İsgəndər Atilla
Yüklə 3,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
73 İsgəndər Atilla onları iffətini qoruyan süs geyimli tüldə təsvir edir.
Hazırda dünya alimləri Adəm və Həvva əfsanəsinin doğru, yaxud yalan olmasını araşdırırlar. Bəzi fərziyələrə görə, Adəm və Həvva Cənubi Azərbaycan dağlarında yerə enmişdir. Başqa bir versiyaya görə, hadisə Ərəbistanda baş vermişdi. Amerika alimlərinin son tədqiqatlarına görə, əgər belə bir hadisə baş vermiş olsaydı, ilk öncə Həvva, yüz min ildən sonra isə Adəm yer üzünə gəlməli idi... Şimdi əsl məqsədim vətənə xidmət, həm də layiqincə xidmət etməkdir. 2.3. Caviddə yurd sevgisi, yaxud vətən və millət qəmilə cünun olan şair “Vətən, vətən deyərək hər diyara səs salıram.” Və “Millət qəmilə az qalıb cünun olum.” Misralarını şairin bu mövzuda və bu ruhda yazdığı əsərlərinin leytmotivi hesab etmək olar. Şair qürbət həyatın, qəribçiliyn nə olduğunu hələ gənc yaşlarında ilk öncə Təbrizdə, daha sonra Urmiya və İstanbulda yaşayarkən duymuş və dərk etmişdir. Qürbət həyatı və qəribçilik onun həyat və yaradıcılığında silinməz izlər qoymuş, məktub və şeirlərində həmin mövzunun üzərinə dönə-dönə qayıtmışdır. Cənubi Azərbaycanda və Türkiyədə sıxıntılı və müsibətli bir həyat yaşayan şair, tez-tez vətənini xatırlayır, ürəyinin dərd, kədər və ələmini kağıza köçürməklə sakitlik və rahatlıq tapırdı. 1908-ci ilin yay günlərindən biri idi. Şair İstanbul Darül- fünununda oxuyurdu. Son dərəcə sıxıntı içində idi. Hamisi Qur- banəli Şərifova məktub yazırdı. İlk cümləni belə başladı: “Yalnız kəndiniz oxuyacaqsınız!..” O, məktublarında Qurbanəli bəyə İstanbul haqqında çox şey yazmışdı. Ancaq bu gün başqa şeylər
74 Əsrin şairi IX yazır, ürəyinin dərdini, vətən nisgilini kağız üzərinə köçürürdü. - Əfəndim! Bən, sağlıq olsa, marta qədər Qafqazı ziyarət edəcəyəm, ziyarətinizə ki, bəncə, ən böyük səadətdir, nail olaca- ğam. Lakin İstanbuldan yavaş-yavaş soyumağa başlayıram... Şimdi burada hər zəhmətə mütəhəmmil olub da aldığım maaşla fəqiranə bir güzəran ilə burada üç-dörd sənə qədər dəxi həm tədris, həm də tədərrüs edə bilərəm. Lakin... Validəm, vətənim, vətəndaşlarım bütün-bütün unudulacaq bir hala gəlir... 1
Bu, şairin səmimi etirafı idi. O, bir çox Qafqaz, Orta Asiya və Krım türkləri kimi, İstanbulda Osmanlı olmaq istəmirdi. Vətəni, valideynləri və vətəndaşları onu maqnit kimi özünə çəkirdi. (Şair həmin məktubu yazanda heç ağlına da gətirmirdi və gətirə də bilməzdi ki, 31 ildən sonra o, müdhiş bir Sibir həyatı da yaşayacaq...) Şairin vətən və millət mövzusunda yazdığı üç şeiri diqqəti xüsusilə cəlb edir. Onlardan biri “Olubdu qəlbimə hakim mənim məlali-vətən” misrası ilə başlayan qəzəldir. * İkincisi, “Növhə”, üçüncüsü, “Hali-əsəfiştimalımı təsvirdə bir ahi-məzlumanə:” şeirləridir. Şeirlərin üçü də İstanbulda qələmə alınmışdır. İlk öncə bir neçə söz “Olubdu qəlbimə hakim mənim məlali- vətən” (Yəni: Vətən hüzni, kədəri, qəmi mənim qəlbimə hakim olubdur.) qəzəli barəsində. Qəzəlin 1906-1907-ci illərdə yazıldığını ehtimal etmək olar. O məzmunca şairin başqa qəzəllərindən çox fərqlənir. Burada nə gül, nə bülbül, nə də lirik qəhrəmanın eşq və məhəbbət yolunda çəkdiyi əzab təsvir edilir. Qəzəldə şairin vətən haqqında bədii düşüncələri öz əksini tapmışdır.
- Vətən, vətən deyərək hər diyara səs salıram. Düşərmi bircə dilimdən mənim məqali-vətən...
1
* Q
əzəl farsca yazılmışdır. Onu Azərbaycan türkcəsinə İ.Cəfərpur tərcümə etmişdir. “Azərbaycan” jurnalında və Ə.Şərifin “Keçmiş günlər” kitabında çap edilmişdir.
75 İsgəndər Atilla - deyən, vətən sözü, vətən mövzusu dilindən düşməyən “dekadans şair”, dünyaya səs salır. Onu xata-bəladan, hüzn və kədərdən uzaq görmək istəyir. Başında şeir ilə məskən salmış vətənini xəyalında canlandırır.
Neçin şərafətini, fəxrini verib əldən, Bu qədər yurduna biganədir ricali-vətən?
Vətən kişilərinin, vətən ərlərinin öz yurdlarına qarşı biganəliyindən şair təəssüf hissi keçirir. Vətən söhbəti qürbət eldə bir an da olsa onun dilindən düşmür. Çünki:
- Vətən məhəbbətini əmr edibdi peyğəmbər, Xoş ol kəsə, ona həmdəm olub vüsali-vətən...
Qəzəlin kontekstində “vətən” anlayışı geniş məna daşıyır. Şair “vətən” deyərkən yalnız Azərbaycanı, Qafqazı deyil, böyük arealda yaşayan türk ellərini, türk soylarını, türk yurdlarını, bütövlükdə bütün müsəlman dünyasını nəzərdə tutur. Vətənin şərafətinin əldən verilməsi, vətən kişilərinin ona qarşı laqeydliyi şairi narahat edir. Ürəyi sanki qan piyaləsinə dönür. Birmənalı şəkildə bildirir: “Zəmanə ötsə də möhnətli, əminəm, qanlı qəlbimdən vətənin ibtizali slinməyəcək.” Mən burada oxucuların diqqətini şairin “ibtizali-vətən”, yəni “vətən zilləti” anlayışına cəlb etmək istəyirəm. Zaman keçdikcə şair əsərlərində həmin problemin üzərinə dönə-dönə qayıdacaq. Bütün ömrü boyu doğma vətənini, türk ellərini azad və xoşbəxt görmək arzusu ilə yaşayacaq. “Hərb və fəlakət” şeirində şərəfli Turanın tarixinə nəzər salacaq, bundan böyük qürur hissi keçirəcək. Fəqət yaşadığı zamanda əzilən və qəhr olan türkün halından sanki dəli-divanə olacaq, qanlı göz yaşı tökəcək və böyük ürək ağrısı ilə yazacaq:
- ...Ah, bir baqıb görsən!? O şəhamətli türkün evladı Yüklə 3,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|