|
![](/i/favi32.png) Жаҳон санъати тарихиjahon sanati tarixiЖАҲОН САНЪАТИ ТАРИХИ
54
hayotni o‘rganish zaminida yuzaga kelgan qalb harorati bilan isitilgan va
hayotga bo‘lgan munosabatini ifodalovchi asarlaridir. Leonardo da Vinchi
me’mor sifatida xam Milanda bir kator san’at proektlari ishladi «Gordagi
Madonna» (1483-1484), «Sirli oqshom» (1495-1497) kabi asarlarini Milandagi
«Sant Mariya della Gratsiya» monastri uchun ishlangan sur’ati uni navator
rassom darajasiga ko‘taradi. Milan Fransiya qo‘shinlari tomonidan bosib
olingan yili Leonardo Florensiyaga kaytib keladi. Bu yerda mashhur “Mono
Liza” (Jakonda) asarini ishlaydi. «Mono Liza» portreti (1503) jahon
rangtasviring mashhur yodgorligidir. Bu portret bilan Yevropa san’atida
chuqur psixologik portret san’ati boshlanadi. Rafael Santi (1483-1520)
Leonardoning kichik zamondoshi bo‘lib, oddiy rassom Javanniy Santining
farzandi edi. Rafael rassomlik asoslarini dastlab otasidan o‘rgandi, so‘ngra
urbinalik rassom Timoteo Viti ustaxonasida davom ettirdi. 1500 yili Perujino
ustaxonasida o‘z bilimini oshirdi. U ilk asarini 17 yoshida ilk asari «Konstebel
Madonnasi» (1500) rassom ijodining ilk namunasidir. Perudjiyada 4 yilga
yaqin bo‘lgandan so‘ng Rafael yana Urbinaga kaytdi va bir ozdan keyin
Florensiyaga keldi. Bu yerda o‘zining mashhur bo‘lishiga sabab bo‘lgan
«Madonnalar» obrazini yaratdi. Uyg‘onish davrining ijodkorlardan biriga
aylandi. XVI asr boshlariga kelib Rim Italiyaning muhim siyosiy va madaniy
markaziga aylanadi. Rafaelni xam 1508 yili Rimga taklif qildilar. Shu paytdan
boshlab Rafael ijodining eng gullagan davri boshlandi. Dastlab unga
Vatikandagi papalar shaxsiy xonalarining devorlarini bezash topshirildi.
Rafael bu ishni muvaffakiyatli bajardi va bundan xursand bo‘lgan papalar
unga yana xonalarni bezash va unga devoriy sur’atlarni ishlashni topshirishdi.
U o‘zining ajoyib dekorativ ustasi sifatida ko‘rsatdi. Bu sur’atlar papalarning
mamlakatni siyosiy jihatdan birlashtirish, ozodlik va mustaqillik uchun olib
borilayotgan kurashni ko‘rsatishi, yukolib borayotgan cherkov obrusini qayta
tiklash va mustahkamlashi zarur edi. Rafaelning yana bir mashhur devoriy
sur’atlaridan bu «Iliadorning kuvilishi» kompozitsiyasidir, Rafael Rimda
bo‘lgan kezlarida yana bir mashhur «Sikst Madonnasi» 1515-1519) asarini
yaratdi. Bu sur’at avliyo Sikst cherkovi uchun mo‘ljallangan. Bu asarda
rassom uz manfaatini xalk manfatidan ustun kuyadigan ideal inson obrazini
yaratib, uz davrining kishilarini gumanistik ideallarini poetik talqin eta oldi.
Rafael ijodining so‘nggi yillarida rassomchilik bilan birga me’mor sifatida
xam ijod qilgan.
Mikelanjlo Buonarotti (1475-1564). U san’atning ko‘p turlarida,
jumladan haykaltaroshlik, me’morchilik rassomlikda ijod qilgan, lekin u
san’atning qaysi turida ijod qilmasin shakliy jihatdan tugal, g‘oyaviy
jihatdan chukur badiiy jihatdan go‘zal asarlar yarata oldi. Mikelandelo 70
|
|
|