161
121 sаylı “Dаşınmаz əmlаkа investisiyаlаr”, 131 sаylı “Biоlоji аktivlər”, 141 sаylı
“Təbii sərvətlər” (01) hesabı üzrə,Baş kitabın məlumatları və həmin hesab üzrə
balansın maddəsi ilə tutuşdurulur (cədvəl 4).
Cədvəl 4
Balansın "əsas vəsaitlər" maddəsinin reallıüının yoxlanması
Əsas
vəsait
obyektlərinin
adı
Inventar siya-
hısına görə əsas
vəsaitlərin dəyəri,
min man.
Baş kitabın
məlumatları üzrə
əsas vəsaitlərin
dəyəri, min man.
Balans
üzrə əsas
vəsaitlərin dəyəri,
min man.
Kənarlaşma (+;
-)
Əsas vəsaitlərin dövriyyədən çıxması üzrə əməliyyatların yoxlanması zamanı
auditor silinən əsas vəsaitlərin yararsız olmasının müəyyən edilməsi üzrə müəssisə
rəhbərliyi tərəfindən komissiyanın yaradılması haqda əmrin olmasına, silinən
obyektlərin ləüv edildiyinə, yararlı olan hissə, qovşaq və metal hissələrinin
mədaxil edildiyinə diqqət yetirməlidir. Bunun üçün əsas vəsaitlərin ləüvinin
nəticələri ilə bağlı məlumatlar hissələrin mədaxil edilməsi üzrə qaimənin
məlumatları ilə tutuşdurulur (cədvəl 5).
Cədvəl 5
əsas vəsaitlərin silinməsindən daxil olmaların düzgünlüyünün yoxlanılması
Əsas
vəsaitlərin sökül-
məsindən alınan əmtəə-
material qiymətlilərinin
adı
Qaimə üzrə mədaxil
edilmişdir
Əsas
vəsaitlərin
silinmə aktına əsasən
mədaxil
edilməlidir
Kənarlaşma (+;-)
miqdar
məbləü
miqdar
məbləü
miqdar
məbləü
Istifadə olunmayan əsas vəsaitlərin satışı hallarında auditor satış qiymətinin
düzgün (balans dəyərindən yüksək) müəyyən edildiyinə əmin olmalıdır. əsas
162
vəsaitlərin çıxması üzrə bütün əməliyyatlar 611, 731 (47,48) saylı hesablаrda
aparıldıüından auditor həmin hesab üzrə mühasibat yazılışlarını və əsas vəsaitlərin
satışından və digər çıxmadan maliyyə nəticələrini yoxlamalıdır.
4.
Əsas vəsaitlərə köhnəlmənin hesablanmasının və onların təmiri
üzrə əməliyyatların auditi
Əsas vəsaitlərə köhnəlmə AR NK-nin qərarı ilə təsdiq olunmuş normalara
əsasən hesablanır. (binаlаr, tikililər, qurüulаr üzrə- 7%, mаşın, аvаdаnlıqlаr,
nəqliyyаt vаsitələri- 25%, qeyri-mаddi аktivlər-istitfаdə müddəti məlum оlmаsа-
10%, məlum оlаrsа- istifаdə müddətinə mütənаsib).
Əsas vəsaitlərə köhnəlmənin
hesablanmasının auditi zamanı aşağıdakılar nəzərə alınmalıdır:
əsas vəsaitlər cari icarəyə verildikdə amortizasiya satışdankənar itkilərin
tərkibinə daxil edilir (D-t 801
(80)), alınmış icarə haqqı satışdankənar mənfəətə
aid edilir (D-t 801
(80),
əsas vəsaitlər üzrə köhnəlmə ya obyektin (bina, tikili və b.) bütün istismarı
dövründə, və ya əsas vəsaitin (aktiv hissənin) balans dəyərinin maya dəyərinə tam
daxil olduüu müddətdə hesablanır, sonra ayırmaların hesablanması dayandırılır;
bir il başa çatana qədər kiçik müəssisələrin fəaliyyəti dayandırıldıqda he-
sablanmış əlavə köhnəlmə məbləüi mənfəət hesabına bərpa olunmalıdır: D-t 112,
122, 132, 142(02), K-t
801 (80);
əsas vəsaitlərin tam dayandırılması və müəyyən olunmuş qaydada kon-
servasiyası şəraitində yenidənqurma, texniki silahlanma zamanı köhnəlmə hesab-
lanmır, xidmət müddəti konservasiyada olduüu müddət qədər artırılır;
qurtarmamış tikinti obyekti üzrə köhnəlmə istifadəyə verildikdən sonra də-
qiqləşdirilməklə belə obyektlərin dəyəri haqqında arayışa müvafiq hesablanır.
Yuxarıda qeyd olunanlar nəzərə alınmaqla köhnəlmə (amortizasiya) norma-
sının tətbiqinin düzgünlüyü yoxlanılmalıdır.
Auditin gedişində aşağıdakı məsələlərə aydınlıq gətirilməlidir:
köhnəlmənin hesablanması üçün bütün əsas vəsait obyektlərinin
hesablamaya
daxil edilməsi;