Kur’ân-ı Kerîm ve Sünnet ÇizgisindeKâmil Müslüman’ın Karakteri
143
tan Rabbinin adıyla!”
1
şartını yerine getirmesiyle Müslüman’ın Allah’a
karşı ahlâk ve edep görevini yerine getirmek için ilk adımını atmış
olacaktır. Dikkat edilirse bu ayette Allah’ın emri tümleçsizdir, yani
günümüzde bu ayet şu şekilde yorumlanabilir: Allah, Müslüman’lara
şu kitabı, bu dergiyi, gazeteyi, makaleyi veya arşiv belgesini oku deme-
miştir, ama insana yararlı olacak her şeyin okunmasını şart koşmuş-
tur ki, okuyup eğitimli olmak her Müslüman kadın ve erkeğe farzdır.
2
Bu ayetten yola çıkarak -Kur’ân’ın ilk nazil olan ayeti bu olduğuna
göre- İslâm’ın da ilk şartı
3
‘eğitim-öğretim’dir. Çünkü okumayan bir
Müslüman ilimden mahrum kalır, ilimden mahrum kalan da cahil
olur ki, hiçbir konuda hiçbir şey anlamaz. Yine Kur’ân’da “Bilenlerle
bilmeyenler bir olur mu?”,
4
“Eğer bilmek istediğiniz bir konuyu bilmi-
yorsanız onu uzmanına -yani ehline- sorunuz”,
5
“Allah’tan ancak bilgili
kulları saygı ile korkarlar”
6
bu ayetler nazil olan ilk ayeti desteklemek-
tedirler. Atalarımız da bu konu hakkında şöyle söylemişler “Cahile
söz anlatmak deveye hendek atlatmaktan zordur.”
7
Mevlâna Halid
el- Bağdadî’nin (v. 1242/1826) öğrencisi Esad Sahib şöyle der: “Yüce
Allah cahili kendisine dost (veli) yapmaz, dost yaptığını ise asla cahil
bırakmaz.”
8
İlim olmadan Kur’ân’ın insanlara sergilediği ifadelerden
hiç kimse bir şey anlamaz.
9
Allah Kur’ân’da insana, ayetlerden anlam
çıkarıp ibret almak için aklını kullanmasını ısrarla önerir.
10
Bu konu-
da Yaşar Nuri Öztürk: “Ayetlerden herkes kendi eğilim ve mesleğine
göre hisse alacaktır. Çünkü her ayette birçok âyât (ayetler) saklıdır.
Yani, her ayet çeşitli bakış açılarıyla yola çıkmış insanlara ayrı ayrı
1
Alak, 96/1.
2
Tevbe, 9/122; Ta Ha, 20/114; Fatır, 35/28; “İlim talep etmek/öğrenmek her Müslüman
kadın ve erkeğe farzdır”
, İbn-i Mâce, “Mukaddime”, 17; Tebrizi, Mişkâtü’l-Mesâbih, Hadis
No. 218.
3
İlmihal kitaplarında İslâm’ın beş şartı olduğuna dair şu hadise dayanarak bilgi veri-
lir: (
لا هلإ لاا للا و نأ ادّمحم لوسر للا و ماقإ ةلاصلا و ءاتيإ ةاكزلا جحلاو و موص ناضمر ينب ملاسلإا ىلع سمخ
ةداهش نأ
) “İslâm beş temel bina üzerine kılınmıştır: Allah’tan başka ilâh olmadığına ve
Muhammed’in Allah’ın Rasulü olduğuna şahitlik etmek, namazı dosdoğru kılmak, zekâtı
hakkıyla vermek, Allah’ın evi Kâbe’yi haccetmek ve Ramazan orucunu tutmak”, Buhârî,
“İmân”, 34, 40; “İlim”, 25; Müslim, “İmân”, 8. Bu hadis İbn Ömer’den rivayet edilmiştir.
Hz. Muhammed bu hadiste İslâm dininin beş temel özelliğine vurgu yapmıştır; bunlar
İslâm’ın olmazsa olmaz temel ibadetleridir. Kur’ân’da ne kadar emir-nehyi varsa, İslâm’ın
o kadar şartı vardır. Namaz, oruç, zekât gibi ibadetler İslâm’ın şartlarından olduğu gibi,
İslâm’ın şartlarını beşle sınırlandırmak doğru değildir. İlim, tevbe, ana-babaya iyilik,
yardımlaşma, temizlik, tevekkül, sabır, şükür vb. konular da Kur’ân’da geçen emirler
olup İslâm’ın şartlarından sayılır.
4
Zümer, 39/9.
5
Nahl, 16/43; Enbiyâ, 21/7.
6
Fâtır, 35/28.
7
M. Ertuğrul Saraçbaşı-İbrahim Minnetoğlu, Türk Atasözleri Sözlüğü, İstanbul 2002, s.
118.
8
Dilaver Selvi, Kaynaklarıyla Tasavvuf, İstanbul 2007, s. 111.
9
Yaşar Nuri Öztürk, Kur’ân ve Sünnete Göre Tasavvuf, İstanbul 2003, s. 276.
10 Nahl, 16/12; Bakara, 2/164; Sâd, 38/29.
144
Y
akın
D
oğu
Ü
nİversİtesİ
İ
lahİYat
F
akÜltesİ
D
ergİsİ
işaretler verir”
11
der. Müslüman önce, dünya ve ahiretine rehberlik
edecek olan Kur’ân’ı okumalıdır. Müslüman, Kur’ân’ın yardımıyla her
iki âlemi okumuş olur. Kâinat ve benliğinin kitabını, benliğinin kitabı,
kâinat kitabından daha zordur. Onu okuyup anlamak büyük çaba
ister. Bu nedenden dolayı insana büyük evren
12
denildiği gibi, insanın
kendi nefsiyle mücadelesine de büyük cihat olarak nitelendirilmiştir.
13
Kur’ân’ın manasını nazil olduğu döneme hapsetmek doğru değil-
dir. Kur’ân, günümüzden yaklaşık olarak 1430 küsur yıl önce inmiş
olmasına rağmen, hâlâ insanlara her konu hakkında ışık tutmaya de-
vam eden ilâhî bir kitaptır. İçinde insanları ilgilendiren bütün konu-
lar vardır;
14
sosyolojiden
15
ekonomiğe,
16
deniz suyundan
17
baytarlığa,
18
matematikten
19
astronominin
20
anlaşılmazı zor yönlerine kadar bilgi
vermeye devam ediyor.
21
Hz. Muhammed’in (s.a.v.) döneminde bugü-
nün teknolojisi, ekonomisi, tıbbı, ulaşım ve iletişim araçları yoktu.
Ama Kur’ân-ı Kerîm sanki 21. Yüzyıl insanına hitap ediyor. Tabi aklı-
nı kullanıp ayetleri düşünen insanlar için ibret alınması gereken çok
şey vardır.
22
Fakat aklını kullanmayan insanlar için de başta ceha-
let, sefalet, zulüm ve azap vardır.
23
Müslüman hayatını Kur’ân’a göre
düzenlemeli, Kur’ân’ı keyfi hayatına göre değil.
24
İnsan yaradılışına
11 Öztürk, a.g.e., s. 279.
12 “İnsan bedeni, küçük âlem, ruhu ise büyük âlemdir. Âlemde yaratılan her şeyin benzeri in-
san vücudunda mevcuttur. İnsanın cismi ve canı bütün âlemin bir nüshasıdır”
, Erzurumlu
İbrahim Hakkı, Marifetnâme, İstanbul 1984, s. 97; Mustafa Kara, Tasavvuf ve Tarikatlar
Tarihi
, İstanbul 2011 s. 108.
13 Öztürk, a.g.e., s. 268; Hz. Peygamber Tebük seferinden dönüşte şöyle buyurduğu rivayet
edilir: “Küçük cihattan büyük cihada dönüyoruz”, bu hadiste Hz. Peygamber, kalabalık
bir ordu ile katılmış olduğu bu seferi “küçük cihat” olarak vasıflandırırken, nefse karşı
verilecek mücadeleyi de “büyük cihat” olarak nitelendirmiştir. Bkz. Fahreddin Razi, Tef-
sir-i Kebir
, XXIII, 72; Ayrıca bkz. Osman Türer, Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tarihi, İstanbul
2013 s. 210; Ebü’l-Fida İsmail b. Muhammed Acluni, Keşfü’l-hafa müzilü’l-ilbas amma
iştehere mine’l-ehadis ala elsineti’n-nas
II. Cilt, 424 (1362), Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye yay.,
Beyrut 2009.
14 “… Biz o kitapta (Kur’ân’da) hiçbir şeyi eksik bırakmadık”, “... Yaş ve kuru ne varsa
Kur’ân’da yazılıdır”
, En’âm, 6/38, 59.
15 Hucurat, 49/1-13; Mümtehine, 60/8.
16 Bakara, 2/275, 282; Nisa, 4/29; Tevbe, 9/24; Yusuf, 12/19; Nûr, 24/37; Fâtır, 35/29;
Cuma, 62/11.
17 Furkan, 25/53; Rahmân, 55/19-20.
18 Nahl, 16/66.
19 Müderris, 74/30.
20 En’âm, 6/97; Yasin, 36/40; Hicr, 15/16; Furkan, 25/61; Duhan, 44/38-39; Sâd, 38/27;
Nahl, 16/12; Rahman, 55/33.
21 Bilimle ilgili Kur’ân’dan bazı ayetler için bkz. En’âm, 6/101; Râ’d, 13/41; Nahl, 16/68-
69; Enbiyâ, 21/33, 44; Neml, 27/88; Yâsîn, 36/38; Zâriyât, 51/47; Hadîd, 57/25; Talâk,
65/12, bu ayetlerin tam anlamını kavrayabilmek için mutlaka tefsir kitaplarına da
bakılması gerekir.
22 Bkz. Bakara, 2/73, 164, 219, 220, 221, 247, 266; Âl-i İmrân, 3/7, 65, 118, 191; Nisâ,
4/82; En’âm, 6/50.
23 “…Allah, aklını kullanmayan insanların üzerine pislik (azap) yağdırır” Yunus, 10/100.
24 Müslüman, hayatını Kur’ân’a göre düzenlemeli o kitabın buyruklarına inanmalı ki,
gerçek inanç bu şekilde olur; Hz. Ömer (r.a.): “İnandığınız gibi yaşamazsanız, yaşadığınız
Dostları ilə paylaş: |