İsmayil haciyev
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
176 bəsi, Havuş, Günnüt, Yuxarı Yaycı kəndləri yaxınlığın- dakı döyüşlər zamanı 42 nəfər yaralanmış, 3 nəfər həlak olmuşdu. Mayın 7-də səhər tezdən Sədərək qəsəbəsi və Havuş kəndi müxtəlif toplardan atəşə tutulmuş, 20 nəfər yaralanmışdı. Sədərəkdə böyük dağıntılar olmuşdu. 1 Mayın 5-də Naxçıvan şəhərində, mayın 7-də Şərur rayonunun mərkəzində mitinq keçirildi. Heydər Əliyev hər iki mitinqdə çıxış etmiş, sabitliyi saxlamaq naminə bütün qüvvələrin birləşməsini zəruri hesab etmişdi. Azərbaycan ərazisindən buraya elektrik enerjisi və ya- nacaq verilməsini təmin edən kommunikasiya xətləri Ermənistanda bağlanılmışdı. Telefon və teleqraf rabitəsi pozulmuş, dəmir yolunda hərəkət dayanmışdı. Naxçıvan Muxtar Respublikası yenə işıqsız və qazsız qalmışdı. Mayın 8-də «Milliyyət» qəzetində Naxçıvandakı hərbi vəziyyətlə bağlı məlumatlar verilmişdi. Türkiyə- nin Baş naziri S.Dəmirəl ABŞ prezidenti Corc Buş ilə telefon danışığında bildirmişdi ki, Ermənistan Naxçıva- na hücumları davam etdirsə, Türkiyə kənar müşahidəçi kimi qala bilməyəcəkdir. 2 Sədərək rayonunda təhlükəsizliyi təmin etmək məqsədilə orada hərbi vəziyyət elan edildi. 1992-ci il may ayının əvvəllərində Naxçıvan MR-də, Azərbayca- nın Ermənistanla sərhədlərində gərginlik yenidən artdı. Düşmən Naxçıvan tərəfdən hücum olacağından ehtiyat- lanaraq oradakı hərbi hissələrin başını qatmaq, həm də Azərbaycanda yaranmış xaosdan bəhrələnərək yeni tor- paqlar ələ keçirmək niyyətində idi. Mayın 18-də Muxtar Respublikanın Sədərək, Günnüt, Havuş, Yuxarı Buzqov, 1 Yenə orada, s. 289. 2 "Milliyət" qəzeti, 1992, 8 may. 177 Şada, Biçənək və s. qəsəbə və kəndlərinə güclü hücum- lar başlandı. Erməni faşistləri hətta zəhərli kimyəvi si- lahdan istifadə edirdilər. Sədərəkdə qanlı döyüşlər 40 gün davam etdi. Naxçıvanlıların hamısı Sədərəyin mü- dafiəsinə qalxdı. Onlar qəhrəmanlıqla vuruşurdular. Qə- səbənin yüz metrliyindəki Mil dağından 10 gün müd- dətində 17 şəhidin cəsədini götürmək mümkün olmadı. Heydər Əliyevin şəxsi nüfuzu bir günlük atəşkəs yaratmağa kömək etdi, şəhidləri 1992- ci il mayın 28-də döyüş zonasından götürüb dəfn etmək mümkün oldu. 1 Kəndlərə xeyli ziyan dəymiş, evlər və inzibati binalar dağıdılmışdı. On minlərlə insan çadırlarda, meşələrdə ağır şəraitdə yaşamağa məcbur olmuşdu. 2 Naxçıvan MR Ali Məclisinin sədri Heydər Əliyev erməni təcavüzünün qarşısını almaqda diplomatik vasi- tələrdən geniş istifadə etdi. Hələ martın 23-də onun Tür- kiyəyə səfəri zamanı Baş nazir Süleyman Dəmirəl bütün dünyaya bəyan etmişdi ki, Naxçıvan MR-in statusunda bir dəyişiklik meydana gələrsə, mövcud müqaviləyə əsasən Türkiyə öz sözünü deyəcəkdir. Mayın 18-də gecə Türkiyə Nazirlər Kabineti toplanıb geniş bəyanat qəbul etdi. Türkiyə rəhbərliyinin və Heydər Əliyevin birgə səyləri sayəsində erməni təcavüzkarlarının niyyəti dün- ya ictimaiyyətinə çatdırıldı. 57 dövlət bu təcavüzü pis- lədi. NATO xüsusi bəyanat verdi. 3 Rusiya burada geri çəkilməyə məcbur oldu. MDB Birləşmiş Silahlı Qüvvə- lərinin Baş komandanı marşal Şapoşnikovun qeyd etdiyi kimi, Türkiyənin Naxçıvana kömək etməsi Üçüncü dün- 1 "Şərq qapısı" qəzeti, 1992, 23 may. 2 "Oğuz yurdu" qəzeti, 2001, 15 sentyabr. 3 Azərbaycan tarixi. 7 cilddə, c. 6, Bakı: “Elm”, 2002, s. 333. 178 ya müharibəsinə gətirib çıxara bilərdi. Mayın 24-də Er- mənistanın təklifi ilə danışıqlar başlandı və sabitlik təmin edildi. Yenicə hakimiyyətə gələn AXC-Müsavat iqtidarı əvvəlki hakimiyyət kimi ölkəni idarəetmə qabiliyyətinə malik deyildi. Onlar da Naxçıvana ögey münasibət bəs- ləyir, xalq arasında gündən-günə nüfuzu artan Heydər Əliyevə qarşı ciddi mübarizəyə başlamışdı. 1 1991-ci ilin dekabr ayından Naxçıvan MR-ə qaz, 1992-ci ilin iyul ayından elektrik enerjisi verilmirdi. 1992-ci ilin aprel ayından buraya qatarların hərəkəti tam dayandırılmışdı. 2 Muxtar Respublika blokadaya düşmüşdü. Bütün bu çətinliklərə baxmayaraq Naxçıvan əhalisi muxtar respublikanın müdafiəsini möhkəmləndirmək üçün öz köməyini göstərirdi. Muxtar Respublikanın bü- tün yaşayış məntəqələrində könüllülərdən ibarət özünü- müdafiə dəstələri yaradılmış və onlar sərhəd kəndlərin- də yerləşdirilmişdi. Heydər Əliyevin Naxçıvanda yaşaması, Naxçıvan MR Ali Məclisinə rəhbərlik etməsi, bölgənin müdafiə- sini təşkil etməsi, rəhbərliklə xalqın birliyini yaratması Naxçıvanı gözlənilən təhlükələrdən, erməni təcavüzün- dən xilas etdi. Onun ağıllı və uzaqgörən tədbirləri ermə- ni daşnaklarının niyyətlərini ürəklərində qoydu, arzuları puç oldu. Belə tədbirlərdən biri də Heydər Əliyevin təklifi ilə yaradılan inkişaf və müdafiə fondu oldu. Belə bir fond Ali Məclisin Rəyasət Heyətinin 25 may 1992-ci il tarixli iclasının qərarı ilə yaradıldı. 3 1 "Şərq qapısı" qəzeti, 1992, 28 may. 2 Azərbaycan tarixi. 7 cilddə, c. 6, Bakı: “Elm”, 2002, s. 334-335. 3 Qayıdış (1990-1993). Sənədlər toplusu. Bakı: “Azərbaycan”, 1996, s. 533- 534. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|