İsgəndər Atilla
Yüklə 3,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
103 İsgəndər Atilla Cahan hərbi, insanların tarixi fəlakət və faciələri şairə möhkəmcə təsir etmiş, onu ağıllı-başlı sarsıtmışdı. O, bu barədə öz hiss və düşüncələrini, həyəcan və təəssüfünü şeir dili ilə söyləməyi qərara aldı. Yığın-yığın insanların könül iztirabları və ruhi sarsıntıları və fəryadlarını, intizar və göz yaşlarını şeirə çevirdi. Müharibələrin insanlara vurduğu yaralar şairi zaman- zaman düşündürürdü. O, “İblis”, “Peyğəmbər”, “Topal Teymur”, “Səyavüş” və “İblisin intiqamı” dramalarında həmin problemin üzərinə dönə-dönə qayıtdı. Almanlar tərəfindən başlanan birinci cahan hərbinə münasibətini şeirlərində və “İblis” faciəsində, alman faşizminə və rus imperializminə münasibətini “İblisin inti- qamı” dramasında ifadə etdi. 1914-cü ilin dekabr ayı idi. Naxçıvanda havalar soyuq keçirdi. Şair ata ocağında müharibənin təsiri altında gərgin hallar keçirirdi. Sarıkamış, Kars və Oltu ətrafında rus və ermənilərin türklərə qarşı törətdikləri qətliamı fikirləşdikcə, daha da əsəbləşir, dodaqları səyriyirdi. Bəzən qaşlarını düyünləyib, məchul bir nöqtəyə baxırdı. Qardaş Türkiyənin ağır vəziyyətə düşməsi, insanların amansızcasına öldürülməsi, evlərin talan edilməsi şairi həddindən ziyadə narahat edirdi... O, bir xeyli düşündükdən sonra qələmi əlinə alıb ərəb əlifbası ilə kağız üzərində bu sözləri yazdı: “Kars və Oltu ətrafında səbəbsiz (!?) alçaqcasına qətl və yəğma edilən məzlumlar için.” Şeiri yazıb bitirdikdən sonra onu “Səadət” məktəbi müəllimlərinin nəşr edəcəkləri məcmuəyə göndərdi. Lakin məcmuə çıxmadığından şeir orada dərc edilmədi. “İqbal” qəzetinin redaksiyası bu haqda belə yazır: «Hüseyn Cavid bəy əfəndi tərəfindən “Səadət” müəllimlərinin çıxaracağı məcmuəyə basılmaq üçün göndərilən bu şeir, məzkur məcmuənin çıxacağı baş dutmadığından “İqbal”da dərc olunur.» 1
Şeir çıxarışda göstərilən tarixdə qəzetdə çap edildi. Sonralar
1
104 Əsrin şairi IX şair onu 1917-ci ildə nəşr etdirdiyi “Bahar şəbnəmləri” kitabına saldı. Fəqət şeir tam şəkildə Cavidin sovet dönəmində nəşr edilmiş kitablarının heç birinə daxil edilmədi. Yalnız anadan olmasının 100 illiyilə əlaqədar yubiley nəşrlərində “Məzlumlar üçün” başlığı altında çap edildi. Müstəqillik illərində, əslinə uy- ğun olaraq, şairin beş cildliyinin birinci cildinə salındı. Beləliklə, əsər yalnız nə az, nə çox, düz 81 ildən sonra Turan Cavidin səyilə tam şəkildə və orijinalına uyğun olaraq oxucuların diqqətinə çatdırıldı.
- Verin!.. Verin də, əvət susdurun şu fəryadı, Aman! Əsirgəməyin mərhəmətlə imdadı. Verin! Verin!.. Gözü yollarda bir yığın bəşərin, Nə heyrət, ah! Əsərsizmi bu uca ahü ənin * !? Şeir bu misralarla başlayır və elə ilk beytlərdən “dekadans şairin” nə dərəcədə böyük həyəcan və sarsıntı keçirdiyini duymaq olar. Şair şeirdə qəhr olan füqəraya, titrəşib mələşən yavrulara, kəfəni al bələdən biçilmiş insanlara, öz qanları ilə qarlı dağları “təzyin edən qızılgüllərə”, müdhiş həyata gülən cənazələrə sanki qara yas tutur. Cənazələr sanki bəni-bəşərin duyğusuz səfillərinə, ədalətə, insafa, haqqa, vicdana, İncilin həqiqətlərinə, Quranın hökmlərinə gülür. O, müharibənin qanlı səhnələrini, insanlara gətirdiyi faciə və fəlakətləri düşünərkən, sanki qafası dönür. Səsini sanki yaralıların ah-naləsinə qataraq, onların yaşadıqları fa- ciələrdən daha artıq dərəcədə faciə yaşayır və mənəvi əzab çəkir.
O parə-parə cəsədlər demək bu gün məsud... Gətirməz onları artıq bir ehtiyaci-ənud. Fəqət qalanlar, o bikəslər – ah ya Rəbbi! Nə yapsın!? İştə qoşar canlı bir cənazə kibi. Qoşar zəlami-fəlakətdə ac, soluq, bihuş, Qoşar ümidi-səadətlə müztərib, mədhuş...
*
105 İsgəndər Atilla Şair sanki zülm və fəlakət içində çabalayan canlı cənazələrə, çarəsiz qalmış ac, susuz və vahimə içində yaşayan insanlara göz yaşı tökür. Bəşərin ruhunun və qəddarlıq fəlsəfəsinin büsbütün dəyişdi- yindən narahat və pərişan olur. Yeri düşdükcə Adəm övladı, Allah, din, ədalət, həqiqət haqqında fəlsəfi düşüncələrini ortaya qoyur.
Ah, əvət, həp dəyişdi ruhi-bəşər, Hökm edər şimdi başqa fəlsəfələr. Yaşadan kainatı qüvvətdir. Gücsüzün həp nəsibi zillətdir. Kürreyi-ərzi qaplamış həyəcan, Verilir hər dəqiqə bin qurban. Şərqü Qərb iştə püskürür al qan... 1
Yer üzərində baş verən vəhşət və dəhşətləri düşündükcə, şair geniş dünyada özünə yer tapa bilmir. Amansız dünya və qəddar bəşəriyyət qarşısında tarixi suallar qoyur: “Çarpışmaq və vuruşmaq, qan tökmək və can vermək, məhv etmək və məhv olmaq, əzib və əzmək neçindir əcəba?!.” Şair bu kimi suallarla elə bil ki, “Hübuti-adəm” şeirində irəli sürdüyü fikirləri tamamlayır: “Əzil, qəhr ol, keçənlər keçdi, heyhat! // Budur Həqdən səninçin son mükafat!” Cənnətdən yer üzərinə qovulmuş Adəmdən törəmiş həmin bəşərdir ki, həmin alçaq cinayətin əzabını çəkir və çəkəcək! Cahanı qan çanağına döndərir və döndərəcək! Dağıdır və dağıdacaq! Məhv edir və məhv edəcək! Bəşər övladının min illər ərzində qazandığı sivilizasiyaya son qoyur və qoyacaq!.. “Gücsüzün nəsibi, acizlərin cəzası zillətdir” deyən şair, zillətdən qurtarmaq üçün insanları aciz olmamağa, öz haqqı, hüququ uğrunda mübarizə aparmağa səsləyir. Həyatın mənasını yaşamaq uğrunda mübarizədə görür. İnsanları yaşamaq, yaşat- maq üçün çalışıb çabalamağa, göy kimi guruldamağa, bərq olub
1
Yüklə 3,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|