Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz
Yüklə 7,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
11
Heyd ər Əliyevin unikal dövlətçilik təcrübəsi, uzaqgörənliyi, çətin situasiyalardan mahiran ə qalib çıxması, nəyin bahasına olursa olsun, bütün imkanlardan istifad ə edərək, xalqına və millətinə xidmət etmək prinsipinə sadiqlik yolu g
ələcək misilsiz uğurlarımızın mayağıdır, işıqlı yolumuzdur.
I F əsil Ərzaq təhlükəsizliyi 1.1. Müasir dövr v ə ərzaq təhlükəsizliyi
Müasir dövrd ə əhalinin ərzaqla təminatı bəşəriyyətin ən qlоbal pr оblеmlərindən biridir. Prоblеmin həllində taхılçılıq təsərrüfatı əsas rоl оynayır. Bu t əsərrüfat aqrar-sənayе kоmplеksinin diqər sеktоrları üçün sistеm yaradan, əlaqələndirici rоl оynayır. Ta хıl istеhsalının vəziyyəti və taхıl bazarında mövqеyi dünya təcrübəsində b еynəlхalq miqyasda və ayrı-ayrı ölkələrin ərzaq təhlükəsizliyinin əsas göstəricisi kimi q əbul еdilir. Ta хıl istеhsalının ölkə üçün sоsial-iqtisadi əhəmiyyəti nöqtеyi-nəzərdən, əhalinin çörək və çörək məmulatı ilə еtibarlı təminatı, gündəlik istеhlak m əhsulunda əvəzоlunmayan məhsul kimi əhəmiyyət kəsb еtməsi, ərzaq m əhsulunda taхılın bir daha ön plana çəkir. Taхıl və оnun еmal məhsulları mənşə еtibarı ilə insanın həyat fəaliyyətinin əsasını təşkil еdir. Ta хıl istеhsalı bütün dövrlərdə diqqətdə оlmuş və dövlətlərin iqtisadi siyas ətinin ana хəttini təşkil еtmişdir. Bununla yana şı, bitkiçilik məhsullarının tərəvəzin, mеyvənin, kartоf və b оstan bitkilərinin, hеyvandarlıq məhsullarından – ət, süd və ət-süd məhsullarının r оlu хüsusi əhəmiyyət kəsb еdir və insanların yaşayış kalоrisinin f оrmalaşdırılmasında iştirak еdir, оnların həyat fəaliyyətinin təmin еdir. İnsanların ərzaq məhsullarına оlan tələbatları, оnların yaşı, pеşəsi, əmək şəraiti, milli хüsusiyyətləri, yaşadığı məkan və digər şərtləndirici amillər nəzərə al ınmaqla müəyyənləşdirilir. B əşəri insanların varlığını kənd təsərrüfatı, onun ayrılmaz sahəsi olan bitkiçi lik, heyvandarlıq və еmal məhsullarısız təsəvvür еtmək mümkün dеyildir. H ər üç sahə ərzaq təhlükəsizlyinin özülü, məhəkdaşıdır. Bu sahələr insanları aclıq v ə səfalətdən qоruyur, ölümdən хilas еdir. Mük əmmələşdirilmiş metodika və rəqəmlər bazası üzərində iki onillik araşdırmalar nəticəsində aclıqdan xroniki əziyyət çəkən insanların sayı BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının (FAO), Kənd Təsərrüfatının İnkişafı üzrə Beyn əlxalq Fond (İFAD) və Beynəlxalq Ərzaq Proqramı (BƏP) tərəfindən d əqiqləşdirilərək müəyyən edilmişdir ki, hazırda dünyada bu insanların sayı t əxminən 870 milyondur. Aclıqdan xroniki əziyyət çəkən insanların əksəriyyəti, yəni 852 milyon n əfəri, orta hesabla bu ölkələrdə yaşayan insanların 15 faizi əsasən inkişaf etməkdə olan ölk ələrin, 18 milyon nəfəri isə inkişaf etmiş ölkələrin payına düşür. 1990-2012-ci ill ər ərzində aclıqdan əziyyət çəkən insanların sayı 132 milyon n əfər və ya dünya əhalisinin 18,6 faizindən 12,5 faizə qədər, inkişafda olan ölk ələrdə isə 23,2 faizdən 14,9 faiz miqdarında azalmışdır ki, bu da əgər effektiv t ədbir görülərsə Minillilyin inkişaf Məqsədlərinə çatmağa imkan verər. 2
1990-2007-ci ill ər ərzində aclıqdan əziyyət çəkən insanların sayının azalma ehtimalı gözlənildiyindən daha aşağı olmuşdur. Lakin 2007-2008-ci illərdə aclığın azalmama prosesinin tempi aşağı düşmüşdür. Müasir
dünyanın texniki və iqtisadi göstəriciləri deməyə əsas verir ki, 100 milyondan artıq 5 yaşına qədər uşaqların çəkisinin normal olmaması və bununla öz insani v ə iqtisadi potensialını yerinə yetirmək iqtidarında olmaması və bu xroniki aclığın nəticəsi olaraq ildə 2,5 milyon uşağın ölməsi yolverilməzdir. Bir az
əvvəlki dünya maliyyə böhranının aradan qaldırılmasına imkan verə bil
əcək dünya iqtisadiyyatının tarazlığı qeyri-stabildir. İnsanların əsas hüququ olan layiqli qidalanma hüququnun h əyata keçirilməsi üçün əlavə tədbirlər həyata keçirim
əlidir. Dünyada aclıq və doymamazlıq kimi fəsadların aradan qaldırılması üçün kifay ət qədər bilik, təcrübə və vəsait mövcuddur. Kənd təsərrüfatı da daxil olmaqla
sosial müdafıə sistemini tətbiq etməklə ümumi iqtisadi artıma əsaslanan "ikili yanaşma" vacibdir. Yeni qiymətləndirməyə əsasən 2007-ci ildən 2010-cu il ədək aclığın artımı nəzərdə tutulduğundan o qədər də artmamışdır. 2008-2009-cu ill ərin iqtisadi böhranı əksər inkişaf etmiş ölkələrdə, əvvəlcədən nəzərdə tutulmasına baxmayaraq iqtisadiyyatın daha tez aşağı düşməsinə səbəb olmamış, lakin daxili bazarda ərzaq məhsullarının qiymətlərinə az təsir göstərmiş, bu isə əksər ölkələrin hökumətləri tərəfindən əhalinin qiymət artımından qorunması üçün iqtisadi t əsiri minimuma endirilmələri və müvafıq tədbirlərin görülməsi olmuşdur. ən aclıqdan əziyyət çəkənlər haqqında məlumatın verilməsi h ələ 1990-cı ildən başlanılmışdır. Yeni metodika üzrə hesablamada əhalinin əsaslandırılmış sayı lazım olan yaşayış kalorisinin qəbul edilməsi, təkliflər edilən ərzaq və s. istifadə edilmişdir. Yeni hesablamada rasionun enerji tutumu nəzərə alınmaqla ərzağın bölüşdürülməsi aparılmışdır. FAO t
ərəfindən qida rasionunun qiymətləndirilməsi və ərzaq t əhlükəsizliyinin digər aspektləri nəzərə alınmaqla müvafıq hesablamalar aparılmışdır. 2007-2008-ci ill ərdəki iqtisadi böhranın bir daha təkrar olunmaması və aclığın aradan qaldırılması üçün müvafıq tədbirlər görülərsə, onda 2015-ci ildə ac qalanların sayının iki dəfə azaldılması barədə Minilliyin İnkişaf Məqsədləri həyata keçiril
ə bilər. Əgər son 20 ildə aclığın azalmasının orta illik göstəriciləri 2015-ci ilədək olduğu kimi qalarsa, inkişaf edən ölkələrdə ac qalanların sayı 12,5%-ə çatacaq, bu da h
ələ də Minilliyin İnkişaf Məqsədlərinin 11,6%-dən yüksəkdir, lakin əvvəlki qiym
ətləndirmələrlə müqayisədə irəlidə qoyulmuş məqsədlərə daha yaxındır. Son iki onillikd ə doymama demək olar ki, 30% aşağı düşmüşdür, Asiya- Sakit okeanı regionunda 739 milyon nəfərdən 563 milyon nəfərədək azalmışdır, bu da regionun b əzi ölkələrinin sosial-iqtisadi inkişafı proqresi sayəsində baş vermişdir. Əhalinin sayının artmasma baxmayaraq regionda doymayanlarm sayı 23,7%-d
ən 13,9%-ə qədər aşağı düşmüşdür. Latın Amerikası və Karib hövzəsinin ölk
ələri ac qalanların sayının 1990-1992-ci illərdəki 65 milyon nəfərdən 2010- 2012-ci ill ərdə 49 milyonadək aşağı düşməsinə nail olmuşlar, eyni zamanda
Yüklə 7,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|