|
Isajon sultonning "ozod"romanidagi ramziylikisajon-sultonning-ozod-romanidagi-ramziylik
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL OF BIRUNI
ISSN (E) 2181-2993
Vol. 1, Issue 2. Oct. (2022)
247
www.birunijournal.uz
beradi” [11;63]. Aslida Ozodning bu safari ma’nolar olamiga qilingan safar edi.
Qahramon bu yo‘lda anglagan ma’nolari haybatidan hayratga tushadi. Insonning
qanchalik sharaflangan idrok egasi ekanini his qiladi. Ma’nolarni anglashida
shamolning hissasi beqiyos edi. “..lekin bilib ol, u yoqda eng yaqin hamrohing-
shamol bo‘ladi..” [9;156-b] Shamol romanda yo‘l boshlovchi, donishmand, roviy
qiyofasida namoyon bo‘ladi. U qahramonni oddiy ko‘ringan hodisalar darchasidan
uning tub zamiriga boqib, tarix sahifalari ostida ko‘milib ketgan ming yillik hikmatlar
qatlamini ko‘rishga o‘rgatadi. Muallif manzilga yetib borish mashaqqaatlarini turli
rakurslarda turib ramziy detallar vositasida mahorat bilan tasvirlaydi.
Ozod nihoyat lolaga yetib borganda ko‘radiki, u boshqa lolalardan farqli
ravishda qora rangda edi. Qora rang salobat va ulug‘vorlik belgisi ekani inobatga
olinsa, lolaning rangi uning yuksak ekaniga bir ishora bo‘lishi mumkin, boshqa
lolalarga o‘xshamasligi uning darajasini yanada balandlatgandir. Balki u chaqmoqlar
tufayli qora rangda tug‘ilar? Ochilishida chaqmoqlarning xizmati bo‘lgan bu gulning
sathida chaqmoq kuydirgan izlar bor. Ikkinchi tomondan, u g‘amgin edi: “Bilmadim,
-dedi Lola, bosh egib. Shunda Ozod lolaning mungli va mayus ekanini ko‘rdi, uning
nozik gulkosalarida ko‘z yoshlari monand tomchilar titrar edi” [9;156]. Mulohaza
qilinadigan bo‘lsa, bu o‘rinda qora rang qayg‘uni bildirish uchun ishlatilgan degan
xulosa haqiqatga yaqinroq. Lola gulkosalaridan uchqunlar taratib, yog‘dulanib
turardi, ammo uning hayoti qorong‘ulikdan iborat edi, hatto nima sababdan unib
chiqishi, nega bebaho ekanini ham bilmaydi. Unga talpinayotganlari, aziz tutishlari
also quvontirmaydi. Yagona tilagi chaqmoqli qoyatoshlar ortidagi yana bir lolaga
yetishish va murg‘ak lolasini - zuryodini dunyoga keltirish. Ozod anglaydiki, baxt
atalgan lolaning o‘zi baxtga mushtoq. Bundan kelib chiqib, inson intilayotgan, talab
qilayotgan ne’matlarning o‘zi insonga muhtoj deyish mumkin . Baxtni har kim har xil
tushunadi. Kimgadir sog‘lik baxt. Boshqaga boylik. Ko‘pincha kishi o‘zida
bo‘lmagan narsani baxt deb hisoblaydi. Boshqa jihatdan qaraganda, orzu qilgan,
erishishni xohlagan narsalarinmizning hammasi ham biz o‘ylaganday mukammal
bo‘lmasligi anglatiladi. Chunki hamma narsa ham ko‘ringanidek yoki
ta’riflanganidek emas. Baxt aslida insonning o‘zi, borligi, asliyatining
sharafliligidadir. Muammo shundaki, inson har doim ham buni anglab yetmaydi.
Buyuk bo‘lib yaratilganini tushunmaydi. Barcha yaratiqlar ichida eng oliy maqomga
egaligini unutib qo‘yadi. Muallifning maqsadi o‘quvchiga shularni singdirish, ruhini
qalqitib, alq ko‘zini ochish, olamga, undagi har bir yaproq, tosh, giyohga tafakkur
nazari bilan qarashga majbur qilishdir. Inson o‘z taqdirining yaratuvchisi, farovon
hayotning bunyodkori. Hammasi uning qo‘lida, lola faqatgina ramziy ishora xolos.
Ayni paytda Ozod obrazini yoritishda qo‘shni ayollarning suhbati, uzumzorlar
|
|
|