Kafedra: MÜhasibat uçotu və audiT
Yüklə 1,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
163 yeni daxil olmuş və dövriyyədən çıxmış əsas vəsaitlər üzrə köhnəlmənin hesablanmаsının düzgünlüyü; amortizasiya normasının və ona əlavə düzəliş əmsallarının tərtib edilməsinin düzgünlüyü; köhnəlmə məbləülərinin istehsal xərclərinə aid edilməsinin düzgünlüyü; amortizasiya məbləülərinin mühasibat uçotu registrlərində əks etdirilməsinin düzgünlüyü. Köhnəlmənin hesablanmasının düzgünlüyünü yoxlayarkən köhnəlmə hesаblаn-mаyаn əsas vəsaitlərin (kitab fondu, təmirə və texnoloji yenidən qurmaya saxlanılan fondlar, büdcə təşkilatlarının fondları, arxitektura və incəsənət abidələri sayılan bina və tikililər, film, muzey fondları və bədii dəyərlər, məhsuldar heyvanlar və s.) əsas vəsaitlərin tərkibinə daxil edilmədiyi müəyyən edilməlidir. Aşkar edilən bütün qanun pozuntularının səbəbləri və buna cavabdeh şəxslər müəyyən edilməli və gələcəkdə bunun təkrar olunmaması üçün tədbirlər görülməlidir. Audit prosesində əsas vəsaitlərin təmirinə (cari və əsaslı) xərclərin uçotunun təşkili və təmir müddətinin gözlənilməsi yoxlanılır. əvvəlcə xərc smetasının tərtibi-nin düzgünlüyü nəzərdən keçirilir. əsaslı xərc smetası texniki baxış aktlarının və deffektlər cədvəlinin məlumatlarına əsasən tərtib edilməlidir. 5. Qeyri maddi aktivlərin auditi Şirkətin qiyməti (şirkətin işgüzar imici) – dəyər kateqoriyası olub vahid əmlak-maliyyə kompleksi kimi şirkətin dəyəri ilə onun aktivlərinin dəyəri arasında fərqi, daha doürusu hərracda onun alış dəyəri ilə əmlakının qiymət dəyəri arasında fərqi xarakterizə edir. Qeyri maddi aktivlər məhsul alınması ilə deyil, istehsalın təmin olunması (onun gəlirliyinin təmin olunması) ilə əlaqədardır. Yoxlama zamanı aşağıdakı məsələlərə diqqət verilməlidir: vətəndaşın intellektual və işgüzar keyfiyyəti, peşə səviyyəsi və əmək qabiliyyəti qeyri-maddi aktiv kimi qəbul edilə bilməz, çünki onlar insandan alına və digər şəxslərə verilə bilməz. 164 Qeyri maddi aktivlərlə əməliyyatların yoxlanması zamanı qiymətlilərin qeyri maddi aktivlərə aid edilməsinin düzgünlüyü və qanuni olması müəyyən edilir. Auditor qeyri maddi aktivləri müəssisə üçün gəlirlilik baxımdan, (xüsusilə həmin qeyri maddi aktivlər müəssisənin nizamnamə kapitalına pay şəklində köçürül- müşdürsə) qiymətləndirir. Sonra auditor daxil olan qeyri maddi aktivlərin uçotu- nun düzgünlüyünü yoxlayır. Qeyri maddi aktivlər əldə edildiyi qiymətlə (onların istifadəsinə hazırlıq xərcləri daxil edilməklə) qiymətləndirilir 101 sаylı "Qeyri ma- teriаl aktivlər - dəyəri" (04 "Qeyri maddi aktivlər") hesabında əks etdirilir. Qeyri maddi aktivlərin mədaxil edilməsi və 101 sаylı "Qeyri materiаl aktivlər " (04 "Qeyri maddi aktivlər") hesabında əks etdirilməsinin düzgünlüyünü yoxlamaq üçün həmin hesabın 302 sаylı "Nоminаl (nizаmnаmə) kаpitаlın ödə- nilməmiş hissəsi" , 534 sаylı "Gəlirlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditоr bоrc- lаrı" (75 "Təsisçilərlə hesablaşmalar"), 223 sаylı "Bаnk hesablaşma hesablаrı " (51 "Hesablaşma hesabı", 52 «Vаlyutа hemаbı») , 113 sаylı «Tоrpаq, tikili və аvаdаnlıqlаrlа bаülı məsrəflərin kаpitаllаşdırılmаsı» (08 "Kapital qoyuluşları") və s. hesablarla müxabirləşməsi, eləcə də onların dövriyyədən çıxmasını (satışı, silinməsi, əvəzsiz verilməsi) 102 sаylı "Qeyri mаddi аktivlər " (05 "Qeyri maddi aktivlərin amortizasiyası (köhnəlməsi)") və 611 sаylı "Sаir əməliyyаt gəlirləri" (48 "Sair aktivlərin satışı") hesabı üzrə yazılışları diqqətlə nəzərdən keçirmək lazımdır. Intellektual mülkiyyətin sintetik uçotu növlər və ayrı-ayrı obyektlər üzrə analitik uçotun məlumatları ilə üzləşdirilir. Qeyri maddi aktivlərin satışı və ya onların digər müəssisəyə verilməsi zamanı 611 sаylı "Sаir əməliyyаt gəlirləri" hesabı üzrə yazılışlar yoxlanılır: həmin hesabın debeti üzrə çıxmış qeyri maddi aktivlərin ilkin dəyəri və eləcə də onların satışı və ya verilməsi ilə bağlı xərclər, kreditində isə hesablanmış köhnəlmə və satışdan pul gəliri əks etdirilir. Qeyri maddi aktivlər əvəzsiz olaraq verildikdə müəssisənin sərəncamında qalan mənfəət hesabına silinir, onların satışından əldə olunan mənfəət 801 sаylı "Ümumi mənfəət (zərər) " (80 "Mənfəət və zərər") hesabına aid edilir. 165 Х MÖVZU. ƏMTƏƏ-MATERIAL QIYMƏTLILƏRI ÜZRƏ ƏMƏLIYYАTLАRIN AUDITI 1. Аnbаr təsərrüfatının vəziyyətinin və mаteriаl resurslаrının sахlаnmаsının аuditi 2. Material resurslarındаn istifadənin auditi 3. Əmtəə-mаteriаl qiymətlilərinin inventаrizаsiyаsının aparılmasının düzgünlüyünün аuditi 1. Аnbаr təsərrüfatının vəziyyətinin və mаteriаl resurslаrının sахlаnmаsının аuditi Audit prosesində auditor əmtəə-material qiymətlilərinin uçotunun kim tərəfindən aparılmasını (yaşı, təhsili, mühasiblik stajı, bu sahə üzrə normativ bazanın mövcudluüu), uçotun bu sahəsini aparan mühasibin hansı normativ sənədlərdən istifadə etdiyini yoxlayır, kimə tabe olmasını, onun işlərinin kim tərəfindən yoxlanıldıüını aydınlaşdırır. Eyni zamanda əmtəə-material qiymətlilərinin məsul saxlanmaya verilən şəxslərlə maddi məsuliyyət haqqında müqavilənin mövcudluüu, istifadə olunan ilkin sənədlərin siyahısı, onlarda bütün rekvizitlərin doldurulması nömrələnmə sistemi, qeydiyyat jurnallarının, daimi inventarizasiya komissiyası və onun tərkibi haqqında əmrin, anbarlarda anbar uçotunun kartoçkalarının (vərəqələrinin), mühasibatlıqda isə dövriyyə cədvəllərinin və inventar siyahılarının mövcudluüu, əmtəə-material qiymətlilərinin hərəkəti üzrə ilkin sənədlərin işlənilməsi texnologiyası (qəbul edilməsindən arxivə qədər) yoxlanılmalıdır. Istehsalın həcminin artması ilə material resurslarının formalaşması və istifadə olunması, onların qorunub saxlanması mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Həmin məsələlərin uüurlu həlli hər bir təsərrüfat subyektində maliyyə nəzarətinin lazımi səviyyədə təşkilindən asılıdır. Materialların hazırlanması, daxil olması və buraxılışı üzrə əməliyyatların sənədlərlə düzgün və vaxtında əks etdirilməsi və dürüst məlumatların təmin edilməsi, saxlanma yerlərində və hərəkətinin bütün mərhələlərində materialların saxlanmasına, istehsalda onlardan istifadəyə nəzarət, Yüklə 1,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|