Jismoniy tarbiya jarayonida harakat malakasi va

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences
(E)ISSN:2181-1784 
www.oriens.uz 
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7 
3(6), June, 2023 
178 
Malaka ham ko’nikma kabi egallangan bilimlar asosida hosil qilinadi.Ta’limda 
esa bilim etakchi rol o’ynaydi.
Harakat malakasi qanday bo’lishidan qat’iy nazar u juda oddiymi yoki 
murakkabmi harakat elementlarining kompleksi shartli reflekslardan iborat bo’ladi. 
Kishilarning mehnat yoki sport faoliyatida harakatlarning elementlari ma’lum tartib 
bilan bir necha marta takrorlanishi harakat reflekslarining ma’lum shakldagi 
zanjirlarini yuzaga keltiradi, bu reflekslar zanjiri harakatlarning dinamik stereotipi 
deb yuritiladi.
Demak, harakat dinamik stereotipining yuzaga kelishi uchun harakat bir hilda, 
bir shaklda ko’p marta takrorlanishi kerak.SHunday qilib, harakat ko’nikmalari bir 
hilda ko’p marta takrorlanishi bilan avtomatlashgan harakatlarga aylanadi va bunday 
harakatlar bosh miya yarim sharlar po’stlog’i nazoratida bajariladi, rivojlanadi, 
takomillashadi.
Sport texnikasini o’rgatishda fiziologik tamoyillarga amal qilish zarur bo’ladi.
1. Oddiy harakatdan murakkab harakatga o’tish.
2. Engil ishdan asta-sekin og’ir ishga o’tish.
3. Muntazamliligi.
4. Har hil harakatga tayyorlash.
5. Induvidual yondashish.
Harakat malakasining shakllanganligini uning quyidagi xislatlarida ko’rish 
mumkin:
1.Malakaning tiklana borishi bilan harakatni boshqarishda ongning roli pasayib 
boradi.
2. Malaka mustahkam shakllangan dinamik steriotip singari yuqori turg’unlik 
bilan farqlanadi.
3. Malakada ayrim harakatlarning ortiqcha kerakmas haraktlarni yuqotib bir 
butunlikka birlashish bilan xarakterlanadi.
4. Malaka harakat ko’nikma asosida shakllanadi, shu bilan birga yangi 
ko’nikmaning paydo bo’lishiga asos bo’lib xisoblanadi.
5. Malaka harakatni bajarishda quvvat sarfi tejaladi, ish unumi yuqori 
bo’ladi,ya’ni kam kuch sarflab,yuqori natijaga erishiladi.
XULOSA 
Jismoniy mashqlar texnikasini o’rganishning yuqorida keltirilgan fiziologik 
tamoyillari yuqori malakali sportchilarni tayyorlashda, sportchilar bilan mashq qilish 
mashgulotlar o’tkazishda albatta nazarda tutulmogi, ularni amaliy qo’llanishi 
lozim.Bu tamoillar sportchining jismoniy rivojlanishi, yuqori malakali sportchi bo’lib 
etishishini ta’minlaydi. Sportchining erta sportdan chiqib ketishi oldini oladi.

---