Ishchi kuchi migratsiyasi

O‘ZBEKISTONDA
 
FANLARARO
 
INNOVATSIYALAR

VA 
18-
SON

ILMIY
 
TADQIQOTLAR
 
JURNALI
20.04.2023
jarayonlarini tartibga solish, etnik nizolarni hal qilish, muhojirlarning deviant xatti-
harakatlari oldini olish va boshqa muammolarni hal qilish mexanizmlarini ishlab 
chiqishga imkon berdi
133
. 
Demografik ensiklopedik lug‘atda esa migratsiya (lotin tilidan - ko‘chirish) - bu 
odamlar (migrantlar) ning yashash joyini abadiy yoki ozmi-ko‘pmi uzoq vaqt o‘zgarishi 
bilan ma’lum hududlar chegaralari bo‘ylab harakatlanishi
134
, - deb izohlandi. 
Aholi migratsiyasi - bu iqtisodiy tuzilma va ishlab chiqaruvchi kuchlar joylashuvining 
o‘zgarishi, aholining ijtimoiy va mehnat harakatchanligining oshishi bilan bog‘liq bo‘lgan 
murakkab ijtimoiy jarayon
135
. Aholi migratsiyasini o‘rganish odamlarning bir joydan 
ikkinchi joyga ko‘chish sabablari, harakatchanlik modellari va jarayonlari iqtisodiyot, 
siyosiy tizimlar, jamoalar va uy xo‘jaliklari tomonidan qanday shakllanishiga qaratildi. 
Migratsiya vaqtinchalik yoki doimiy, qisqa yoki uzoq muddatli, ixtiyoriy yoki majburiy 
bo‘lishi mumkin. Ko‘plab nazariyalar, jumladan, neoklassik iqtisodiy, neo marksistik va 
feministik, harakatchanlik va harakatsizlikni tushuntirishga urinib ko‘rdi, ba’zilari ish haqi 
differensialiga individual javob berishga, boshqalari esa aholi oqimini boshqarishda kuchli 
ish beruvchilar va institutlarning rolini ta’kidladilar. Migratsiyani tushuntirishda 
tuzilmalar (barqaror, institutsional, ijtimoiy tuzilmalar va me’yorlar) va agentlik 
(individual va jamoaviy iroda) o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarni hisobga olish eng 
samarali bo‘ladi. Migratsiya aniq tarixiy va geografik sharoitlarda ishlaydigan ijtimoiy, 
iqtisodiy va siyosiy jarayonlar kesishmasida shakllanadi. Shunday qilib, migratsiya juda 
selektiv va notekis jarayon bo‘lib, ba’zi ijtimoiy guruhlarga va ayrim joylarga boshqalarga 
qaraganda ko‘proq ta’sir ko‘rsatadi 
136
. 
Tadqiqotchilar «migratsiya» atamasining ilk nazariy asoslarini ingliz geografi 
Rovensteyn nomi bilan bog‘laydilar. 
19-asr oxirida Rovensteyn tomonidan asoslangan «Migratsiya qonunlari» 
nazariyasiga ko‘ra, migrantlar potensiali cheklangan hududni tark qilib, muvaffaqiyatlarga 
erishish darajasi yuqori bo‘lgan mintaqalarga o‘rnashadilar. Yangi makonni tanlashda 
masofa muhim ahamiyat kasb etadi. Migrantlar asosan, o‘z uylariga yaqinroq masofaga 
joylashishni xohlaydilar. 
Rovensteyn ta’kidlaganidek
,
shahar aholisi qishloq aholisiga nisbatan kam 
harakatlidir. Shuningdek, infratuzilmalar taraqqiyoti, texnikani taraqqiy etishi, savdo 
sohasini rivojlanishi ham migratsiyani kuchaytiradi. 
133
Ситникова Идеи Чикагской школы социологии в современных исследованиях миграции населения // 
Вестник Нижегородского университета им. Н.И.Лобачевского. Серия: Социальные науки. 2009. №4. URL: 
https://cyberleninka.ru/article/n/idei-chikagskoy-shkoly-sotsiologii-v-sovremennyh-issledovaniyah-migratsii-naseleniya 
(дата обращения: 08.02.2021). 
134
Акаев А.А. Миграция жизни населения // Международный журнал гуманитарных и естественных наук. 2017. 
№2. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/migratsiya-formy-i-rol-v-uluchshenii-kachestva-zhizni-naseleniya (дата 
обращения: 25.10.2020). 
135
Акаев А.А. Миграция: формы и роль в улучшении качества жизни населения // Международный журнал 
гуманитарных и естественных наук. 2017. №2. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/migratsiya-formy-i-rol-v-
uluchshenii-kachestva-zhizni-naseleniya (дата обращения: 25.10.2020). 
136
Caroline Nagel, Paul Boyle. Migration. Editor(s): Audrey Kobayashi. International Encyclopedia of Human. 
Geography (Second Edition). Elsevier. 2020, Pages 81-88, ISBN 9780081022962, https://doi.org/10.1016/B978-0-08-
102295-5.10287-2. (http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780081022955102872) 

---