Iqtisodiyot nazariyasi

Ishlab chiqarish jarayonining ikki tomonlama tabiati (1-rasm)⁴.
Ishlab chiqarish jarayonini ikki tomonlama tahlil qilib o‘rganish uning mazmunini to‘g‘ri tushunish imkonini beradi va turli xil chalkashliklar, munozarali tortishuvlarga chek qo‘yadi.
Iqtisodiyotning industriyaga qadar va industrlashgan davrida yashaganlar ishlab chiqarish deganda, moddiy ne’matlarni yaratish bilan bog‘liq faoliyatni ko‘z oldiga keltirishadi. Ammo hozirgi zamon iqtisodiyot nazariyasi xo‘jalikning yangicha voqeligini aks ettirmoqda. XX asrning oxiri va XXI asrning boshi uchun post industrial ishlab chiqarishning eng yangi tarkibiy tuzilishi bo`lib boshqalardan farq qiluvchi qator xususiyatlarga ega.
1. Eng yangi ishlab chiqarish haqiqiy va istiqboldagi ehtiyojlarning butun doirasi yalpi qondirilishini ta’minlashga qodir.
2. Hozirgi iqtisodiyot ishlab chiqarishning bir-birini to‘ldiruvchi ikki sohasini: moddiy va nomoddiy sohalarini o‘z ichiga oladi.
3. Hozirgi zamon ishlab chiqarishiga xizmatlarning alohida sohasi uzviy ravishda kirib boradi⁵.
Moddiy va nomoddiy ishlab chiqarish tushunchasi

Hozirgi zamon ishlab chiqarishi (2-rasm)⁶.
Moddiy ishlab chiqarish insoniyat jamiyatining mavjudligi va rivojlanishining asosidir. U iqtisodiy mahsulotni moddiy shaklda, shuningdek moddiy boylikni yaratadi va o'zgartiradi. Moddiy ishlab chiqarish doirasida o'z infratuzilmasi mavjud. Infratuzilma-ishlab chiqarish va inson hayotining umumiy sharoitlarini ta'minlaydigan fermer xo'jaliklari turlarining to'plami. Ishlab chiqarish infratuzilmasi to'g'ridan-to'g'ri moddiy ishlab chiqarishga xizmat qiladi. U moddiy tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish tarmoqlarini o'z ichiga oladi:

• 
  sanoat;
  
• 
  qishloq xo'jaligi;
  
• 
  qurilish;
  
• 
  kommunal xizmat;
  
• 
  maishiy xizmat.
  

Moddiy ishlab chiqarishning eng ko'p ishlatiladigan tarmoqlari va ular ishlab chiqaradigan mahsulotlar namunalari to'g'risidagi (3 jadvalda) ma’lumotlar mavjud. Ushbu tarmoqlar iqtisodiyotda muhim rol o’ynaydi va xom ashyodan tortib to tayyor mahsulotgacha bo’lgan turli xil mahsulot guruhlariga bo’lgan ehtiyojni ta’minlaydi.

Moddiy ishlab chiqarish tarmog’i	Mahsulot namunalari
Metallurgiya sanoati	Quyma temir, po’lat, alyuminiy, mis, qo’rg’oshin, rux
Kimyo sanoati	O’g’itlar, plastmassalar, laklar, bo’yoqlar, kauchuk, sintetik tolalar
Oziq-ovqat sanoati	Sut, go’sht, don, konserva, ichimliklar, shirinliklar
To’qimachilik sanoati	Mato, kiyim-kechak, gilam, mebel uchun to’qimachilik
Yog’ochni qayta ishlash sanoati	Taxtalar, kontrplak, qog’oz, mebel, yog’och mahsulotlari
Qurilish sanoati	Avtomobillar, samolyotlar, kemalar, mashinalar
Energetika sanoati	Elektr, neft, gaz, yonilg’i briketlari