Islam qəribli
Yüklə 3,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Könüldəki əməlim millətin səadətidir”.
- Məhəmməd Hadi və mətbuat
- Sovurdu badi-fəlakət Ģu nazənin gülümü, Düçari-sərsəri-qəhr oldu cilvəzari-nəbat. Xəzanzəd oldu baharımda qönçəzari-həyat
- Dili məhzun edən bu halətdir, Qıldım izhar iĢtə həsrətimi, Istərəm bəxtiyar millətimi, Qəlbimdə bəslənən bu niyyətdir(158, 186).
- Eylə ilqa dilə məhəbbətini, İslam Qəribli
- Xürrəm olur bahar görəndə xüramını, Gülməzmi qönçələr görələr ibtisamını(159, 198)
- Gəzib çəməndə, bülbülüm, güli-Ģükufəzarı gör, ġu növĢükufə güllərin üzündə əksi-yarı gör, O “Ģairül-tüyur” olan həzari-nəĢədarı gör (159, 198
- Cahan ki, bir cəridədir əgər bilinsə qiyməti.
- Keçir gözündən, ey gözüm, cərideyi-həqiqəti, Bu təbgahi-sünidə çıxan kitabi-hikməti, Nigahi-intibahə al, sərairi-nigarı gör(159, 199).
İslam Qəribli
112 Qeyd edək ki, bu şeir də M. Hadinin sonrakı kitablarına düşməmişdir. M.Hadi lirikasının həm forma-məzmun, həm də ideyaca ən mükəmməl nümunələrindən biri olan “Bir əməlim” şeiri jurnalın 12-ci nömrəsində çap olunmuşdur(158, 185-186). “Firdovsi- ilhamat”a(377, 73-76) və sonrakı kitablara düşən(379, 381; 43-45; 53-55) müsəddəs formalı bu şeirin jurnal variantında sərlövhədən sonra belə bir misra verilmişdir: “Məni mükərrər edən var könüldə bir əməlim”. Qeyd edək ki, bu misra doqquz bəndlik şeirin (əsərin sonluğuna dördlük şəklində olan üç bənd də əlavə olunmuşdur ki, bu barədə bir qədər sonra münasibət bildirəcəyik - İ. Q.) hər bəndinin sonunda “Xəyal etmə budur baisi-məlali-dilim” misrası ilə birgə nəqarət kimi təkrarlanır. “Düçari-hüznü qəm etdi məni bu taleyi-şum”, - deyə taleyindən şikayətlənən şairin arzusu nədir? Cavab şeirin sonluğuna əlavə edilmiş birinci bəndin ikinci misrasındadır:
Hürriyyət aşiqi olan şair həsrətində olduğu, xəyalında bəslədiyi azadlığı, fikrən, mənən sərbəstliyi real həyatda görmür və görə də bilməz. Çünki zamanla, mühitlə onun duyğu və düşüncələri arasında kəskin ziddiyyət var. İnsanı əzən, onun insani, ilahi və ümumbəşəri istəklərinin üstündən xətt çəkən bərabərsizlik dünyasında murad çiçəklərinin açılması və bəxtin gülməsi mümkün deyil. Əməl çiçəklərim oldu düçari-dövri-xəzan, Çiraği-huĢumu söndürdü kəmĢüur ustad, Riyazi-fikrimi yandırdı badi-istibdad(158, 186),- deyən şair arzusuna çatmaq üçün yalnız bir yol görür:- HÜRRĠYYƏT!
Sair bildirir ki, qara bəxti onu əsarətdə bəsləmiş, gözü yollarda qalsa da, azadlıq baharının gəlişindən xəbər yoxdur. Bu səbəbdən də onun əməl çiçəkləri açılmadan solur. Zülm və zülmət gecələrində (M.Hadidə “şəbi-zülamda” - İ. Q.) ahı göylərə bülənd olub qəm nəğmələri oxuyan, “nə bir ənis, Məhəmməd Hadi və mətbuat
113 nə bir yaran” görünmədiyindən “Şu kimsəsizliyimə baxdım əşkbar oldum”,- deyən şair hürriyyət günəşinin doğmamasını və doğmayacağını yəqin edəndən sonra yazır:
“Bilirsinizmi nədir, məncə, nüxbeyi-amal?”,- sualını verən, könlündəki əməlinin millətin səadəti olduğunu iqrar edən şair vətəninə: “Ey pəriyi-vicdanım, səni sevmək mənim imanımdır”,- deyə müraciət edir və şeir bu səmimi və düşündürücü misralarla tamamlanır:
Bir neçə kəlmə 1906-cı il aprel ayının 3-də (sənə 1325, 20 səfər) yazılmış bu şeirin forması haqqında. On iki bəndlik əsərin ilk doqquz bəndinin hər biri altı misradan ibarətdir və hər bəndin sonunda:
misraları təkrarlanır. Bəndlərin 1-4-cü misralari bir-biri ilə, 2-3-cü misraları isə öz aralarında qafiyələnir və bu qayda nəqarət kimi səslənən yuxarıdakı iki misranın verilmədiyi son- 10, 11, 12-ci bəndlərdə də gözlənilir. Nümunə üçün iki bəndə diqqət edək: İkinci bənd: Xürama gəlmədi hurim görüb məram alayım, Vüsali-yardan artıq mən olmuĢam məyus. Üyuni-cazibəsi baxmadı mənə, əfsus, ġu sahiranə baxıĢdan doyunca kam alayım(158, 186). On birinci bənd:
İslam Qəribli
114 Səni sevmək deyilmi imanım?(158, 186) Bundan başqa, vəzn və təfilə dəyişkənliyi də göz qabağındadır. Müxəmməs şəkiində olan “Gör” rədifli altı bəndlik “Lövheyi-bahar”(159, 198-199) şeirinin jurnal variantında mündəricatda “Lövheyi-bahar........ Məhəmməd Hadi Şirvani” sözləri yazılsa da, əsərin çap olunduğu səhifələrdə şeirin sonunda imza göstərilməmişdir. Şeir mətnində heç bir dəyişiklik edilmədən “Firdovsi-ilhamat”a(377, 111-113) və sonrakı kitablara(379, 381; 46-47; 55-56) daxil edilmişdir. Sərlövhənin altında “Kitabi- təbiətdən bir vərəq” sözləri yazılmış, ondan sonra isə epiqraf təsiri bağışlayan aşağıdakı iki misra verilmişdir: Xürrəm olur bahar görəndə xüramını,
Şeirin birinci bəndi sevgiliyə xitabən belə başlanır:
Xüramə gəl, a sevgilim, nihali-sərvzarı gör, Çıx ərzi ibtisam qıl, bahari-feyzbarı gör. Gəzib çəməndə, bülbülüm, güli-Ģükufəzarı gör, ġu növĢükufə güllərin üzündə əksi-yarı gör, O “Ģairül-tüyur” olan həzari-nəĢədarı gör(159, 198). Sonrakı bəndlərdə gül ləçəklərinin üzərində bərq vuran şeh damlalarını, çəməndə gümüş kimi parıldayan çiçəkləri, bulaqları, nəğmə oxuyan bülbülləri vəsf edən şair insanı təbiətdən zövq almağa və ondan ibrət götürməyə çağırır. Şairin fikrincə:
Cəridəni - qəzeti oxuyub dünya hadisələrindən xəbərdar olmaq mümkün olduğu kimi, təbiəti də huş-guşla seyr etməklə kainatın sirlərinə vaqif olmaq olar. Məhz bu əqidədə olduğundandır ki, o yazır:
Bu təbgahi-sünidə çıxan kitabi-hikməti, Nigahi-intibahə al, sərairi-nigarı gör(159, 199). Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, bu şeirə M. Ə. Sabir “Tömeyi- nahar” adlı satirik parodiya yazaraq “Çaydaçapan” imzası ilə “Molla Nəsrəddin” jurnalının 1907-ci il 14 aprel tarixli 15-ci Yüklə 3,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|