Kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligi muhammad al xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalar universiteti ehtimollik va statistika

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA
KOMMUNIKATSIYALARNI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-
XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALAR UNIVERSITETI
EHTIMOLLIK VA STATISTIKA
FANI BO’YICHA

2-AMALIY ISHI
Bajardi: Uzbek 051-20 guruh talabasi
Tojiboyev Mirodil Murodjon o’g’li

TOSHKENT-2022

2-SHAXSIY TOPSHIRIQ
KOʻP OʻLCHOVLI DISKRET TASODOFIY MIQDORLAR
Vazifa; Har bir talaba yanvar oyi uchun oʻz telefon nomeridan kiruvchi va chiquvchi qoʻngʻiroqlar davomiyligi haqidagi maʼlumotlarni, uyali aloqa kompaniyasi saytidagi shaxsiy kabinetiga kirib, olib quyidagicha ishlarni amalga oshirishi lozim:

1. 
   (X,Y) ikki oʻlchovli diskret tasodifiy miqdor taqsimot qonuni tuzilsin, bunda X-tasodifiy miqdor qiymatlari - sutka vaqtlarini 4 qismga ajratilsin 00.00-06.00, 06.00-12.00, 12.00-18.00, 18.00-24.00 va – lar sifatida oraliq oʻrtalari olinsin.
   
2. 
   Y-tasodifiy miqdor sifatida soʻzlashuvlar davomiyligi qabul qilinsin.
   
3. 
   (X,Y) ikki oʻlchovli diskret tasodifiy miqdor tashkil etuvchilari X va Y larning taqsimot qonunlari topilsin.
   
4. 
   X va Y tasodifiy miqdorlar sonli xarakterisikalari topilib, tegishli xulosalar qilinsin.
   
5. 
   Kovariatsiya koeffitsiyenti aniqlansin.
   
6. 
   Korrelyatsiya koeffitsiyenti aniqlansin.
   
7. 
   Ikki oʻlchovli diskret tasodifiy miqdor asosida soʻzlashuvlar davomiyligi bilan sutka vaqti orasidagi bogʻliqlik yoʻnalishi aniqlansin.
   
8. 
   Ikki oʻlchovli diskret tasodifiy miqdor asosida soʻzlashuvlar davomiyligi bilan sutka vaqti orasidagi bogʻliqlik kuchi aniqlansin.
   

Har bir vaqt oraligʻiga tushgan soʻzlashuvlar davomiyliklarini sanashni Excel dasturlar paketi imkoniyatlaridan foydalanib, quyidagi jadvalga ega boʻlamiz:

Yanvar oyi boʻyicha olingan ushbu maʼlumotlar 3-laboratoriya ishida keltirilgan edi.
Ikki oʻlchovli tasodifiy miqdor taqsimot qonunini hosil qilish uchun barcha chastotalarni jami soʻzlashuvlar soni n=398 ga boʻlamiz, natijada lar hosil qilinib, qyidagicha taqsimot qonuniga ega boʻlamiz:


Shunday qilib birinchi ustunda vaqt oraliqlari, birinchi qatorda esa soʻzlashuvlar davomiyligi joylashadi.
X tashkil etuvchining taqsimot qonunini ikki oʻlchovli tasodifiy miqdor taqsimot qonunidan ajratib olamiz:

Mos ravishda Y tasodifiy miqdorning taqsimot qonuni ham xuddi shunga oʻxshash topiladi:

Oldingi laboratoriya ishlarida diskret tasodifiy miqdor sonli xarakteristikalarini aniqlash koʻrib chiqilgan, shunga koʻra:

X tasodifiy miqdor matematik kutilmasini

formulaga asoslanib, Excel dasturlar paketidagi СУММПРОИЗВ buyrugʻidan foydalanib hisoblaymiz, undan qanday foydalanish oldingi laboratoriyada toʻxtalganmiz.

X diskret tasodifiy miqdorni dispersiyasini

formulaga asoslanib, Excel dasturlar paketidagi СУММПРОИЗВ buyrugʻidan foydalanib hisoblaymiz, undan qanday foydalanishga oldingi laboratoriyada toʻxtalganmiz.

X diskret tasodifiy miqdorni oʻrtacha kvadratik chetlanishini topish uchun, topilgan dispersiyadan ildiz olamiz;

Y tasodifiy miqdor uchun ham xuddi shunday ishlarni amalga oshirib: MY, DY, larni topamiz.
Kovariatsiya koeffitsiyentini

aniqlash uchun, uni hisoblash formulasiga asoslanib, Excel dasturlar paketidan foydalanib topamiz, buning uchun СУММ va СУММПРОИЗВ buyruqlari kombinatsiyasidan foydalanamiz:

Korrelyatsiya koeffitsiyentini aniqlash uchun

Formuladan foydalanamiz, kerakli hisob-kitoblardan foydalanib, telefonda soʻzlashuv davomiyligi bilan sutka vaqti oʻrtasidagi bogʻliqlikni aniqlaymiz:

OLINGAN NATIJALAR XULOSASI
Abonentni asosiy soʻzlashuvlari sutkani soat 11.00 bilan 20.00 oraligʻida toʻgʻri kelar ekan ( . Abonent oʻrta hisobda har safar 2.06 minut soʻzlashar ekan. Abonent soʻzlashuvlarining oʻrtachadan chetlanishi 1.815 minutni tashkil qiladi. Korrelyatsiya koeffitsiyenti manfiy chiqqanligi uchun sutkada vaqtni oʻtishi bilan soʻzlashuvlar davomiyligi oʻrtasidagi bogʻliqlik yoʻnalishi teskari ekanligini anglatadi. Bu esa sutka oxirlagan sari soʻzlashuv davomiyligi qisqarib borishini anglatadi va aksincha qanchalik vaqtli boʻlsa, soʻzlashuv davomiyligi uzoqroq davom etishini anglatadi. Korrelyatsiya koeffitsiyenti miqdori 0.1177 nolga yaqin miqdor boʻlganligi uchun, bu miqdorlar oʻrtasidagi chiziqli bogʻliqlik juda sust ekanligini anglatadi. Bu esa ular chiziqli boʻlmagan boshqa koʻrinishdagi bogʻliqlikka ega boʻlishini inkor etmaydi.