Kafedra: MÜhasibat uçotu və audiT

172 
 
Əmtəə-
material 
qiymətlilərinin 
adı 
 
Müəssisənin 
məlumatları üzrə 
208 (16) saylı 
hesaba aid 
edilmiş kə-
narlаşma məb-
ləüi, min man. 
Yoxlama məlu- 
matlаrınа əsаsən 
208 (16) saylı 
hesaba aid edil-
məli kənarlaşma 
məbləüi, min mаn. 
Kənarlaşma 
(+; -) 
 
Qeyd 
 
 
 
 
 
 
 
                                                                                                     Cədvəl 2 
  Əmtəə-material  qiymətlilərinin  əldə  edilməsi  zamanı  nəqliyyat-tədarük    
xərclərinin ödənilməsinin düzgünlüyünün yoxlanılması 
 
Əmtəə-material 
qiymətlilərinin 
adı 
 
Müəssisənin 
məlumatları üzrə 
nəqliyyat-təda- 
rük xərclərinin 
məbləüi, 
min man. 
Yoxlama məlu-
matları üzrə 
nəqliyyat – təda-
rük хərclərinin 
məbləüi, min man 
Kənarlaşma 
 (+; -) 
 
Qeyd 
 
 
 
 
 
 
 
      
 Malgöndərənin  günahı  üzündən  çatışmazlıq  müəyyən    olunarsa,  ödənilən 
məbləüin  geri  qaytarılması  üçün  iddia  tələbinin  rəsmiləşdiril  məsi  üzrə  tədbirlər 
görülür,  ayrı-ayrı  vəzifəli  şəxsin  günahı  üzündən  çatışmazlıq  yaranarsa,  onların 
miqdarı və sərbəst qiymətlərlə dəyəri hesablanır və günahkar şəxslərə aid edilir. 
                   
 
2.
 
Material resurslarındаn istifadənin auditi 
 
         Material 
resurslarından  istifadənin  auditinin  əsas  mənbələrinə 
materialların istifadəsi üzrə toplama cədvəlləri, 201 sаylı "Mаteriаl ehtiyаtlаrı" (10 
"Materiallar")  hesabının  krediti  üzrə  jurnal-order,  materialların  hərəkəti  haqqında 
qalıq  və  ya  dövriyyə  cədvəlləri,  materialların  anbar  uçotu  kitabları  və  ya 
kartoçkaları və s., ilkin sənədlər aiddir. 
       Yoxlama zamanı ilk növbədə anbar uçotu məlumatlarının 201 sаylı " Mаte-
riаl  ehtiyаtlаrı  "  (10  "Materiallar")  hesabı  üzrə  sintetik  uçot  məlumatlarına 

---

173 
 
uyğunluüu müəyyən edilir. Bunun üçün hər ayın sonuna qalıqlar cədvəlinin ümumi 
yekunu  material  qiymətlilərinin,  malların  və  taraların  uçotu  cədvəlində  əks 
etdirilmiş qalıqlarla müqayisə edilir. Belə müqayisə yoxlanılan dövr üzrə ayın 1-nə 
hər bir anbar üzrə aparılır. Bu zaman auditor aşağıdakı köməkçi cədvəli tərtib edir 
(cədvəl 3). 
                                                                                                                                                                 Cədvəl 3 
Anbar  uçotu  məlumatlarının  sintetik  uçot  məlumatlarına  uyğunluüunun      
yoxlanılması 
 
Yoxlamanın 
aparılma tarixi 
 
Qalıqlar cədvəli 
üzrə ƏMQ qalıq- 
larının dəyəri, 
min man. 
 
Materialların, 
malların, tara- 
ların uçotu cəd-
vəlləri üzrə 
yekun qalıq, min 
mаn 
 
Kənarlaşma (+; 
-) 
 
Qeyd 
 
 
 
 
 
   
Ay  ərzində  bütün  anbarlar  üzrə  materialların  sərfinin  ümumi  dövriyyəsi  və 
ayın sonuna cədvəllərdə əks etdirilən material qalıqları Baş kitabda 201 sаylı  "Mа-
teriаl  ehtiyаtlаrı  "  (10  "Materiallar")  hesabı  üzrə  kredit  dövriyyəsi  və  qalıqlarla 
müqayisə olunur. Bu zaman auditor aşağıdakı köməkçi cədvəl tərtib olunur (cədvəl 
8.4). 
Cədvəl 8.4 
     Əmtəə-material qiymətlilərinin dövriyyədən çıxması üzrə  
       dövriyyənin yoxlanması 
 
 Yoxlamanın  
aparılması  
ƏMQ-ın 
hərəkəti  haqda 
10 
saylı 
jurnal- order  
Baş kitab  
üzrə 
       Kənarlaşma (+; -) 
 

---

174 
 
tarixi 
 
hesabat 
üzrə 
dövriyyədən 
çıxmış ƏMQ  
məbləüi,  
min man. 
 
üzrə döv- 
riyyədən  
çıxmış  
ƏMQ-nin 
məbləüi,  
min man. 
 
dövriy- 
yədən 
çıxmış  
ƏMQ-nin  
məbləüi,  
min man. 
 
Hesabatlar  üzrə 
məbləüin 
jurnal-оrder 
üzrə 
məbləüdən, 
min man. 
 
Hesabatlar  üzrə 
məbləüin  
Baş kitab üzrə  
məbləüdən, 
min man. 
 
 
 
 
 
 
 
   
       Kənarlaşma aşkar edildikdə onların səbəbləri və günahkar şəxslər müəyyən 
olunur.  
       Növbəti mərhələdə auditor materialların istehsala buraxılışı üzrə baş vermiş 
əməliyyаtlаrı  yoxlayır.  Bu  halda  məxaric  sənədləri  əsasında  tərtib  edilmiş 
anbarlardan material buraxılışı üzrə toplayıcı cədvəllərdən istifadə olunur. 
        Anbarlardan  istehsalata  material  buraxılışı  limit  kartları  və  ya  buraxılış 
cədvəlləri,  mаteriаllаrın  əvəz  olunmasına  akt-tələbnamələr  və  ya  əlavə  buraxılış 
komplektləşdirici  cədvəllər  və  s.  əsasında  həyata  keçirilir.  Məxaric  sənədlərinin 
yoxlanılması  buraxılmış  əmtəə-material  qiymətlilərinin  müəyyən  olunmuş  nor-
malarla  müqayisə  edilməsi  və  anbarlarda  və  sexlərdə  olan  sənədlərlə  qarşılıqlı 
yoxlamalаrlа  başa  çatmamalıdır.  Eyni  zamanda  əmtəə-material  qiymətlilərinin 
buraxılmаsındаn  sonra  anbar  uçotunun  məlumatlarını  diqqətlə  təhlil  edilir  və 
aşağıdakı köməkçi cədvəli tərtib edir (cədvəl 5). 
                                                                                 Cədvəl 5 
Məhsul istehsalına əmtəə-material qiymətlilərinin buraxılması  
üzrə limitin gözlənilməsinin yoxlanılması  
     
Burахı-
lаn 
məhsu-
lun adı 
Müəyyən 
olunmuş limit 
üzrə xammal 
buraxılışı 
 
Faktiki xammal 
sərfi 
 
Kənarlaşma(+; -) 
Qeyd 
 
miqdar  məbləü  miqdar  məbləü  miqdar  məbləü 

---