Journal of Chemistry of Goods and Traditional Medicine
Yüklə 372,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ЗАБОЛЕВАНИЯХ НЕРВНОЙ СИСТЕМЫ THE CHEMICAL COMPOSITION OF MINT AND ITS USE IN DISEASES OF THE NERVOUS SYSTEM
- Odinaxon Najmiddinovna Temirxojayeva
- Аннотация .
- Kalit so’zlar
- Ключевые слова и выражения
- Keywords and expressions
| Journal of Chemistry of Goods and Traditional Medicine J Chem Good Trad Med, Volume 1, Issue 3, 2022 Traditional Medicine Journal of Chemistry of Goods and Traditional Medicine, Vol. 1, Iss. 3 116 УДК 665.527.654 YALPIZ O`SIMLIGINING KIMYOVIY TARKIBI VA ASAB SISTEMASI KASALLIKLARIDA QO`LLANILISHI ХИМИЧЕСКИЙ СОСТАВ МЯТЫ И ЕЕ ПРИМЕНЕНИЕ ПРИ ЗАБОЛЕВАНИЯХ НЕРВНОЙ СИСТЕМЫ THE CHEMICAL COMPOSITION OF MINT AND ITS USE IN DISEASES OF THE NERVOUS SYSTEM Mohlaroy Ma'rufjon qizi Mamurova, Andijon davlat universiteti kimyo kafedrasi o`qituvchisi Shoxsanam Akromjon qizi Obidova, Andijon davlat universiteti magistrat Odinaxon Najmiddinovna Temirxo'jayeva, Xo'jaobod Tibbiyot kolleji Direktor DOI: https://doi.org/10.55475/jcgtm/vol1.iss3.2022.56 Annotatsiya. Maqolada yalpiz o`simligi (Mentha piperita L.) ning kimyoviy tarkibi, foydali xususiyatlarini va asab sistemasimasiga tasir qilish mexanizmi, pereparatlariga kiruvchi tarkibiy qismi o`rganilib, efir moylari tarkibidagi ayrim biologik faol birikmalarning solishtirma miqdori tekshirildi. Аннотация . В статье исследуются химический состав , полезные свойства и механизм воздействия растения мяты перечной (Mentha piperita L.) на нервную систему , ее полезные свойства , входящие в ее состав компоненты , а также относительное количество некоторых биологически активных соединений в эфирных маслах . Annotation. The article explores the chemical composition, beneficial properties and mechanism of action of the mint plant (Mentha piperita L.), its beneficial properties and the nervous system, its constituent components, and the relative amount of some biologically active compounds in essential oils. Kalit so’zlar : ялпиз , биологик фаол бирикмалар , ментол , геспередин , рутин , каротин , Ключевые слова и выражения мята , биологически активные соединения , ментол , геспередин , рутин Keywords and expressions mint, biologically active compounds, menthol, hesperidin, rutin. Kirish Bugungi kunda dunyoning aksariyat mamlakatlari aholi salomatligini saqlashda zamonaviy tibbiyot bilan bir qatorda xalq tabobati usullaridan ham keng ko’lamda foydalanib ommalashib bormoqda. Ushbu sohada mamlakatimizda ham hukumat tomonidan qator chora tadbirlar amalga oshirilmoqda.[1] Ma’lumki, aholi salomatligini saqlashda va kasalliklarni davolashda tabiiy biologik faol moddalarga boy bo’lgan o’simliklardan foydalanish samarali natijalar beradi. SHunday foydali xususiyatlarga ega bo’lgan va hozirda zamonaviy tibbiyot va xalq tabobatida keng miqqiyosida qo’llanilayotgan o’simliklardan biri bu – yalpiz (Mentha piperita L.) o’simligi hisoblanadi. [2] Xozirgi vaqtda yalpiz o’simligidan, validol, karvalol, olemetin, enatin, anestezol, bormentol, pektussin, mentolli qalam, zelenin tomchilari, kabi dorilar olinadi va ular ishtaha ochishini, me’da va ichak faoliyati buzilganda, jigar kasalliklarida, nafas qisishida (astma), balg’am ko’chiruvchi va xaydovchi dori sifatida, yurak o’ynashida va boshqa kasalliklarni davolashda keng ishlatiladi.[3] Uz Journal of Chemistry of Goods and Traditional Medicine J Chem Good Trad Med, Volume 1, Issue 3, 2022 Traditional Medicine Journal of Chemistry of Goods and Traditional Medicine, Vol. 1, Iss. 3 117 Yalpizning asosiy faol moddasi - mentol . Shilliq qavatlarga qo’llanganda yoki teriga surtilsa, mentol asab tugunlarini tirnash xususiyati keltirib, sovuq his paydo qiladi. Sovuq retseptorlari qo’zg’alganda, sirt tomirlari torayib, ichki organlarning tomirlari refleksli ravishda kengayadi. Bu, shubhasiz, angina pektorisidagi mentol ta’sirida og’riqning pasayishini tushuntiradi. Mentol vazoaktiv xususiyatlarga ega: arteriovenoz ohangni tartibga soladi, nitrogliserin natijasida kelib chiqqan intrakranial tomirlarning ohangini ko’payishini oldini oladi, qonning tashqi tomirlar orqali chiqishiga yordam beradi. Mentol ham engil mahalliy og’riqsizlantiruvchi ta’sirga ega. Oshqozon va ichak shilliq qavatining retseptorlarini bezovta qiluvchi mentol peristaltikani kuchaytiradi. Biroq, u antiseptik ta’sirga ega. Efir moyining tirnash xususiyati beruvchi va antiseptik ta’siri parchalanish va fermentatsiya jarayonlarini cheklashga, oshqozon bezlari sekretsiyasining oshishiga olib keladi. 1-rasm Mentol (C 10 H 20 O) Mentol (C 10 H 20 O) –kristall modda, shaffof yoki oq rangli, xona haroratida qattiq va biroz yuqori haroratda eriydi. Mentolning bir necha izomerlari mavjud. Bazilari mentol xidli, bazilari hidsiz. Uning birikmalari kosmetika soxasida aromatik modda sifatida, tibbiyotda nerv kasalliklarida, ateroskleroz, gipertonik kasaliklarda, yukori nafas organlarining shamollashida, migren, xoletsistit, stenokardiya, moddalarni almashinuvida, radikulit, yurak hapqirishiga taskinlik berishida, oshqozon ichak kasaliklarida, buyrak tosh kasalliklarida qo’llaniladi . [4] Mentol – Mentol moyi (Oleum Mentholi) — vazelin yog’idagi 1-2% mentol eritmasi mentol hidiga ega rangsiz yog’li suyuqlikdir. Rinit (burun shilliq qavatining yallig’lanishi) uchun tomchilar shaklida qo’llaniladi. Bu salqin joyda saqlanishi kerak, yalpiz efir moylari tarkibidan ajratib olinuvchi organik modda bo’lib, bir xalkali terpenlar sinfiga kiradi. Yalpiz barglari 3% gacha, to’pgullari 4-6% gacha va poyalari 0,3 gacha efir moylari saqlaydi. Ushbu efir moylarini 50 % dan 65 % gacha kismini erkin holdagi mentol yoki uning efirlari tashkil qiladi. Mentol - shaffof kristall modda bo’lib, xona haroratida suyuqlanadi. Ushbu birikmaning xossalari jihatidan bir-biriga juda ham yakin 8 xil izomerlari mavjud. [5] CH 3 OH H 3 C CH 3 CH 3 OH H 3 C CH 3 CH 3 OH H 3 C CH 3 CH 3 H 3 C CH 3 HO Journal of Chemistry of Goods and Traditional Medicine J Chem Good Trad Med, Volume 1, Issue 3, 2022 Traditional Medicine Journal of Chemistry of Goods and Traditional Medicine, Vol. 1, Iss. 3 118 + Mentol (+)- Izomentol (+)- Neomentol (+)- Neoizomentol 2-rasm.Mentolning izomerlari Yüklə 372,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|