Islam qəribli



Yüklə 3,7 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə124/147
tarix19.07.2018
ölçüsü3,7 Mb.
#57094
1   ...   120   121   122   123   124   125   126   127   ...   147

İslam  Qəribli 

 

 



372 

ингилаблар  ясри  олан  ХХ  ясрин  аъы-  аьрылары,  халгын, 

миллятин,  эениш  мянада  бяшярин  талейи,  дюврцн  аб- 

щавасы,  бир-  бирини  явяз  едян  бейнялхалг  щадисяляр  онун 

поезийа  вя  публисистикасынын  тясвир  -  тяряннцм  обйекти 

олмушдур.  Тябиятinдяки,  шаир  хислятиндяки  бу  ъящятляря 

эюрядир 

ки, 


ращатлыьыны 

бяшяр 


талейи 

цчцн 


наращатчылыьында  ахтаран  вятяндаш  -  шаир  дцнйа 

мцщарибясинин  башланмасы  хябяриня  дя  лагейд  галмады, 

сцлщя,  инсанлыьа  чаьырыш  рущлу  етираз  сясини  еля 

мцщарибянин илк эцнляриндян уъалтмаьа башлады. 

Щярб  мювзусу  ядябиййат  тарихиндя  щеч  дя  йени  бир 

шей  олмаса  да,  гейд  етмялийик  ки,  нядянся  мцщарибяйя 

мцнасибятдя адятян романтик ядябиййат даща  фяал олмуш, 

реалистляря  нисбятян    романтикляр  фикир  вя  щисслярини 

даща  артыг  щяйяъан  вя  ъошгунлугла  ифадя  етмишляр.  Бу, 

ясасян  романтизмин  тябиятиндян  доьан  тялябдир.  Беля 

олмасайды,  “инсан  гялбинин  дахили  дцнйасындан,  цряйин 

щяйатындан  башга  бир  шей  олмайан”  (Белински) 

романтизмин  гцдрятли  нцмайяндяляриндян  олан  ingilis  C. 

Байронла 

Азярбайъан 

милли 


романтизминин 

йарадыъыларындан олан  M. Щади арасында бир аз ашаьыда 

эюстяряъяйимиз мцштяряк хцсусиййятляр олмазды. 

Щяйатда  щяр ъцр имтийазлара малик олан  C.   Байрон 

(1788-1824)  сяфяр  тяяссцраты  иля  йаздыьы 

“Чайлд 


Щаролдун  зийаряти”  поемасынын  илк  няьмясини  чап 

етдиряндя  (1812)  вя  бу  няьмялярдя  милли  азадлыг 

мцбаризясиня  ряьбят,  ишьалчы  мцщарибяляря  нифрят 

бясляйяндя,  азадлыг  вя  ядаляти  эениш  мянада  анламаьа 

чалышыб,  халглар  достлуьуну  мцдафия  едяряк  гясбкарлыг 

мцщарибяляриня  гаршы  чыханда    (хцсусиля  “Шярг 

поемалары”)  бу,  щеч  дя  онун  шяхси  талейиндян  йох, 

дцнйаэюрцшц  вя  романтик  тябиятиндян  иряли  эялирди.  Юз 

нювбясиндя M. Щади дя цмумян йарадыъылыьында азадлыг, 



Məhəmməd   Hadi  və   mətbuat 

 

 



373 

бярабярлик  вя  гардашлыг  няьмякары  кими  чыхыш  едир, 

мцщарибя  мювзулу  ясярляриндя  ися  бейнялхалг  иртиъанын 

тюрятдийи 

ганлы 

ъинайяти 



истилачы 

ъащан 

мцщарибясини, бу щярбин бяшяр тарихиня вурдуьу мадди вя 



мяняви йаралары бюйцк  йаньы иля тясвир вя шярщ едирди. 

О  да  мараглыдыр  ки,  C.  Байрон  юмрцнцн  сон 

эцнлярини  йунан  халгынын  азадлыьы  уьрунда  мцбаризяйя 

щяср етдийи кими, дцнйаны юзцня вятян, инсанлары гардаш  

билян  M.  Щади  дя  Украйна  торпаьындакы  вурушларда 

иштирак едяряк даьылмыш кянд вя шящярляри, мящв олмуш 

инсанлары  эюрцр  вя  бейнялхалг  империализмя  нифрятляр 

йаьдырырды.  

Мцщарибя  башланмамышдан  бир  аз  яввял  Тцркийядян 

ясяби,  сарсылмыш,  алданмыш  вя  алчалдылмыш  щалда 

гайыдан M. Щади бу ойунун, йяни мцщарибянин тящлцкяли 

бир  ойун  олаъаьыны  дярщал  дуймуш  вя  бу  мцщарибянин 

бяшяриййятя фялакятляр эятиряъяк ганлы бир щярб олаъаьы 

етигадына эялмишди. Доьрусу, адам щейрятлянмяйя билмир 

ки,  ъисмян  вя  рущян  хястя  олан  бир  шяхс  фикрян  бу  гядяр 

саьлам вя сярраст ола биляр! 

 Qəzetin  bir  həftə  sonra  çıxan  14-cü  nömrəsində    M.  Hadi 

yaxın  dostlarından  biri  Hüseynağa  Məmmədbəyova  ithaf  etdiyi 

“Qanlı sətirlər və qaileyi-həyat” şeirini çap etdirir(330, N 14). Bu 

şeir  qəzetdən  götürülərək  mətnində  heç  bir  dəyişiklik  edilmədən 

M. Hadinin “Seçilmiş əsərləri”nə daxil edilsə də, çap tarixi səhvən 

1 avqust 1914-cü il kimi göstərilmişdir(381,  219, 427).   

“Щярбин  йени  бир  яждяри-  хунхары  дирилди”- 

мисрасы  иля  башлайан  чох  ибратамиз  вя  йцксяк 

сяняткарлыгла  йазылмыш  “Ганлы  сятирляр  вя  гаилейи- 

щяйат”  шеiрини  йазаркян  шаир  дярк  етмишди  ки,  эюйляри 

дящшятя  салан  бу  ганлы  щярб  бяшяриййятин  мящвиня  

доьру атылмыш сярсям бир аддымдыр: 



Атяшля дямир йаьмуру йаьмагда сямадан, 


İslam  Qəribli 

 

 



374 

Сираб  олуйор  йер  тюкцлян  гырмызы  мадян  (379,  

238),-

 

кими  романтик  дейим  тярзинин  мящарятля  ъыздыьы  реал 

таблолары  йаратмагла,  шаир  инсан  ювладыны  бу  сярсям 

аддымын гаршысыны алмаьа чаьырырды. 

Бir həftə сонра чап олунан, hər bəndi dörd misradan ibarət 

yeddi bəndlik və hər bəndin misraları bir-biri ilə qafiyələnən (aaaa 

şəklində)  “Щярби-  мцсялляс,  йахуд  ъянэи-  сеащянэ” 

шеiриндя(331,  N  15)  ися  M.  Щади  елан  едир  ки,  ганлы- 

говьалы бу  щярб кимяся  сяадят, кимяся фялакят йох, бцтцн 

бяшяриййятя  фялакят  эятиряъякдир.  Шеiриня  илк  бахышда 

мцяммалы, яслиндя  чох сярраст  ад  сечян шаир (шеiрин ады 

Антанта  иля  “Цчляр  иттифагы”на  ишарядир)  еля  биринъи 

мисрадаъа: 

Дярйада щярб, йердя дя щярб, асиманда щярб (379,  239),-

 

демякля  мцщарибянин  глобал  дящшятини  охуъусунун 

эюзляри гаршысында ъанландырыр. Бу тясвирдя дцнйа ганла 

йазылан  бир  китаба,  инсан  щяйаты  ися  дальаlы  дянизя 

бянзядилир. Сябяб нядир ки, инсан юзц юз яли иля щяйатын 

дальалы дянизя, каинаты ися ган чанаьына дюндярир? 

Бу  вя  бу  типли  башга  суаллара  M.  Щади  мцхтялиф 

мцнасибятлярля  мцхтялиф  ъаваблар  вермишдир  вя  бцтцн 

ъавабларда  мязмун  тяхминян  ейнидир:  сябяб  инсан 

хислятиндяки  шяря  алудялик  вя  инсан  тябиятиндяки 

икиликдир. 

Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, bu şeir M. Hadinin “Seçilmiş 

əsərləri”nə  salınsa  da(379,  239),  sərlövhədən  sonrakı  “Hərbi-

hazirə  münasibətilə”  qeydi  ixtisar  edilmiş  və  nəşr  tarixi  səhvən 

“30 iyul 1914, N  14” kimi göstərilmişdir(381, 427). 

Qəzetin 16-cı nömrəsində şairin on səkkiz beytlik “Taireyi-

ilhamım”  adlı  şeiri  dərc  olunmuşdur(332,  N  16).  M.  Hadinin 

kitablarına düşməyən, araşdırıcıların nəzərindən yayınan bu şeirdə 

sərlövhədən  sonra  belə  bir  qeyd  vardır:  “Qəfəsnişin  bir  quş. 

Odamdakı  qənarəyə”.  Avqust  ayının  5-də  Bakıda  yazılmış  bu 




Yüklə 3,7 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   120   121   122   123   124   125   126   127   ...   147




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə