Жаҳон санъати тарихи
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Arxaik Gretsiya san’ati.
Eramizdan avvalgi VIII asr oxirlaridan boshlab, ilk quldorlik jamiyati tashqil topa boshlagan. Eramizdan oldingi VII-VI asrlarda arxaik, ya’ni qadimgi (grekcha “arxeyos” - qadimgi demakdir) davr deb nomlanadi. Arxaika davrida Gretsiyada ilmiy fikrlar rivojlanadi. Tibbiyot, astronomiya, tarix, geografiya, matematika taraqqiy qildi, poeziya, adabiyot, teatr kamol topdi, grek yozuvi paydo bo‘ldi. Greklar o‘zlaridan avvalgi xalqlar, Sharq mamlakatlari - Bobil, Misrning fan va madaniyat borasidagi yutuqlarini chuqur o‘rganib, o‘zlarining betakror san’at va madaniyatlarini yaratishga muyassar bo‘ldilar. Me’morlik. Arxaika davri me’morchilik san’ati shaharlarning rivojlanishi va qurilishi bilan bog‘liq. Grek ibodatxonalari bir necha tipda bo‘lib, bularning ichida eng keng tarqalgan tipi peripter hisoblangan. Bu tipda qurilgan binoning markaziy qismi muqaddas yer-sella bo‘lib, atrofi esa ustunlar bilan o‘ralgan. Grek me’morchiligining bu tipi faqat grek me’morchiligidagina emas, balki jahon san’ati me’morchiligida ham katta rol o‘ynadi. Ilk Arxaika ibodaxonalari birmuncha past va uzunroq qilib qurilgan. Ularning ko‘rinishi vazmin va salobatli. Pestumdagi (Italiya) Gera ibodatxonasi (er.av.VI asr o‘rtalarida) shu jihatdan ibratli. Korinfdagi Apollon ibodatxonasi (er.av.VI asrning ikkinchi yarmida qurilgan) periter tipidagi doriy orderida ishlangan bo‘lib, uning old tomonida 6, yon tomonida 15 ustun o‘rnatilgan. Bu ibodatxonada ham Arxaika me’morchiligining xarakterli tomonlari ochiladi. Haykaltaroshlik. Arxaika davrida grek monumental haykaltaroshligi kamol topa boshladi. Toshdan yaratilgan haykallar namunasi esa eramizdan avvalgi VII asrlarga to‘g‘ri keladi. Haykaltaroshlikning rivojlanishida Krit san’atkorlarining ta’siri sezilarli bo‘lgan. Arxaika davri haykaltaroshligida odam gavdasini alohida tasvirlash bilan birga, voqealarni aks ettiruvchi kompozitsiyalar, |