Işmaqdansa

2. 
Sabit sintaktik konstruksiyaların yaranması – 
standart 
laşma
; 
3
. Eynitipli mətnlərin yaranması – 
trafaretləşmə
. 
Bu mərhələlərin hər biri haqqında ayrıca söhbət açmamıĢ- 
dan onu qeyd etmək lazımdır ki, bunların hər üçü arasında 
ortaq nöqtələr mövcuddur, daha doğrusu bağlılıq güclüdür. 
Odur ki, sənədlərin unifikasiyası haqqında dolğun təsəvvür 
göstərilən mərhələlərin araĢdırılması nəticəsində yarana bilər. 
Unifikasi
yanın ilkin mərhələsində dildə oxĢar formaların 

---

73 
tapılması təbii prosesdir və oxĢar həyati məqamların dil 
vahidləri vasitəsi ilə əks olunmasıdır. Uzun illərin təcrübəsi 
nəticəsində yaranan oxĢar formalar yalnız formal xarakter 
daĢıyır. Unifikasiya prosesi sənədlərin klassifikasiyası ilə 
bilavasitə bağlıdır. Odur ki, sənədin hansı məqsədlə yazılması 
onun məzmununu müəyyənləĢdirir və bu zaman müxtəlif 
sənədlərin eynitipli olacağı mətnin leksik və dil formullarının 
formalaĢmasında daha tez nəzərə çarpırsa, digər tərəfdən 
strukturla bağlıdır. 
Rəsmi-əməli üslubun altüslubları üçün səciyyəvi olan 
sənədlərin əksəriyyəti standartlaĢmıĢ, yaxud reqlametləĢən 
sənədlərdir. Bu terminlər eyni anlayıĢı, sənədlərin qəbul 
olunmuĢ nümunələr əsasında tərtib olunmasını ifadə edir. Bu 
proses zamanı nəinki məzmunun standart sintaktik konstruk-
siyalarla ifadəsi, hətta sənədlərin rekvizitləri, bəzən sənədin 
yazıldığı kağızın formatları da vahid tələblərlə nizamlanır. 
Yalnız rəsmi-əməli yazıĢmalara daxil olan sənədlərin 
standartlaĢdığı haqda fikir yürütmək, əlbətdə, sadəlövhlükdür. 
Bu və ya digər dərəcədə nitq fəaliyyətinin bütün sahələri üçün 
standartlaĢma təbii, obyektiv və proqressiv hadisədir. Bu 
prosesin baĢlıca məqsədi ünsiyyətin ən müxtəlif məqam və 
məqsədlərinin tələblərinə uyğun hazır yığcam qəliblərin 
formalaĢmasından ibarətdir. 
Ümumiyyətlə, ədəbi dilin inkiĢaf səviyyəsi, təkmilləĢməsi 
elastikliyi bilavasitə standartlaĢmanın səviyyəsi ilə ölçülür. Çünki 
hazır qəliblərin kasadlığı ünsiyyəti çətinləĢdirir, konkret