Kəlilə və DİMNƏ azərbaycan respublikasi prezidentiNİN İ Ş L ə r id a r ə s I n I N

h ə r  y e rd ə ,  açıqda,  g iz lin d ə   h ö rm ə tin i  sax lay ıb   n am u su n u   q o ru y a n la r 
üçün;  yaxşı  və  pis  g ü n lə rd ə , x e y ir v ə   ş ə rd ə   sə d a q ə tli v ə   fə d a k a r o lm a - 
ğı  ö z lə rin ə   şü ar  e d ə n lə r ü çü n ;  üzü  g ü lər,  dili  şirin,  əli  b ə rə k ə tli,  ay ağ ı 
d ü şə rli  o lan lar ü çün.
Şah  dedi:  -   K im   İran d ü x tü   m ə n ə   çatd ırsa,  onu  istə d iy in d ə n   d ah a 
çox  d ü n y a  m a lın d an   q ən i  e d ə r,  v ə z ifə sin i  artırıb  m ə n sə b in i  y ü k s ə ld ə -  
rə m .
B ila r dedi:  -   Y aln ız b eş  ad am  d ü n y a m alını  öz  canm dan  ə z iz   tutar: 
q a rə t  x atirin ə  m ü h a rib ə   e d ə n lə r;  qalın  d iv arlar  altın d a  b a sd ırılm ış  x ə -  
z in ə n i  çıxarm aq is tə y ə n lə r;  d ə n iz  tic a rə tin ə   g e d ən lər;  qazanc  ü ç ü n   d ə - 
rin  q u y u lara  g irə n lə r;  ta la n   ü çü n   şah  v ə   h ö k m d arları  d ü şm ə n   ü z ə rin ə  
h ü cu m   e tm ə y ə   v a d a r ed ə n lə r.
Ş a h   dedi:  -   S ə n   m ə n im   ü rə y im ə   e lə   b ir  dağ  ç ə k m isə n   ki,  o n u   nə 
f ə lə k   d ö v ran ı  sa ğ a ld a  b ilə r,  n ə   q ə z a n m   əli.
B ila r dedi: -  Y aln ız d ö rd  m ə x lu q  ara sın d a  belə  b ir ə d a v ə t o la  b ilə r: 
q u rd la  qoyun,  p işik lə   siçan  q a rtal  ilə  tu rac,  bay q u şla  qarğa.
Ş ah dedi:  -   S ə n  b ü tü n  ö m rü n   boyu  etd iy in   y axşılıqları  bu p is  işin lə  
puç  etdin.
B ila r  dedi:  -   Y ed d i  n ə f ə r   bu  ıttih am a  layiqdir:  eh san d an   sonra 
m in n ə t  qoyub,  b a ğ ışla d ıq d a n   sonra  ə z iy y ə t  v e rə n   adam lar;  tə n b ə l  və 
yalançı  b ə n d ə lə rin i  tə rb iy ə   e tm ə y ə   c ə h d   e d ə n   şahlar;  sərtliy i  m ü la - 
y im liy in ə ,  zü lm ü   rə h m in ə   ü stü n   g ə lən   h a k im lər;  n an k o r  ö v la d la rm a  
h ə d d ə n   artıq  ü m id   b ə s lə y ə n   m ehriban  analar;  h iy lə g ə r,  h a q v e rm ə z  
ad am ları  m ö tə b ə r  h esab   edib  onların  y a n ın d a  ə m a n ə t  qoyan  s ə x a v ə tli 
a licən ab lar;  d o stların ın   c ə fə n g iy a t  sö h b ə tlə rilə   fə x r  ed ən lər;  a b id   və 
m ö m in   ad am lara  inan m ay an lar.
Ş ah  dedi:  -   S ə n   İran d ü x tü   ö ld ü rm ə k lə   onun  g ö zəlliy in i  m ə h v  
etdin.
B ila r dedi:  -   B eş  şey   tə rifə   layiq  x ü su siy y ətləri;  m əh v  ed ər:  q ə z ə b  
insanın  helm ini  rü sv ay çılıq   p altarın a  g ey d irib   elm ini  c ə h a lə t  kim i  n ə - 
z ə rə   çarpdırar;  q ə m   əq li  p ə rd ə y ə   bürüyüb  b ə d ə n i  ə rid ə r;  ara  v e rm ə - 
d ən   ap arılan   m ü h a rib ə   h əy atı  m əh v   ed ər;  aclıq  v ə   susuzluq  insanı 
d ild ə n   salar.
Şah  dedi:  -   B u n d an   so n ra  artıq  bizim   dostluğum uz  tu tm az,  ey 
Bilar!
B ila r dedi:  -  H ik m ə t  sa h ib lə rin in   altı  n ö v   adam la  dostluğu  tutm az: 
ağıldan  m əh ru m   o la n larla  m ə slo h ö tlə şə n d ə ;  böyük  işlərdə  səbiri  tez
tü k ən ən   k əm h ö v sələ  adam la;  öz  dediyi  sözdən  v ə c d ə   g ə lə n   y a la n ç ı- 
larla;  pulu h əy atd an   üstün  tutan  horislərlo;  uzaq  s ə fə rə   çıxm ağı  q ət e t- 
m iş  zəiflərlə;  öz  m ü əllim  v ə   ağasının  zə h lə sin i  aparm ış  lovğa v ə   x u d - 
p ə sə n d lə rlə .
Şah  dedi:  -  A xı  sən  im tahan  və  sınaqdan  çıx arılm ışd m ,  ey  Bilar!
B ilar dedi: -  O n adam ı  yalnız on  halda sın aq d an  çıxarm aq olar:  igi- 
di  -  vuruşda;  kən d çin i  -   ək in -b iç in d ə ;  ağanı -   q ə z ə b lə n d ik d ə ;  taciri -  
h esab d a;  dostu -   işin dü şd ü k d ə;  qohum u -  b ə d b ə x tlik  üz v erd ik d ə;  z a - 
h id i  -   savabda;  y o x su llaşm ışı  -   səbirdə;  d ö v lə tlə n m işi  -   d o stlu q d a v ə  
k ö m ə k  e tm ək d ə;  arvadı  v ə   dövləti  ə ld ə n   getm işi -   iradəli,  d ö zü m lü  v ə 
tə m k in li  olm aqda.
Şahın  sim asından  q ə z ə b in in   həddini  aşdığını,  sə b ir  k asasın ın   d aş- 
d ığ ın ı  dərk   ed ən   B ilar  söz  bura  çatdıqda  susdu  v ə   ö z -ö z ü n ə   dedi: 
“A rtıq   k ə d ə ri  sevinco  çev irm ək ,  İrandüxtün  sağ lıq   x ə b ərin i  verm ək 
v ax tıd ır.  Ş ahm   İrandüxtü  g ö n n ə k  ehtirası  alo v lan m ış,  vüsal  hovosi  son 
d ə rə c ə y o   çatm ışd ır.  B ir  d ə   ki,  o  m ənim   d ediyim   b u   h ə d ə rə n -p ə d ə ro n  
v ə   tə h q ira m iz   sö zləro   d ö zü b   özündən  çıxm am ış  v ə   m ü v azin ətin i  itir- 
m əm işd ir.  B undan  artıq  im tahana ç ə k m ə y ə   d ə y m ə z ” .  Sonra  üzünii  şa- 
h a   çcv irib   dedi:  -   Şahın  öm rü  uzun,  d övləti  o b əd i  olsun!  M ən  ycr 
ü z ü n d o   ona  tay  ola  bilocok  heç  bir hökm dar tan ım ıram .  Bizim   b aşıın ı- 
z a   g o lo n   ə h v a la t  tarixdo  h eç  kosin  b aşına  g ə lm ə m iş,  dünya  durduqca 
da  g ə lm o y ə c ə k d ir.  H ansı  şahda  o  q ü d rət  v ard ır  ki,  o,  m ənim   kim i  lə - 
y a q o tsiz ,  v o zifoco  aşağı  b ir  b ən d əsin in   bu  q ə d ə r  boşb o ğ azlığ ın a,  az- 
ğ ın lıq   vo  q u d u rğ an lığ ın a,  ayağını  o n d azəsin d ən   k ə n a r  qoyub  hoddini 
a şm a sın a  davam   gotirib q o zoblonm əsin.  H albuki,  bizim   şah  öz  o zo m o - 
tini  m ü h afizo   cd o ro k ,  q o zo b in   qalib  g ə lm ə sin o   yol  verm om işdir.  Ə v - 
v o llo r olduğu  kim i  şah  y c n ə   do  tom kin  libasını  g cy in o rə k   səltonotindo 
o tu rm u ş,  so b ir  x o lo tilə  b ozonorok  q ürur  to x tin d o   oyloşm işdi.  Onun 
h c lm i  sonsuz,  elm i  hüd u d su zd u r.  Şahın odalotli  vo  rohm dil  o ld u ğ u  d il- 
lo rd o   gozir;  soxavot  vo  oliaçıq lığ ı  ü rək lo rd ə  m o h o b b o t  q azanm ış,  m ii- 
lay im   vo  x oşxasiyyotliliyi  d ü nyada  şöhrot  tap m ışd ır.  G öylordon  bola 
nazil  olub  fo lak o tlo r  y aratsa,  bozi  ilahi  n em ətlo rin   yer  üzündon  yox 
cd ilm o sin o   səb o b   olsa,  o,  şahı  sarsıdıb  q ə m lə n d iro   bilm oz  hövlnak 
o lu b   toşvişo  düşm ok,  sızıld ay ıb   a h -n a lə   qo p arm aq   kim i  z o if cohotlor 
ş a h ın   to b iətin d ən   uzaqdır.  O ,  öz  ağ ayana  x asiy y o tlo riy lo   bütün  ço tin - 
lik lo rə   dözm üş,  q ə z a   ilo  razılaşm ağı  üstün  tu tm u şd u r.  H albuki  şon  vo 
şö v k ə t,  d ö v lət  və  q ü d rə t  şah lara  öz  sadiq  b ən d o lo rin i  cəzalan d ırm aq

---