Jedność wielości : świat, człowiek, państwo w refleksji nurtu orficko-pitagorejskiego
Yüklə 9,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
Kosmogonie i teogonie orfickie 59 połknął fallus [tego], który pierwszy skoczył do eteru, fallusa pierworodnego boga, a z niego wyłonili się wszyscy błogosławieni nieśmiertelni bogowie i boginie, rzeki i miłe źródła, i wszystko inne, co wtedy było; on jednak powstał sam. On obmyślił wielką potęgę Okeanosa o szerokich nurtach [księżyc,] który wielu ludziom świeci na bezkresnej ziemi, pragnąc się w miłosnym objęciu zmieszać ze swą matką 36 . Druga wersja pochodzi z dzieła Martina L. Westa The Orphic Poems i brzmi z kolei następująco: Zeus wówczas, od bogini proroctwo usłyszawszy, i moc w swe ręce uchwycił, i daimoniona sławnego genitalia połknąwszy, tego, który pierwszy skoczył do eteru. Ów Ziemię i Niebo szerokie zrodził, temu zaś ogromna Ziemia — dziecko Kronosa, który wielką rzecz uczynił Uraniosowi Eufronidzie, który pierwszy królował, a po nim Kronos, później mądry w radzie Zeus, Metis i nad szczęśliwymi wykonuje królewską godność. I wtedy przejął moc boga, jak było słusznym, genitalia Pierworodnego boga, a z niego wyłonili się wszyscy błogosławieni nieśmiertelni bogowie i boginie, rzeki i miłe źródła, i wszystko inne, co wtedy było; on jednak powstał sam. [...] On obmyślił wielką potęgę Okeanosa o szerokich nurtach: [...] obmyślił zaś inną ziemię bezkresną, tę Selene nieśmiertelni nazywają, Ziemi mieszkańcy zaś Mene, [...] —————————— 36 (KrÒnoj) Öj mšg' œpexen (tÕn OÙranÒn) OÙranÕj EÙfron…dhj, Öj prètistoj bas…leusen ™k toà d¾ KrÒnoj [a]âtij, œpeita d mht…eta ZeÚj ™x ¢[dÚtoi]o...crÁsai ( sc. t¾n NÚkta) [¹ d] œcrhsen ¤panta t¦ oƒ qš[mij...]ai ZeÚj mn ™peˆ d¾ patrÕj ˜oà p£ra [qš]sfat' ¢koÚsa[j] a„do‹n ka[t]špinen, Öj a„qšra œkqore prîtoj prwtogÒnou basilšwj a„do…ou, toà d' ¥ra p£ntej ¢q£na- toi prosšfun m£karej qeoˆ ºd qšainai kaˆ potamoˆ kaˆ krÁnai ™p»ratoi ¥lla te p£nta [Ó]ssa tÒt' Ãn gegaît', aÙtÕj d' ¥ra moànoj œgento. 'WkeanÒj...™m»sato...sqšnoj mšga...eÙrÝ ·šonta, (sel»nh) ¿ pollo‹j fa…nei merÒpessi ™p' ¢pe…rona ga‹an mhtrÕj ™n filÒthti...qšlinta micqÁnai Cyt. za: G.S. K i r k, J.E. R a v e n, M. S c h o f i e l d: Filozofia przedsokratejska..., s. 47—48. Autorzy zaczerpnęli fragment z pracy: W. B u r k e r t: Orpheus und die Vorsokratiker. Be- merkungen zum Derveni-Papyrus und zur pythagoreischen Zahlenlehre. „Antike und Abendland”, 14, s. 93—114. 60 Kosmogoniczno-teogoniczne i misteryjne aspekty orfizmu która wielu ludziom świeci na bezkresnej Ziemi: [...] pragnąc się w miłosnym objęciu zmieszać ze swą matką 37 . Jak widzimy, wersja ze zwoju ukazuje następstwo bogów znane już z Theo- gonii Hezjoda: rządy sprawuje początkowo Uranos, następnie Kronos (po wyka- strowaniu Uranosa), po nim zaś — Zeus. Elementem wspólnym obu wersji jest przypisanie Zeusowi roli stwórcy: w wersji zwoju z Derveni nie było to stwo- rzenie na nowo, lecz pierwotne. Wersje łączy również to, że dzieło kreacji doko- nało się w wyniku specyficznego zapłodnienia Zeusa (powraca aspekt prokreacji w miejsce kreacji): w wersji z Hymnów — przez połknięcie Fanesa, w wersji z Derveni — przez połknięcie fallusa Uranosa 38 . Niezależnie jednak od różnic w szczegółach wydaje się, że główne idee ukazane w obu wersjach są zbliżone: „[...] w teogonii orfickiej sens tego (scil. połknięcia Fanesa-fallusa przez Zeusa i ponowne stworzenie świata) jest bardziej subtelny [niż w ujęciu Hezjoda — P.Ś.]: widoczne jest tu dążenie, by uczynić z boga-władcy wszechświata stwórcę świata, którym rządzi. Poza tym epizod ten jest odbiciem spekulacji filozoficz- —————————— 37 ZeÝj mn œpei[t' ¥frasta qe©j] p£ra qšsfat' ¢koÚsaj <¢lk»n t' ™n ce…pess' œlaben, kaˆ da…mona kudrÒn> a„do‹on katšpinen Öj a„qšra œkqore prîtoj. [ke‹noj mn Ga‹£n te kaˆ] OÙranÕn eÙrÝn [œtikten:] [tw‹ d pelèrh Ga‹a tške KrÒnon,] Öj mšg' œpexen OÙranÕj EÙfron…dhj, Öj prètistoj bas…leusen ™k toà d¾ KrÒnoj [a]âtij, œpeita d mht…eta ZeÚj, Mátin ka[ˆ mak£rwn katšc]wn basilhda tim[»n.] [kaˆ tÒte d¾ katšpine qeoà mšnoj, æj qšmij Ãen,] PrwtogÒnou basilšwj a„do…ou, toà d' ¥ra p£ntej ¢q£natoi prosšfun m£karej qeoˆ ºd qšainai kaˆ potamoˆ kaˆ krÁnai ™p»ratoi ¥lla te p£nta [Ó]ssa tÒt' Ãn gegaît', aÙtÕj d' ¥ra moànoj œgento. [...] m»sato d''Wkeano‹o mšga sqšnoj eÙrÝ ·šontoj: [...] m»sato d' ¥llhn ga‹an ¢pe…riton, ¼n te Sel»nhn ¢q£natoi klh…zousin, ™picqÒnioi dš te M»nhn, [...] ¿ pollo‹j fa…nei merÒpessi ™p'¢pe…rona ga‹an: [...] ½qele mhtrÕj ˜©j micq»menai ™n filÒthti M.L. W e s t: The Orphic Poems. Oxford 1983, s. 114—115, Appendix: An Exempli Gratia Re- construction of the Derveni Theogony. 38 „W hymnach [...] Fanesa połknął Zeus w otchłaniach Nocy. Wydaje się więc, że pruderia późniejszych czasów nakazała zastąpić fallus przez Fanesa. Sam fallus oczywiście, jak większość wątków mitu o sukcesji bóstw, pochodzi z Bliskiego Wschodu. Kumarbi z hurycko-hetyckiego mitu, odciąwszy i połknąwszy fallus boga-nieba, zachodzi w ciążę. W bolesnym rozwiązaniu rodzi się później bóg-burza. [...] Zaczynamy odnosić wrażenie, że »Orfeusz« zachował pierwotny orien- talny przekaz, w którym bóg zachodzi w ciążę po połknięciu odciętego członka. Tutaj jednak nie sam sprawca kastracji połyka członek i nie w ten sposób zastępuje go bóg-burza, połyka odcięty członek — zachowany przypuszczalnie jako symbol lub środek stwarzania — by zrodzić cały wszechświat w drugim i ostatnim akcie stworzenia, tak jak w późniejszych hymnach orfickich uczyni to Fanes”. G.S. K i r k, J.E. R a v e n, M. S c h o f i e l d: Filozofia przedsokratejska..., s. 48—49. Yüklə 9,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|