Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi Yaban Hayatı Ekolojisi ve Yönetimi Bölümü

 
98 
birleĢimi  oluğu  anlaĢılmaktadır.  C.  sycophanta  erginlerinin  kuvvetli  ve  çevik 
uçucular da olduğu söylenmektedir.   
C.  sycophanta‟nın  1900‟lerin  baĢında  New  England‟da  L.  dispar  ve  E. 
chrysorrhoea‟nin salgın alanlarına yerleĢtirilmesi için kararlı gayretler gösterilmiĢ ve 
öncelikle  L.  dispar‟ın  mücadelesini  desteklemek  amacıyla  Avrupa‟dan  ABD‟ne 
baĢarılı  bir  Ģekilde  taĢınmıĢtır  (Burges,  1915;  Howard  and  Fiske,  1911).  C. 
sycophanta  ilk  olarak  1905  yılında  New  England  yerleĢtirilmiĢ  (Burges,  1911)  ve 
yakın  yıllarda,  diğer  bazı  eyeletlere  taĢınmıĢtır  (Weseloh,  1990;  Weseloh  et  al., 
1995).  L.  dispar‟ın  çok  iyi  bir  avcısı  olan  C.  sycophanta  erginleri  bu  güvenin 
tırtıllarını aktif olarak avlar ve avını yakalamak  için çoğu zaman ağaçlara tırmanır. 
Larvaları  da  ağaçlara  tırmanarak  daha  çok  L.  dispar‟ın  pupalarını  ararlar  ve  bir 
alanda  mevcut  pupalara  ortalama  %40  dolayında  kayıplar  verebilirler  (Weseloh, 
1985).    Bir  çift  ergininin  birkaç  yüz  lepidopter  larvasını  yok  ettiği  tahmin 
edilmektedir. (Ferrero, 1985). 
Sağlanan  bu  baĢarılar  C.  sycophanta‟nın  meĢe  kese  güvesi,  Thaumetopoea 
processionea L. (Ferrero, 1985) altın kıçlı güve, Euproctisc chrysorrhoea L., (Evans, 
2009)  ve  çam  kese  böceği,  Thaumetopoea  pityocampa  (Den.  &  Schiff.)  (ve/veya 
Thaumetopoea wilkinsoni Tams)  (Kanat and Özpolat, 2006) gibi diğer bazı önemli 
zararlı lepidopterlerin biyolojik mücadelesinde denenmesi veya kullanılmasını teĢvik 
etmiĢtir.  C.  sycophanta  orman  ve  kentsel  orman  çevrelerinde,  çam  kese  böceği 
bireylerinin  sayılarını,  dördüncü  ve  beĢinci  larva  evrelerinde,  azlatılmasına  yardım 
eden  önemli  bir  doğal  düĢmandır.  Mart  baĢında  topraktan  çıkmaya  baĢlayan 
erginleri, çam kese böceği tırtıllarını aktif olarak avlarlar ve avlarını yakalamak için 
çoğunlukla  ağaçlara  tırmanırlar.  Bazı  davranıĢsal  laboratuar  ve  arazi  araĢtırmaları 
düĢük  sayıdaki  avcı  böcek  erginlerinin  çam  kese  böceği  populasyonları  üzerinde 
yerine göre önmeli bir etkisinin olduğuğunu göstermiĢtir (Kanat & Mol, 2008). 
C.  sycophanta,  Türkiye‟de  son  yıllarda  çam  kese  böceğinin  biyoljik 
mücadelesine  destek  sağlamak  amacıyla  kullanılmaktadır  (Kanat  and  Özpolat, 
2006). Bu avcı böceğin  yüksek av arama  yeteneği ve doğurganlığı, kitlesel üretim 
laboratuarlarının  kurulması  ve  ormanlık  çevrelere  salıverilmesi  çalıĢmalarının 
baĢlatılmasına  neden  olmuĢtur.    Yaygın  olarak  büyük  miktarlarda  C.  sycophanta 
(örneğin, yılda yaklaĢık 260.000 avcı böcek) 35 laboratuarda üretilmektedir.  
 
 

---

 
99 
6.1.1. Çam Kese Böceği 
Batı Çam Kese Böceği Thaumetopoea pityocampa (Denis & Schiffermüller, 1775)  
Doğu Çam Kese Böceği, Thaumetopoea wilkinsoni Tams, 1924  
 
  
 
ġekil 6.1.1.1. Çam keseböceğinin erkek ergini, yumurta koyan diĢi ergini  
YayılıĢı: Akdeniz Havzasında, güneyde Libya‟nın kuzeydoğu ucu ile Tunus, Cezayir ve Fas‟ın kuzey 
kesimleri, tüm Akdeniz ve Ege adaları, Filistin, Ġsrail, Lübnan ve Suriye‟nin Akdeniz kıyı Ģeridi, 
Türkiye‟de Akdeniz, Ege, Marmara, Batı ve Orta Karadeniz bölgeleri, Yunanistan, Bulgaristan, 
Makedonya, Arnavutluk, Bosna Hersek, Hırvatistan, Slovenya, Ġtalya, Fransa, Ġspanya, Portekiz ile 
Avusturya ve Ġsviçre‟nin güney sınırlarında yayılmıĢtır (ġekil 3.4.). Türkiye‟de Orta Karadeniz 
Bölgesinde Samsun‟dan baĢlayan yayılıĢı, doğuya doğru da YeĢilırmak Havzası boyunca Erbaa, Niksar, 
ReĢadiye ve Koyulhisar yönünde Doğu Karadeniz ardına sokulur.   
   
ġekil 6.1.1.2. Çam keseböceğinin, Pinus türlerinin yerel dağılımına bağlı yayılıĢı.   

---

 
100 
Zarar yaptığı bitkiler: Doğal yayılıĢ alanında Çam ve Sedir türlerinde zarar yapar. Türkiye‟de  Pinus 
brutia, P. nigra, P. sylvestris, P. pinea ve P. halepensis ve  Cedrus libani‟de tespit edilmiĢtir. Konukçu 
ağacın  iğne  yapraklarının  tüketilmesi  durumunda  etraftaki  Ardıçlarda,  Juniperus  excelsa‟da  beslenir. 
Beslenecek uygun bitki bulamadığında Olea europaea, Cistus spp., Phillyrea media, Arbutus unedo gibi 
maki  elemanlarının  yapraklarını  da  tüketir.  Ancak  bu  bitkiler  uygun  besin  kaynağı  olmadığından 
beslenen tırtıllar çoğu kez ölür. 
Zararı: Tırtılları çam ağaçlarının iğne yapraklarından beslenirler. Fizyolojik ve primer bir zararlıdır. Bir 
ağaçta az sayıda bulunursa sadece yuvaların etrafındaki iğne yapraklar zarar görür. Salgın durumunda 
ağaçları ve meĢcereleri tamamen yapraksız hale getirir. Daha çok meĢcere kenarlarındaki ve en çok da 
münferit  haldeki  ağaçları  tercih  eder.    Güney  bakılarda  taĢlı  ve  sığ  topraklar  üzerindeki,  kapalılığı 
bozulmuĢ meĢcrelerde ve maki içerisindeki dağınık çamlarda fazla görülür.  
Ġğne yapraklarını kaybeden ağaçlar zayıf düĢer ve artım kaybına uğrar. Ancak zarar, ağaç geliĢiminin 
azaldığı  kıĢ  süresince  ve  ilkbahar  baĢlangıcında  meydana  geldiğinden  ve  tomurcuklar  zarar 
görmediğinden,  yenen  iğne  yapraklar  yeniden  yeĢeririler.  Ağır  saldırı  altındaki  ağaçlarda  mücadele 
amacıyla keselerin toplanması sürgün ve dalcık kayıplarına neden olur. 
Biyolojisi  
Türkiye  ormanlarında  çok  geniĢ  bir  alanda  zarar  yapan  Çam  kese  böceğinin  biyolojisi  ayrıntılı  olarak 
ele alınacaktır. 
Yumurta  evresi:  DiĢi  böcek  iki  iğne  yaprağı  bir  araya  getirerek  üzerlerine  sık  bir  Ģekilde  yan  yana 
yumurtalarını koyar. Bu yapı mısır koçanını andırdığından buna “yumurta koçanı” adı verilir. Yumurta 
Bir koçandaki yumurta sayısı 203-357 (ortalama 273) adettir. DiĢi, yumurtalarını koyarken üzerlerini 
dama dizilen kiremitler gibi pullarla örter.  
 
ġekil 6.1.1.3. Çam keseböceğinin yumurta koçanı 
Larva evresi: Genç tırtıllar yumurtadan Ağustos sonu ve özellikle Eylül baĢında çıkarlar. Yumurtadan 
çıkan  tırtıllar  iğne  yaprağın  dip  kısmımda  veya  yakınında  toplanır  ve  etraflarındaki  iğne  yaprakları 
kemirmeye  baĢlar.  Burada  çok  ince  ağlardan  bir  yuva  örerler.  Küçük  olan  bu  yavanın  içerisinde 
tırtılların dıĢkıları görülür. 
Tırtıllar  biraz  geliĢince  ikinci  bir  sürgüne  geçerek  orada  bir  yuva  hazırlar  ve  iğne  yaprakları  daha 
belirgin  bir  Ģekilde  kemirirler.  Bundan  sonra  üçüncü  bir  sürgünde  yuva  yaparlar.  Bu  evrede  iğne 

---