Jizzax jizzax filiali

4.KEYNS TA’LIMOTINING’ HOZIRG’I DAVRDAG’I AHAMIYaTI

50-yillarda keynschilik G’’oyalari rivojlantirilib, yang’i G’’oyalar ilg’ar surildi. Ularning’ asosiy mohiyati iqtisodiy o’sish sur’atlari doimlig’ini ta’minlovchi mexanizmlarni aniqlash va isbotlashdan iboratdir. Oqibatda «mulstipirikator-akselerator» sistemasini hisoblashg’a asoslang’an va o’zig’a xos keynschilikning’ o’sish nazariyalari, jamG’’arish va iste’mol o’rtasidag’i o’zoro boG’’lanish harakteristikalaridan foydalanib iqtisodiy dinamikani modellashtirish yuzag’a keldi.

Yuqorida tilg’a oling’an iqtisodiy o’sish nazariyalarining’ asosiy namoyondalari Massachuset texnolog’iya instituti professor Evsey Domar (1914) va Oksford universiteti professori Robert Harrod (1890-1978) hisoblanadi. Ularning’ nazariyasi (modeli) iqtisodiyotning’ doim (mo’’tadil) sur’atlarda o’sishi dinamik barqarorlik (ilg’arilab borish) ning’ asosiy sharti sifatida maqsadg’a muvofiq ekanlig’ining’ umumiy xulosalarini birlashtiradi. Ularning’ fikricha, shundag’ina ishlab chiqarish quvvatlari va mehnat resurslaridan to’la foydalanishg’a erishish mumkin. Harrod- Domar modelining’ boshqa bir qoidasi bo’yicha ayrim parametrlar, chunonchi daromadlardag’i jamG’’arma hissasi va kapital quyilmalarning’ o’rtacha samaradorlig’i o’zrq davr mobaynida doim deb tan olinishi hisoblanadi. Mualliflar dinamik barqarorlik va doimiy o’sishg’a erishish avtomatik ravishda bo’lmaslig’i, balki davlatning’ shung’a muvofiq siyosati natijasida, ya’ni davlatning’ iqtisodiyotg’a faol ishtiroki tufayli ro’y berish mumkinlig’ini ta’kidlaydilar.

70-yillardan boshlab Keyns ta’limotig’a nisbatan davlatning’ iqtisodiyotg’a aralashuvi bo’yicha neoliberalizm G’’oyalari asosiy bo’lib qoldi, chunki bu davrda jahoning’ ko’pg’ina mamlakatlarida inqiroz holatlari doim voqeag’a aylanib qoldi. Inflyastiya, davlat byudjetining’ kamomadi, ishsizlik toboro kuchaydi. Neoliberallar keynschilarni tanqid qilar ekanlar, iqtisodiyotda davlat sektorining’ oshuvi, erkin raqobatning’ kamayishi, iqtisodiyotning’ muhim tarmoqlarig’a investistiyalar kamayg’anlig’i ular G’’oyalarining’ sayozlig’idan dalolat beradi, deb hisoblaydilar.

70-80-yillar neoliberal G’’oyalar iqtisodiyotda tobora ustunlig’ini eg’allay boshladi. Ko’p davlatlarda iqtisodiyotni denastionalizastiya qilish kuchaydi (nodavlat shakllarig’a o’tildi). Buning’ oqibatida Buyuk Britaniya (Tetcherizm), Franstiya, Yaponiya, Chili (Pinochet), Ispaniya va boshqa mamlakatlarda davlatning’ iqtisodiyotg’a aralashuvi minimallashtirildi va iqtisodiy ahvol yaxshilandi.