4. Xronoloji şərh.
Hər hansı problemin tarixi ardıcıllıqla
inkiĢaf dinamikasını diqqətə çatdırmaq. Dağlıq Qarabağ
20
Yunan dilind
ə
«texne» – m
ə
har
ə
t, ustal
ı
q, s
ə
n
ə
t, «loqos» is
ə
s
ö
z, t
ə
lim
dem
ə
kdir.
Deduktiv
İ
nduktiv
Xronoloji
Spiralvari
Pill
ə
li
M
ü
qayis
ə
li
Konsentrik
M
ə
ntiqi
Şə
rh formalar
ı
petrospektiv
m
ə
ntiqi-sistemli
107
münaqiĢəsinin nizamlanması səmtindəki danıĢıqlarda bu
formaya üstünlük verilir.
5. Məntiqi şərh.
Problemin tarixinə nəzər tuĢlanmadan
onun həllinə sitemli-struktur ardıcıllığı ilə yanaĢma.
6. Deduktiv şərh.
Ümumi müddəalardan konkret
məqamlara keçidlə ümumi nəticə çıxarmaq.
7. İnduktiv şərh.
Faktların analizindən ümumiləĢmə
məqsədi ilə istifadə olunması.
8. Müqayisəli şərh.
Bu zaman hadisə və proseslər
qarĢılaĢdırılır, tutuĢdurulur.
9. Problemin analizi.
Bu bir növ ümumiləĢmə aparılması
məqsədi daĢıyır.
Qeyd edək ki, nitq praktikasında göstərilənlər qarıĢıq halda
təzahür edir və danıĢan öz fikrini açıqlamaq üçün gah bu, gah
da digər Ģərh formasına müraciət edir. Bütün bunlar isə
bütövlükdə nitqin kompozisiyasını təĢkil edir. Lakin ola bilər ki,
hər hansı məqamda bunlardan hansısa aparıcı mövqedə
dursun.
Biz gündəlik müĢahidələrimizdə Azərbaycan Respublikası
Prezidenti Ġlham Əliyevin respublikamıza gələn müxtəlif səviy-
yəli nümayəndə heyətləri, beynəlxalq təĢkilatların nümayən-
dələri, səfirlər, xarici iĢ adamları, mədəniyyət və incəsənət
xadimləri, dövlət məmurları, qaçqınlar və s. ilə keçirdiyi görüĢ-
lərin və söhbətlərin Ģahidinə çevrilirik.
Prezidentin yüksək siyasi-diplomatik və dövlətçilik təcrübəsi,
öz fikirlərini müsahibinə sistemli-məntiqi və yaxud retrospektiv
ardıcıllıqla çatdırmaq məharəti, nitqin predmetinə daxil olan hər
bir problemin mahiyyətini duymaq, nəticəni proqnozlaĢdırmaq
bacarığı, məqamı dəyərləndirmək, verbal və qeyri-verbal
ünsiyyət vasitələrindən bəhrələnməklə təsir göstərmək xüsusiy-
yətləri, nitq mədəniyyəti, etiket, ünsiyyət texnologiyası gələcək
diplomatlar, siyasətçilər, cəmiyyətin hər bir üzvü üçün əsl
məktəbdir.
Yaradıcılıq texnologiyası bir çox hallarda nitq üslubiyyatı
anlayıĢı ilə də tutuĢdurulur. Bu da tam təbii yanaĢmadır. Həm
yazılı, həm də Ģifahi nitqin özünəməxsus kompozisiyası və
108
üslubu vardır. Bədii təxəyyülün geniĢliyi yaradıcı insanların
misilsiz sənət nümunələri yaratmasına imkan verirsə, iĢgüzar
yazıĢmalarda bu imkanlar xeyli dərəcədə məhduddur, ancaq
bədii yaradıcılıqdakı qədər də zəruridir.
Dostları ilə paylaş: |
