Işmaqdansa

«...Dinləməyi öyrənsən, hətta ən pis danı-
şıqdan da faydalana bilərsən.» (Plutarx)
deyimindəki həqiqət 
ondan ibarətdir ki, ünsiyyət aktı ən azı iki tərəfin: adresatla və 
adresantın arasında məqamın tələbinə uyğun qurulan 
məqsədyönlü informasiya mübadiləsidir və insanın fəaliyyət 
formalarından biridir. Milli dinləmə problemi olmasa belə, 
danıĢıqlar bunsuz ağlasığmazdır. Əhəmiyyətinə vardığımız hər 
bir səs (danıĢıq) bizim üçün informasiya mənbəyi rolunda çıxıĢ 
edirsə, bu artıq dinləməyə sövq edir. 
Dinləmək danıĢıqların iĢtirakçılarının informasiyaya olan 
ehtiyacından və yaxud gerçəkliyin hadisə və proseslərinə təsir 
etmək istəyindən irəli gəlir. Dinləmədə həmçinin tərəflərin bir 
birinə olan münasibəti öz (həmfikirliyi, daxili rəğbət hissi, ikrah 
və s.) əksini tapır. Bu bir həqiqətdir ki, istəsək də, istəməsək də 
dinləmək bizim hər birimiz üçün həyati zərurətlərdən birisidir. 
Elm sübut etmiĢdir ki, insanların ünsiyyətinin dördə üçü danıĢ-
mağın və dinləməyin payına düĢür. MəĢhur filosof 
Leybnis
yazır ki, 
«… Mən lap qatı düşmənimi dinləməyə iyirmi mil də 
yol qət etməyə hazıram; təki ondan nə isə öyrənə bilim»
. 
Bəzən belə güman olunur ki, dinləyən tərəf passiv tərəfdir. 
Əslində bu yanlıĢ qənaət dinləmə mədəniyyəti ilə ziddiyyət 
təĢkil edir. DanıĢmaq və yaxud dinləmək prosesi konkret halda 
insanın qarĢılıqlı münasibətlər sisteminə qatılması deməkdir. 
Lakin bu iki subyekti bir-
birindən fərqləndirən odur ki, ünsiyyət 
məqamında dinləyicinin daxili varlığına hakim kəsilən fikirlər, 
nitqin predmetinə onun münasibəti daxili nitq formasında

---

52 
olduğundan kənar təsirlərdən tam mühafizə oluna bilir və 
subyektin nəzarəti altında qalır. Odur ki, dinləmə və daxili nitq 
anlayıĢları arasında birbaĢa bağlılıq mövcuddur. ġifahi nitq 
kodlaĢdırılmıĢ prosesdirsə, dinləmədə kod sistemi təfəkkürün 
kodlaĢmasıdır. Bir halda ki, nitq təfəkkürlə bağlıdır, deməli daxili 
nitqin (dinləmənin) Ģifahi nitqə çevrilməsi real və hər dəqiqə 
gözlənilən hadisədir.