İsgəndər Atilla
Yüklə 3,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
94 Əsrin şairi IX başlayan şeiri oxuyurlar. Xəyyam artıq qocalmış, əldən düşmüş və xəstələnmişdir. O, ölümöncəsi nə Müftinin, nə də Şeyxin səsini eşitmək istəyir. Yanına Xanəndə dəvət edir. Xanəndə onun üçün “Dəşti” və “Əbu- əta” muğamlarını ifa edir. “Dinsiz Xəyyam” “Fatihə” surəsinin avazı altında deyil, musiqinin və muğamın təranələri altında ölür. Məncə, Cavid pyesdə Xanəndənin timsalında ya Cabbar Qaryağdıoğlunun, yaxud Seyid Şuşinskinin proobrazını yaratmışdır. Xanəndə oxuyur, qoca Xəyyam onu dinləyir.
- Könlümün başqa bir öksüzlüyü var, Çırpınan ruhumu bir şölə yaqar. Bəni oqşarkən o süzgün gözlər, Yağdırıb göz yaşı qısqandı bahar.
“Dəşti” muğamı qoca Xəyyamın ruhunu oxşayır. Ölüm- öncəsi qayğı və həsrətini, dünyaya sevgisini və həyat faciəsini ifadə edir. Böyük şair “Əbu-əta” oxunarkən can verir və gözlərini əbədi olaraq yumur.
Beş gün ömrün necə əfsanəsi var, Eşqi var, badəsi var, peymanəsi var. Sonu həsrətlə bitərkən, əfsus, Yenə dünya dolu pərvanəsi var.
XX əsr Azərbaycan realist yazıçıları kimi, romantik yazıçılar da uşaqlar üçün bir çox maraqlı və gözəl şeirlər yazmışlar. Bu cəhətdən Abbas Səhhət, Məhəmməd Hadi, Hüseyn Cavid, Əhməd Cavad və b. şairlərin adını ayrıca qeyd etmək lazımdır. Cavid dörd şeirini (“Küçük sərsəri”, “Öksüz Ənvər”, “İlk bahar” və “Qız məktəbində”) bilavasitə uşaqlara, bir şeirini (“Çiçək sevgisi”) Əli bəy Hüseynzadəyə həsr etmişdir. Şairin uşaqlara aid şeirləri özünəməxsus xüsusiyyətlərilə
95 İsgəndər Atilla seçilir. Onun incə ruha, incə və həssas qəlbə malik olması uşaq şeirlərində də özünü açıq-aydın büruzə verir. Şair “Küçük sərsəri” şeirində kimsəsiz çocuqların taleyinə biganə qala bilmir. Həyatda gördüyü, müşahidə etdiyi kasıb, kimsəsiz, haqqı və hü- ququ tapdanan uşaqların obrazını ədəbiyyata gətirir, onların müdhiş həyatını ürək ağrısı ilə təsvir edir.
Günəşin qızğın, odlu zərbəsinə Hədəf olmuş vücudu; həm də əlil... Bir küçük qübbə yoq ki, kölgəsinə İltica eyləsin zavallı səfil!
Şeirdə kiçik bir sərsərinin həyatı və məişəti təsvir edilir. Əlil, səfil və kimsəsiz çocuq yaşamağa ümidini itirmişdir. Soluq bir yaprağa dönmüşdür. Küçələrdən keçən yığın-yığın insanlar ona nəinki əl tutur, heç diqqət də yetirmirlər. Onların daş ürəyi uşağı alov kimi qarsır. Günəşin qızğın odu onun arıq vücudunu yandırır. Şair məsələni belə qoyur: “Şəhərdə cinayətin yolunu kəsmək üçün həbsxanalar tikilir. Ola bilsin ki, sabah bu sərsəri də cinayət törədəcək və cinayətkar elan edilərək, zindana atılacaq.”
Haqqa varmaq, pərəstiş etmək için Yücəlir bir tərəfdə məbədlər. Daş, çamur, haq rizası namümkün... Aldanır, aldanır zavallı bəşər.
Uşaqlara, gələcək nəslə diqqət və qayğı göstərməyən zavallı insanlar gerçəkdən aldanırlar!.. Şair “Öksüz Ənvər” şeirində * daha dəhşətli və faciəli əh- valatı qələmə almışdır. Əhvalat, daha doğrusu, tamaşa sinifdə şagirdlərin gözü qarşısında baş verir. Tamaşanın, necə deyərlər, baş qəhrəmanları şagird Ənvər və Müəllimdir. Balaca Ənvərin 9 yaşı var. O, ibtidai sinifdə oxuyur. Ədəbli, bacarıqlı və çalışqan, zəki və mütəfəkkir Ənvər başqa şagirdlərdən həm də davranışına
*
96 Əsrin şairi IX görə fərqlənir. Ənvərin ümidi-pənahı, sevinci-kədəri bircə anası var. O, anasını böyük məhəbbətlə sevir. Xəstə anasına diqqət və qayğı göstərməklə bərabər, dərslərinə də yaxşı hazırlaşır. Zavallı qadın uşağın gözləri qarşısında əriyir. Xəstəlik hər gün onu ölümə bir qədər də yaxınlaşdırır.
Zavallı annəsi söndükcə yavrucuq yanıyor, Yanıb da qavruluyor; ən böyük düşüncələri Yarınki matəmi güldürmək üzrə aldanıyor, Fəqət qadın ərimiş, onda yoq həyat əsəri.
Ənvər anasının xəstə olduğunu sinifdə heç kimə bildirmir. Müəllim onu sorğu-suala tutarkən, özünü itirir, anlaşılmaz sözlər söyləyir. Dərddən, qəmdən dalıb gedir. Toqat yeyirsə də, susur. Artıq ana ölmüşdür. O, neçə gündür ki, dərsə getmir. Hər gün anasının qəbri üstə gedib göz yaşı tökür. Ənvərin dərsə gəlməməsi Müəllimi maraqlandırmır. Əksinə, o qızır, sinifdə onun arxasınca söylənib durur:
- Aman, nasıl yaramaz! Baq bir həftə keçdi dəxi Nə bir xəbər, nə bir iz var! Demək o bir sapqın...
Budur, anasına yas saxlayan, hüzn və kədər içində olan Ənvər dərsə gəlir. Sayğısız və kobud Müəllim onu görüncə qəzəblənir. “Ey! Çocuq, bana baq! Sən iştə hansı Cəhənnəmdə idin?” deyə onu təhqir etməyə başlayır. Uşağın bahar buludu kimi gözləri dolur, cavab verə bilmir. Müəllim “tülkü, qurnaz” deyə onu kötəkləməyə başlayır.
- Ah, dəni, yaramaz! Nasıl da baq dalıyor, sanki tilkidir qurnaz!.. Çocuqcığazda cavab: iştə bir sükuti-həzin... Sükuta qarşı müəllim qəzəblə bir, iki, üç Toqatlayınca, çocuq bircə kərrə hıçqırdı: “Aman, vay, annəciyim!..”, sonra qəşş olub getdi; Bu səs sınıfda olan cümlə qəlbi titrətdi. Yüklə 3,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|