Kimyoviy texnologiya

2.1- Rasm: Fosfat kislotali katalitik polimerlash qurilmasining yaxlitlangan 

sxemasi 

1-Qabul qiluvchi kolonna, 2-tindirgich, 3-xomashyo nasosi, 4-issiqlik 

almashtirgich, 5-bug’li qizdirgich, 6-reaktorlar, 7-separator, 8-kandensator-

sovitgich, 9-suyuqpropan sig’imi, 10-nasos 

I-toza xomashyo, II-suv, III-xomashyoni namlash suvi, IV-bug’, V-aylanib 

yuruvchi propan, VI-sovituvchi propan, VII-beqaror polimer-benzin, VIII-

Fraksiyalangan gazlar 

Qolgan propan bug’lari gazlarni fraksiyalash qurilmasiga yuboriladi. Beqaror 

bo’lgan  polimer-benzin  7-separatordan  barqarorlashtirish  va  haydash  qurilmasiga 

yuboriladi.  

Paralel  ishlaydigan  reaktorlarning  xar  biri  katalizatorni  almashtirish  yoki 

xomashyo yetmay qolgan taqdirda o’chirilishi mumkin. 

Polimer benzinga qo’yilgan sifat quydagicha berilgan 

---

Nisbiy zichligi 

d

4

20

.....................................................0,723 

Bug’ bosimi 

mm.sim.ust

.............................................  512 

Oltingugurt miqdori 

mas%

..........................................0,01 

Oktan soni 

Motor usuli bo’yicha:....................................................84 

Tadqiqot usuli bo’yicha:...............................................98 

Guruhlar tarkibi 

mas % 

Olifenlar......................................................................94,1 

Parafin va naftenlar........................................................5,1 

Aromatik uglevodorodlar...............................................0,8 

Butilen  fraksiyalaridan  olingan  polimerizatning  oktan  soni  maksimumda 

bo’ladi. Pliproplendan olingan polimerizatning oktan soni o’n taga pas bo’ladi. 

Plimer  benzinning  kimyoviy  tarkibi  olifinlardan  iborat  bu  esa  birinchidan 

kimyoviy  barqaror  emas,  ikkinchidan  3  ml  TES  aralashtirilganda  yaxshi 

aralashmaydi. Oktan soni 3-4 taga ortadi holos. 

Ingibitor  qo’shilganda  esa  uning  barqarorligi  va  aralashuvchanligi  oshadi. 

Bunday  polimer  benzindan  bemalol  yuqori  oktanli  benzin  sifatida  foydalanish 

mumkin. 

Polimer benzinning ustunligi shundaki aralashma bilan tarqiqot usulida oktan 

soni 106-126 gacha ko’tariladi. 

Oxirgi 

yillarda 

katalitik 

polimerlash 

jarayoni 

ko’pincha 

yoqilg’i 

komponentlari  ishlab  chiqarish  va  olifinlar  olishda,  yuvuvchi  vositalarni  sintezida 

foydalanilmoqda. Bu jarayon oddiyligi va quvvati pas bo’lsa ham  ishlab chiqarish 

xarajatlarini bemalol qoplaydi. Shuning uchun zavodda olifen qoldiqlari bo’lsa uni 

bemalol  yuqori  oktanli  yoqilgi  komponentlariga  aylantirish  mumkin.  Proplen 

tetramerini ishlab chiqarish bilan bemalol polimer benzin olish mumkin. 

---