Жаҳон санъати тарихи
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
| ЖАҲОН САНЪАТИ ТАРИХИ
29 masalan, olishuvlar ko‘rsatiladi. Persey va Gerakl qahramonligiga, hudolar va gigantlar jangiga bag‘ishlangan kompozitsiyalar shu davr haykaltaroshligi mahsulidir. Arxaika davrining ko‘zaga surat solish san’ati dastlab qora figurali vazalarda namoyon bo‘ldi. Bunday vazalarga qora lak bilan turli tasvirlar ishlangan. Ayniqsa qora figurali vazalar ishlash san’ati VI asrning II-III choragida rivojlanib, bu sohada attikali qurollar va rasmlar chiqarishgan. Shunday mashhur ustalardan biri, rassom Klitiy bo‘lgan. U jahonga mashhur bo‘lgan “Fransua vazas”ni bezatgan. Er.av. 540-530 yillarda qizil figurali vazalar ishlash keng tarqaladi. Bu vazaga gul solish san’atida realistik tendensiyalarning ortib borishi sabab bo‘ldi. Qizil figuralarda tasvirlangan obrazlar, tasvirlar ko‘zaning tabiiy rangi - pishirilgan loy rangida (qizg‘ish, qizg‘ish jigarrang) qoldirib, fon, qolgan bo‘shliq esa qora lak bilan bo‘yab chiqilgan. Bu uslub voqelikni real tasvirlashda katta imkoniyatlarga ega bo‘lib, eramizdan avvalgi VI asrning uchinchi choragidan IV asrgacha davom etdi. Eramizdan avvalgi V asrga kelib, Gretsiya o‘zining siyosiy, iqtisodiy va madaniy taraqqiyotining eng yuksak bosqichiga ko‘tarildi. Yuqori klassika. Eramizdan avvalgi V asrning ikkinchi yarmidan boshlab, Gretsiya siyosiy, iqtisodiy va madaniy ravnaqining oltin davrini boshladi. San’atning hamma tur va janrlari rivojlanib, yuqori klassika davri kishilarining estetik ideal haqidagi tushunchalarini mukammal badiiy obrazlarda ko‘rsatadi. Bu taraqqiyotda, so‘zsiz, shu davrning yirik davlat arbobi Perikl muhim rol o‘ynadi. Yuqori klassika davrida Afina akropoli o‘zining tugal ko‘rinishini egalladi. Perikl tashabbusi bilan Afinaning ichki qal’asi - Akropol qayta tiklandi. Bu qal’a Eron-Grek urushida vayron bo‘lgan edi. Eramizdan avvalgi V asrning uchinchi choragida bu yerda oq marmardan yasalgan grek me’morchiligining nodir durdonalari bo‘lgan Parfenon, katta darvozaxona - Propiley, qanotsiz g‘alaba ma’budasi Nikaga atab qurilgan Niki Apteros qad ko‘tardi. Bu binolar badiiy bezakka boy bo‘lgan. Masalan, Propiley devorlari davlatning jangovor o‘tmishini tasvirlovchi suratlar bilan bezatilgan. Akropolning ochiq maydonida Afina davlatining kuch-qudratini va ulug‘ligini o‘zida ifodalab, grek tarixida birinchi bor umumellin birligini namoyish etuvchi me’morchilik ansambli edi. Akropol tepaligining yon bag‘irlarida qurilgan ibodatxona va tomoshaxonalar esa uni yanada mo‘’tabar, muqaddas dargoh darajasiga ko‘targan. Grek klassikasi me’morchiligining beqiyos namunasi, yuksak aql-zakovat mevasi va afinaliklar homiysi bo‘lgan Afina ma’budasiga bag‘ishlangan Porfenon ibodatxonasi hisoblanadi. Eramizdan avvalgi 447-438 yillarda me’morchilik Iktin va Kallikrat tomonidan qurilgan bu ibodatxona afinaliklarning xazinasini saqlash uchun xizmat qilgan. Parfenon ibodatxonasining bezak va haykallari esa davrning buyuk haykaltaroshi, Periklning yaqin safdoshi Fidiy rahbarligida |