Islom diniga doir manba va adabiyotlar

189
IX–XIII ASRLAR TARIXIGA OID YOZMA MANBALAR
amirlarning unvonlari, Xorazmshoh Oltintosh (1017–1032) bi-
lan Sulton Mahmud G‘aznaviyning vaziri Ahmad ibn Hasan 
o‘rtasidagi yozishmalar shular jumlasidandir. Asarda, bundan 
tashqari, karmatlar, botiniylar harakati, Muqanna qo‘zg‘oloni 
haqida ham ayrim diqqatga sazovor ma’lumotlar mavjud.
Nizomi Aruzi Samarqandiy
(XI asrning 90-yillarida 
tug‘ilgan–?) 
“Majma’ al-g‘aroib”
(“Ajoyibotlar majmuasi”) 
yoki “Chor maqola” nomi bilan mashhur bo‘lgan asar mualli
fi
-
dir. Asar 1156–1157-yillarda yozilgan bo‘lib, to‘rt qismdan ibo-
rat: 1) dabirlar (kotiblar) va dabirlik hunari haqida; 2) she’riyat 
ilmi va shoirning qadr-qiymati xususida; 3) sayyoralar haqidagi 
ilm va munajjimlar haqida; 4) tibb (meditsina) ilmi va tabib-
larga pand-nasihatlar.
Nizomulmulkning “Siyosatnoma” asarining
o‘zbek tilidagi nashri (2008)

---

190
MANBAShUNOSLIK
Birinchi qismda qoraxitoylar bilan Sulton Sanjar o‘rtasida 
1141-yilning 9-sentabrida Samarqand atro
fi
da bo‘lgan urush,
qoraxitoylar bilan Xorazm, shuningdek, Sulton Mahmud 
G‘aznaviy bilan Movarounnahr hukmdori Qoraxoniy Bug‘roxon 
Muhammad (1033–1056-yillar atro
fi
da vafot etgan) o‘rtasidagi 
siyosiy munosabatlar, qoraxitoylar istilosi arafasida Buxoro 
sadrlarining umumiy ahvoli haqida qisqa, lekin qimmatli 
ma’lumotlar keltirilgan.
Asarning ikkinchi qismida, qoraxoniylar davrida Mova-
rounnahrning adabiy va madaniy hayotiga oid ma’lumotlar 
bor. Xullas, bu asar O‘zbekistonning X–XI asrlardagi ijtimoiy-
siyosiy va madaniy hayotini o‘rganishda ma’lum ahamiyatga 
ega bo‘lgan manbalardan biri hisoblanadi.
Abu Sa’id Abdulxay ibn Zaxxok ibn Mahmud Gar diziy 
(XI asr)ning