Катта илмий ходим изланувчи Каримов Камолиддин Тўйчибоевичнинг фаолияти бўйича

M a v z u : O`ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA HUJJATCHILIK TARAQQIYOTI Reja: 1. X-XIX asrlardagi ijtimoiy-siyosiy vaziyat. 2. Sharqda X-XIX asrlarda yozilgan hujjatlarning asosiy turlari. 3. XIX asr o’zbek tili, o’zbek hujjatghiligining o’ziga xos xususiyatlari.

Qo’ghimgha adabiyotlar:

• Qo’ghimgha adabiyotlar:
•  
• 1. Maтғозиев A. XIX aаср ўзбек тилининг морфологияси – Toшкент: Фан, 1977.
• 2. Jalilov O. XIX-XX asr boshlaridagi qoraqalpoqlar tarixiga oid muhim hujjatlar. – Toshkent: Fan, 1977.

• O‘zbek hujjatchilik tarixida “Avesto” muqaddas kitobi ham muhim o`rin egallaydi. Unda turli rasmiy-diniy boshqaruv me’yorlari, tartib-qoidalar, nizomlar bayon qilingan va o‘sha davrda ajdodlarimiz jamiyatni ana shu manbaa asosida boshqarishgan. Masalan: yaxshi hokimlar hokimlik qilsin, (yomon hokimlar hokimlik qilmasin). Ular ezgulik ta’limoti va sadoqatni amalda namoyon qiladilar. Bu ta’limot kishilar va ularning avlodlariga farovonlik olib keladi. Bu barcha odil podsholarning qanday bo`lishi, ularning asosiy xususiyatlari bayon qilingan.

Hujjatchiligimiz tarixi bilan bog`liq ko’plab ibratli rivoyatlar mavjud. Biz barchamiz ulug` To`marisni chinakam milliy qahramon sifatida yaxshi bilamiz. Ana shu shaxsga Eron shohi taslim bo`lish yoki turmushga chiqish haqida taklif berganda, To`maris eng jangovar yigitlaridan beshtasini saralab oladi va ularning qo`liga tirik sichqon, tirik baqa, tirik qush, beshta kamon o`qi va bitta kamon berib yuboradi. Bu qadimgi turkiy qabilalarning Eron bilan ilk rasmiy “xat”laridan biri bo`lib juda katta ahamiyatga ega. Bu “xat” To`marisning Eroniylarga qo`ygan sharti edi.

• Hujjatchiligimiz tarixi bilan bog`liq ko’plab ibratli rivoyatlar mavjud. Biz barchamiz ulug` To`marisni chinakam milliy qahramon sifatida yaxshi bilamiz. Ana shu shaxsga Eron shohi taslim bo`lish yoki turmushga chiqish haqida taklif berganda, To`maris eng jangovar yigitlaridan beshtasini saralab oladi va ularning qo`liga tirik sichqon, tirik baqa, tirik qush, beshta kamon o`qi va bitta kamon berib yuboradi. Bu qadimgi turkiy qabilalarning Eron bilan ilk rasmiy “xat”laridan biri bo`lib juda katta ahamiyatga ega. Bu “xat” To`marisning Eroniylarga qo`ygan sharti edi.

• O‘zbek hujjatchiligi tarixini shartli ravishda quyidagi taraqqiyot bosqichlarga bo`lish mumkin:
• 1. Eramizgacha bo`lgan eng qadimgi davr munshaoti.
• Bu davrdagi manbaalarga qadimgi hujjatlar, “Avesto” kitobi va Shiroq, To`maris kabi rivoyatlarni kiritish mumkin.
• 2. Eramizning I asridan VII-VIII asrigacha bo`lgan davr munshaoti.
• Bu davr ham o‘zining so`g`diy xatlari, tangalar, shartnomalar, tilxatlar, uyg`ur moniylik, buddaviylik, shomoniylik yo`riqnomalari bilan qadrlidir. Turk hoqonligi, Xunlar imperiyasi, Sug`diyona davlati munshaoti o`rganiladi.
• 3. IX-XIX asrlarni o‘z ichiga olgan turkiy-islomiy davr:
• а) IX-XI asr umumturkiy davr munshaoti. Bu davrda Somoniylar, G`aznaviylar, Qoraxoniylar davlatidagi ish yuritish asosiy manbaa hisoblanadi;
• в) XII-XIII asr ilk o‘zbek munshaoti, Xorazmshohlar mamlakati munshaoti o`rganiladi;
• д) XIV-XVI asr yoki Temuriylar davri munshaoti;
• е) XVII-XIX asr uch xonlik munshaoti (Qo`qon xonligi munshaoti XIX asrning 60- yillarigacha o`rganiladi).
• 4. XIX asr so`nggi choragi va XX asrning boshlaridan 1989 yilgacha bo`lgan mustamlaka davri.

Boshqa xalqlar qatori o‘zbek xalqi ham o‘tmishda bir qancha yozuv turlaridan foydalangan.

• Boshqa xalqlar qatori o‘zbek xalqi ham o‘tmishda bir qancha yozuv turlaridan foydalangan.
• Avesto;
• So`g`d, xorazm, baqtriya;
• O`rxun- Enasoy;
• Oromiy;
• Uyg`ur(XV asr);
• Arab(bir necha yuz yillar – 1930-yilgacha)
• Lotin(1930-1940)
• Krill(1940, may-1993)
• Lotin (1993)

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!