Kirish gimnastikaning rivojlanish tarixi

1.3. Yangi davr gimnastikasi
“Gimnastika” atamasi ilk bor qadimgi yunonlar orasida qadimgi yunon madaniyatining gullagan davrida miloddan avvalgi 8-asrda paydo boʻlgan. e. Gimnastika mashqlari qadimgi Yunonistonda jismoniy tarbiya tizimining bir qismi bo‘lib, yoshlarni Olimpiya o‘yinlarida qatnashishga tayyorlash vositasi bo‘lib xizmat qilgan. Olimpiya o‘yinlari 1168 yil (miloddan avvalgi 776 - miloddan avvalgi 392 yillar) davomida o‘tkazilgan bo‘lib, ular kurash, nayza uloqtirish, disk uloqtirish, uzunlikka sakrash, yugurish, mushtlashish, aravada poygadan iborat edi. Bu o‘yinlardan ko‘zlangan asosiy maqsad yigitlarning harbiy tayyorgarligi edi. Ular qalqon bilan yugurishda, gantel bilan sakrashda, jang boksga aylandi, mushtlashish esa qattiq charm (yumshatmaydigan) bog'ichlar yordamida bo‘lib o‘tdi.
Gimnastika mashqlari qadimgi dunyoda shakllanlgan. Miloddan avvalgi 4000 yil davomida ko‘plab xalqlar, xususan, Xitoy, Hindistonda ular dorivor maqsadlarda ishlatilgan. Shunday qilib, o‘sha davrdagi Xitoy kitoblarida Xitoyda gimnastika bo‘lganligi ko‘rsatilgan, u ertalab va kechqurun uyda mashq qilingan. Hind tarixiy manbalarida (yodgorliklar, freskalar, rasmlar) tasvirlangan gimnastika mashqlari tizimi hozirgi kunda keng ma'lum. Gimnastika mashqlarini barcha qadimgi xalqlar: misrliklar, forslar, yunonlar, kavkaz xalqlari, rimliklar va boshqalar qo‘llaganligi to‘g‘risida ko‘plab dalillar mavjud.Gimnastikaning ba’zi anjomlari, masalan, ot antik davrda mavjud bo‘lgan. Gimnastika mashqlari chavandozlik mahoratiga yordam berish uchun otda bajarilgan. Qadim zamonlarda gimnastika shifobaxsh maqsadlarda Hindiston, Xitoyda ham qo‘llanilgan, ammo u yyerda ular ruhiy amaliyotlarga, o‘ziga xos butparast dinlarga (masalan, yoga kabi) aylandi va shuning uchun Gretsiya va Rimda bo‘lgani kabi ommaviy xususiyatga ega emas edi. Bu yerda gimnastika askarlarni tayyorlash yo‘nalishlaridan biri edi.
Ya.A. Komenskiy, Jan Jak Russo (1712-1778), Pestalotstsi (1746-1827 yillar).
Bularning jismoniy tarbiya sohasidagi xizmatlari shundan iboratki, ular gimnastikaning chinakam tiklanishiga turtki berdilar. Russo jismoniy mashqlar inson tanasini mustahkamlaydi va toblaydi, kuch va harakat imkoniyatlarini rivojlanishi uchun kerakli sharoit yaratib beradi, yashash uchun tayyorlaydi, aqliy kamol topishga hamda salomatligini mustahkamlashga yordam beradi, deb hisoblagan.
Pestalotsi bolalarda mavjud bo‘lgan kuch va qobiliyatni mashq orqali rivojlantirishni jismoniy tarbiyaning asosiy maqsadi deb bilgan. Bo‘g’in gimnastikasi harakatli o‘yinlar va qo‘l mehnati to‘ldirib borishi kerak bo‘ladi, deb ta’kidlaydi.
Albatta, bu bilan u bo‘g’in mashqlarining ahamiyatiga haddan tashqari yuqori baho berib yuborgan edi, shunga qaramay u ishlab chiqqan uslub o‘sha zamon gimnastikasi uchun muhim ahamiyat kasb etgan va keng qo‘llanilgan. Nemis olimi Tust-Muts ko‘pgina gimnastika mashqlarining, jumladan gimnastika snaryadlarida bajariladigan mashqlarning texnikasini ishlab chiqdi. Bu mashqlarda harakat formasiga katta ahamiyat beriladi. Uning qancha mamlakatlarda, jumladan Rossiyada ham keng tarqalib, gimnastika taraqqiyotiga yordam berdi.
Unda turnik bruslar, yakka cho‘pda bajariladigan oddiy mashqlar tasvirlangan edi. Kitobda mashg’ulotlar vaqtida o‘quvchilarning o‘zaro musobaqalashuvi, harakatlar ijrosi aniq bo‘lishiga qo‘yiladigan talablar ishlab chiqilgan edi.