Ҳиссий, эмпирик, назарий, мантиқий ва интуитив билиш даражалари

Gipoteza-
yangi dalillarning 
mohiyatini tushuntiruvchi qonun 
mavjudligi xaqidagi asosli 
taxmindir. 
Тamoyillar
deganda ,asosiy nazariy 
bilim,ilmiy dalillarni tushuntirishda 
dasturiamal bo’lib xizmat qiluvchi 
raxbar g’oyalar tushuniladi.

---

Т
afakkur– 
Bu insonning narsalarning muhim 
xossalari va munosabatlarini 
izchil,bilvosita va umumiy aks 
ettirishdir 
 
 
 
Тafakkurning asosiy shakillari 
Bashorat qilish- murakkab 
narsani oddiy narsaga 
aylantirishning oliy darajasi 
 
Xulosa- mushoxadaning 
nisbatan tugallangan 
birligi
 

Muloxaza- fikrning shunday 
shakliki, unda tushunchalarni 
boglash yoli bilan biron narsa 
haqidagi biron bir fikr 
tasdiqlanadi, rad etiladi
 
 
Tushuncha- narsalar va 
hodisalarning umumiy, 
muxim xossa va aloqalari aks 
etuvchi fikr, tafakkur, 
tushunish faoliyatining 
maxsuli
 
5

---

 
 Bilishning empirik va nazariy 
darajalarini farqlash mezonlari 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
6
 
Empirik tadqiqot 
zamirida 
tadqiqotchining 
orgganilayotgan 
obyekt bilan bevosita 
aloqa qilishi yotadi 
 
 
Nazariy bilishda 
boshqa tadqiqot 
vositalari qollaniladi

---

Empirik tadqiqot 
usuli tushunchasi 
 
 
 
 
 
 
 
 
Tadqiqot oldiga qo‘yiladigan maqsadlardan biri izlanish ob’ektidagi xossa va
qonuniyatlarini ochish, ularni tushuntiradigan nazariyani ishlab chiqishdir. Lekin
izlanish ob’ekti bo‘lgan xossalar, qonuniyatlar va funksional munosabatlar 
«yashiringan» bo‘ladi, ularni bevosita mushohada qilib bo‘lmaydi. 
Kashf etiladigan xossalar, qonuniyatlar va funksiyalar aslida hodisalar, belgilar
va qiymatlar ortida «yashiringan» bo‘ladi. Hodisa va xossalarni qayd etgan faktlar 
bayoni berilgandan keyin ular tahlil qilinadi, umumlashtiriladi. Umumlashtirish
jarayonida qonun va qonuniyatlar ochiladi, har qanday nazariy kashfiyot, 
umumlashma va xulosani «tomiri» empirik tadqiqotlarga borib taqaladi. 
Tadqiqot ashyosi bo‘lgan empirik ma’lumotlar va faktlarni qo‘lga kiritish, qayta 
ishlab chiqish, nazariy tahlilga tayyorlash ma’lum faollikni, izlanish vositalari va 
usullaridan keng foydalanishni taqazo etadi. 
7

---

8
Shaklan 
togri 
tuzilganligi 
Yechimning
yagonalIgi 
Muammoning 
chegaralanganligi 
Maqbul yechim belgilari 
hamda togri yechimni 
tekshirish usullarining 
mavjudligi 
Muammoning tarkibiga 
kiritilishi mumkin bolgan 
bilimlarning mavjudlugi 
(nazariya metodika 
malumot) 
Asoslarning 
soxta bolmasligi 
 
Ilmiy muammoning togri
qoyilishi uchun omillar 

---

HULOSA 
Inson bilimining jadal suratlarda rivojlanishi ijod qilishni organish vazifasini 
qoyadi. Ijodiy faoliyat xamda ta'lim metodlarini organish haqidagi fan evristika 
deb ataladi. Ilmiy davralardagi suxbatlar, fikrlar almashinuvi, munozaralar, 
muammoli vaziyatlar tahlili- shaxsning ma'naviy, ijodiy qobiliyati rivojlanishiga 
komaklashadi. 
Intuisiya va ijodni formal mantiq vositalari yordamida tavsiflash mumkin emas, 
biroq evristik metodlar orqali subyektning istedodi, xotirasi, zexni, tasavvurini 
safarbar etishni talab qiluvchi yangilik ustida izlanishlar olib boriladi. 
Induktiv tafakkur- xodisalarning bir qismini organish orqali olingan bilimni 
xodisalarning butun turkumiga nisbatan tatbiq etish evristik usul xisoblanadi. 
Oxshashlik boyicha tafakkur xam evristik mushoxada yuritishning xaqiqatga 
erishishni kafolatlamaydigan, biroq oddiy faraz xam xisoblanmaydigan usuldir. 
 
9

---

Document Outline

• Nazariy bilim
• va uning shakllari
• Тafakkur–
  • Bu insonning narsalarning muhim xossalari va munosabatlarini izchil,bilvosita va umumiy aks ettirishdir
• Bilishning empirik va nazariy darajalarini farqlash mezonlari
  • Empirik tadqiqot usuli tushunchasi