumotlarni buxgalteriya hisobini
9000 ―Asosiy faoliyat daromadlarini hisobga olish‖ schyotida olib boriladi.
sotishdan olingan daromadini hisobga olishda quydagi schyotlardan foydalanadi:
33
9020-‖ Tovarlarni sotishdan olingan daromadlar‖;
9030-― Ishlar bajarish va xizmatlar ko‘rsatishdan daromadlar‖;
9040-― Sotilgan tovarlarning qaytishi‖;
9050-― Xaridorlar va buyurtmachilarga berilgan chegirmalar‖.
Bu schyotlar bilan bog‘liq tushumlar barchasi subekt daromadi sifatida tan
olinadi va hisobot oxirida 9910 ―Yakuniy moliyaviy natijalar‖ schyoti bilan
yopiladi. Sotishdan daromad mahsulot yuklab junatilgandan kiyin hisob-kitob
xujjatlari amalga oshirilgan vaqtdan boshlab daromad sifatida tan olinadi.
―GOLD PREMIUM PRODUCT‖ MCHJ kolbas va kolbasa mahsulotlari
turli asartimentdagi kolbasa mahsulotlar, dudlangan go‘sht, yarim tayyor go‘sht
mahsulotlari, sasiska va sardelka mahsulotlari, sir mahsulotlarini ishlab chiqarish
va ularni realezaatsiya qilish yani sotish bilan shug‘ullanuvchi jamiyat bo‘lib
ushbu jamiyat mahsulotlari mamlakatimizning qariyb barcha hududlar bozorlarida
o‘z talabiga ega bo‘lgan mahsulotlar hisoblanadi.
Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda ushbu Jamiyat hisob siyosatining
daromadlarini hisobga oluvchi operatsion faoliyat bo‘yicha daromadlari uchun
9010-― Tayyor mahsulotlarni sotishdan olingan daromad‖ schyotiga qo‘shimcha
ravishda quydagi schyotlarni kiritish maqsadga muvofiq bo‘lar edi:
9011-―Tayyor kolbasa mahsulotlarini sotishdan olingan daromad‖;
9012-―Tayyor sir mahsulotlarni sotishdan olingan daromad‖;
9013-―Tayyor dudlangan go‘sht mahsulotlarini sotishdan olingan daromad‖;
9014-―Yarim tayyor go‘sht mahsulotlarini sotishdan olingan daromad‖.
Operatsion faoliyat daromadi ―GOLD PREMIUM PRODUCT‖ MCHJning
daromadi jamiyatning yalpi foydasining yuqori salmoqli qismini tashkil qilishi
uning muhim ko‘rsatkichi sifatida xo‘jalik yurituvchi subektning kelgusi
rivojlanish istiqbollarini belgilab beradi. Daromadning buxgalteriya hisobida tan
olishning umumiy shartlari uni xo‘jalik yurituvchi subektga kelgusida
iqtisodiy manbaning kelib tushish imkoniyati vujudga kelganda va shu manbaning
kelib tushishi imkoniyati vujudga kelganida va shu manbaning miqdorini aniq va
ishonchli o‘lchash mumkin bo‘lganda tan olishdir. GOLD
PREMIUM
34
PRODUCT‖ MCHJda №2 BHMSga muvofiq, daromadni tan olish uchun quydagi
mezonlar bajarilishi lozim :
Xo‘jalik yurituvchi subektning mahsulotga egalik qilishi bilan bog‘liq
manfaati va tavakkalchilikning asosiy qismi xaridorga o‘tkazib berilishi ;
Xo‘jalik yurituvchi subekt ushbu maxsulotni odatdagidek o‘z mulki
darajasida boshqarish va nazorat qilishda qatnashmasligi;
Tushum miqdorini aniq belgilash mumkin bo‘lishi;
Sarflangan va kutilayotgan xarajatlar miqdorini aniq belgilash mumkin
bo‘lishi lozim.
Ushbu mezonlarning hisob tizimidagi axamiyati shundan iboratki, agar
ulardan biri bajarilmasa, daromadni tan olish toki ushbu mezonlar to‘liq
bajarilgunga qadar cho‘ziladi. Shundan so‘ng daromad xaridorlarga yitkazib
berilgan maxsulot evaziga kelib tushgan pul mablag‘lari qiymatida o‘lchanadi.
Daromad sotilgan mahsulot uchun haqiqiy qiymatga ega bo‘lgan aktivlar
kelib tushganda hisobga olinadi. Tushumni tan olishda ushbu mablag‘larni
iqtisodiy manba sifatida hisobda aniq aks ettirish zarur. Daromadni hisobda aks
ettirish zaruriy burchi shartlar bajarilganda, ya‘ni malum xo‘jalik jarayonlaridan
ko‘rilgan manfaatni tushum deb hisoblashga asos vujudga kelganda amalga
oshiriladi.
6-jadval
Dostları ilə paylaş: