İsgəndər Atilla
Yüklə 3,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
70 Əsrin şairi IX deməmişdimmi?” 1
malarını istəyirlər. Rəbbi onları Cənnətdən qovur. Yer üzünə enməyi əmr edir. Onlar yerə enirlər. Yer üzərində Adəm oğulları doğulur. Allah Adəm oğullarına müraciət edərək deyir: “Ey Adəm oğulları! Sizə ayıb yerlərinizi örtəcək geyim və bəzəkli libas nazil etdik. Şeytan Adəm və Həvvanı Cənnətdən qovdurduğu kimi, sizi də aldadıb yoldan çıxarmasın...” Amma belə olmayacaq. Şeytan-İblis Adəm oğullarını yer üzərində də aldadıb yolundan çıxaracaq. Onlar dünyada misli- bərabəri görünməyən fitnə-fəsadlar törədəcəklər. Böyük Cavid gələcəkdə bunları “İblis”, “İblisin ilhamı” və “İblisin intiqamı” dramalarında təsvir edəcək. Hələ o zamana çox qalıb. Qurani-Kərimi gözəl bilən şairi Adəm və Həvvanın göydən yerə enməsi, Cənnətdən qovulması düşündürür. O, bu haqda bir şey yazmaq istəyir və yazır da. “Hübuti-Adəm” şeirini 1913-cü ildə çap etdirdiyi “Keçmiş günlər” kitabının ilk səhifəsinə daxil edir. Sonralar o, “Uçurum” faciəsində Adəm və Həvva məsələsinin üzərinə yenidən qayıdacaq. Yıldırıma bu sözləri söylədəcək: İlk atamız Adəm kibi öncə sapdım, aldandım; Sonra “Mələk, Cənnət!” deyə ah çəkməkdən usandım. Adəm və Həvva əhvalatı dünyada ən məhşur əfsanələrdən biridir. Yer üzərində insanın törəməsi, artması onların adı ilə bağlıdır. Əhvalat gənc şairin diqqətini də cəlb edir. Şeirin neçənci ildə yazılması məlum deyil. Ancaq o püxtələşmiş bir şairin şeiri təsirini bağışlayır. Şair şeirdə əfsanəyə yaradıcı yanaşır, məlum hadisələri olduğu kimi təkrar etmir. Allahla İblis, Allahla Adəm və Həvva arasında baş vermiş əhvalatı bədii cəhətdən poetikləşdirir, ona yeni məna çalarları verir.
1 Qurani-K ərim (Z.Bünyadov və V.Məmmədəliyevin tərcüməsində). Bakı, 1992, s. 126-127 71 İsgəndər Atilla Şeir iki hissədən ibarətdir. Birinci hissədə Adəm və Həvvanın Cənnətdə yaşaması, Allahın onlara əmri, İblisin onları aldatması, ikinci hissədə aldadılan Adəm və Həvvanın Allah tərəfindən töhmətləndirilməsi, nəhayət, Cənnətdən qovulmaları təsvir edilir. “Diyorlar bir zaman Adəmlə Həvva // Yaşarmış rövzeyi- Cənnətdə
* tənha.” beytilə başlayan şeirdə onların Cənnət həyatı bu cür təsvir edilir: O bir məva ** ki, ruhani, münəvvər, Uçarmış orada zərrinpər mələklər. O bir məva ki, nəşr eylər sərasər. Əməllər, nəşələr, güllər, çiçəklər. Gözəl, asudə bir mavayi-sevda; Geniş, azədə bir səhrayi-xülya...
Behiştdə qayğısız, nuranur içində yaşarkən, alçaq bir ehtiras Adəm və Həvvaya hücum edir. Adəmiyyət hisslərini qopardır. Vəhşi bir ehtiras onları yoldan çıxarır. Tutduqları əməlin peşmançılığını çəkərkən Cənabi Həqdən fərman gəlir:
...Çıq, ey səfalətpərvər insan! Çıq, ey qafil bəşər! Dəf ol, çəkil, get! Bu lahuti təfərrücgahı *** tərk et! Allah onları gülzar bir Cənnətə layiq olmadıqlarına, alçaq adamiyyət hissinə qapıldıqlarına və ülviyyəti idrak etmədiklərinə görə Cənnətdən qovur. Cənabi Həq Cənnətdə qayğısız yaşayan, xeyir və şərdən xəbərsiz olan Adəm və Həvvaya həqiqəti anladır. Üzünü onlara tutaraq sorğu-sual edir:
* Axar-bax arlı, sulu-çəmənli bağçada, behiştdə, Cənnətdə.
** M əskən, yurd. ***
72 Əsrin şairi IX Nə buldun, qürbi-Həqdən böylə sapdın? Düşün! Naqis bəşər, bir baq nə yapdın!?. Bu gün qüdsiyyətin olmaqda fərhəm; Yazıq! Aldandın, ey biçarə Adəm!..
Allah sayğısız Adəmi dərgahından qovaraq, qalmaqallı və qovğalı dünyaya göndərir. Onları burada nələr, ah, nələr gözlə- yir?.. Yer üzərində onlardan törəyən bəşər nələr, ah, nələr törə- dəcək?.. Rəbbi bu həqiqəti onlara anladır. Başdan-başa rəzalət və fəlakətlərlə dolu dünyaya işarə edərək deyir:
Nədir əzvaqi-dünya anla, ögrən! Əzil, qəhr ol, keçənlər keçdi, heyhat!.. Yaşarsın vadiyi-zillətdə məyus, Fəqət dönməz, o günlər geçdi, əfsus!.. Cihan durduqca həp nəslin bərabər, Bu müdhiş zərbədən qurtulmaz, inlər...
Allahın qəzəbi yerə-göyə sığmır. Adəmi süfli-cinayətə (alçaq cinayətə) uyduğu üçün lənətləyir. Gələcək övladlarına ondan qalacaq əmanətin yalnız fəlakət olacağını anladır və deyir: “Nəfs harada hakim olsa, haqsızlıq və zülm həqiqi eşqi məhv edər. Kimin ülviysə ruhu, söz onundur, əsiri-nəfs olan daima zəbundur.” Yəni nəfsinin əsiri olan daima zəif və qüvvətsizdir. Dünən və bu gün yer üzərində Adəmdən törəmiş bəşər övladı öz nəfsinin qulu və qurbanıdır. Hər cür alçaq cinayətlər, fəlakətlər, rəzalətlər, saysız-hesabsız müharibələr törətməyə qa- dirdir və törədir də!.. Allah bununla sanki alçaq cinayətlər törət- məyə həvəsli olan Adəm övladlarından Adəmin intiqamını alır... Şeirdə müasirlik ruhu qüvvətlidir. Şair əsər üzərində işlərkən Adəm və Həvva əfsanəsilə ilgəli yalnız dini kitablarda, xüsusilə Qurani-Kərimdə, yazılanları deyil, xalq arasında və ağız ədəbiyyatında geniş yayılmış rəvayətləri də nəzərə almışdır. Adəm və Həvva Qurani-Kərimdə çılpaq şəkildə təsvir edilir. Şair
Yüklə 3,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|