Kompyuter injiniring fakulteti

_{ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ}
INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ HÁM KOMMUNIKACIYALARÍN RAWAJLANDÍRÍW MINISTRLIGI


MUXAMMED AL-XOREZMIY ATINDAǴÍTASHKENT INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ UNIVERSITETI
NÓKIS FILIALÍ


KOMPYUTER INJINIRING FAKULTETI


«Kompyuter injiniring» baǵdarı
4-kurs 3001-20 toparı sırtqı tálim studenti
Baymbetova Zamiranıń


«PEDAGOGIK PSIXOLOGIYA»
páninen


ÓZ-BETINSHE JUMÍSÍ


Tema: Psixologiyalıq testler hám olardıń múmkinshilikleri.
Tayarlaǵan _________________ Z.Baymbetova
Qabıllaǵan _________________ M.Shamuratova
Nókis –2023
Tema: Psixologiyalıq testler hám olardıń múmkinshilikleri.
JOBASI:

1. 
   Kirisiw
   

1.1 Psixologiyaliq testler haqqında tu'sinik

2. 
   Tiykarǵı bólim
   

2.1 Dàslepki psixologik testler
2.2 Intelektual testler

3. 
   Juwmaqlaw
   

3.1Paydalanǵan ádebiyatlar

Kirisiw

Psixologiyalıq test kórip shıǵıladı bahalaw yamasa ólshew ushın isletiletuǵın barlıq sınaq, usıl yamasa qural shaxs psixikasiga kiretuǵın hár qıylı ayrıqshalıqlardan biri yamasa bir neshesi. Psixologiyalıq testler gúzetiletuǵın minez-qulıqǵa hám analiz qılınıp atırǵan sub'ektivlikning ańlatpasına tiykarlanǵan bolıp, sub'ekttiń qásiyetleri hám psixik jaǵdayı tuwrısında juwmaq shıǵarıw ushın, klinikalıq áhmiyetke iye bolǵan maǵlıwmattı alıw ushın keyingi analiz zárúr. Psixologiyalıq testler ılajı bolǵanınsha háreket etip kóriń onı ámelge asırıw arqalı alınǵan maǵlıwmatlar haqıyqıy hám isenimli ekenligi, ólshew ushın mólsherlengen zatlardı sáwlelendiriwge háreket qılıw (psixologiyalıq ayrıqshalıqlar tuwrıdan-tuwrı gúzetiletuǵın strukturalar emesligin unutpań ) hám olardı basqa qánigeler tákirarlawı múmkin (yaǵnıy, shaxs tema boyınsha alǵan maǵlıwmattı basqası tárepinen alınıwı múmkin) birdey ólshewni amalga asırsangiz, professional ). Bul kontseptsiya tiykarında kóplegen túrdegi psixologiyalıq testler dúzilgen, jaratılǵan túrli kriteryalarǵa ámel etken halda hám hár qıylı maqsetlerdi gózlegen halda.

Alınǵan psixologiyalıq testlerdiń ólshemleri hám túrleri Psixologiyalıq testti ótkeriwde biz qanday maǵlıwmatlardı alıwdı qáleyotganimizni hám qanday qılıp alıwdı joybarlawtirayotganimizni bahalawda kóp táreplerdi esapqa alıwımız kerek. Bahalanatuǵın tiykarǵı ólshewlerdiń geyparaları tómendegiler. Hár túrlı túrdegi psixologiyalıq testler maǵlıwmatlardıń ozmi-kópi qısqasha so'ralganiga yamasa nawqastıń óz pikirin bildiriw ushın azı-kóbi erkinshegiga qaray parıq etiwi múmkin. Bul tárep júdá zárúrli bolıp tabıladı maǵlıwmat alıw ushın. Joqarı dárejedegi dúzilgen testke ıyelew, qısqa hám anıq juwaplardı alıw, bahalawdı eń aktual dep esaplanǵan táreplerge jóneltiriw imkaniyatın beredi. Usınıń menen birge, temanıń psixik jaǵdayın jaqsılaw sazlaw hám túsiniwge járdem beretuǵın kóplegen tiyisli maǵlıwmatlardı joytıw múmkin. Usı mánisten alıp qaraǵanda, biz strukturasız psixologiyalıq testlerdiń túrlerin tabıwımız múmkin (ol jaǵdayda bahalawdıń mazmunı sub'ekttiń juwaplarına qaray ózgerip turadı ), yarım dúzilgen (eger juwap beriw erkinshegi usınıs etilse hám sorawlar maǵlıwmatlarǵa qaray ózgerip tursa). sáwlelendirilgen halda, ol azı-kóbi aldınan belgilengen stsenariyni orınlawǵa háreket etiledi) yamasa dúzilgen (bunda berilgen juwaplar esapqa alınsa da, baha aldınan belgilengen kursqa muwapıq ámelge asıriladı ) Qálegenlik degende biz názerde qamtımız sub'ekttiń juwaptı baqlaw dárejesi berilgen sáne.Mısalı, eger elektroensefalogramma orınlanǵan bolsa, sub'ekt ol qanday juwap shıǵarayotganini qadaǵalaw ete almaydı, birpara testlerde shaxs ózi beretuǵın juwap túrin ózi sheshiwi múmkin. Maskalash temanıń dárejesi retinde túsiniledi qollanilayotgan test yamasa testtiń maqsetin biladi hám / yamasa juwaplarıńızdıń mazmunı. Usı mánisten alıp qaraǵanda, testler maskalanishi múmkin (mısalı, Rorschach testi, ol jaǵdayda shaxs olardıń juwapları neni ańlatıwın bilmaydi) yamasa maskalanmasligi múmkin. Maǵlıwmatlardıń ob'ektivligi dárejesi nawqastıń sub'ektivligidan kelip shıǵıs juwaplardı yamasa olar empirik hám kórinetuǵın maǵlıwmatlar ekenligin ańlatadı. Usı mánisten alıp qaraǵanda biz hár qıylı psixologiyalıq testlerdi tabıwımız múmkin, ob'ektiv testler hám sub'ektiv testler, eger barlıq ólshew quralların usı mánisten alıp qaraǵanda bahalaw múmkin. Psixologiyalıq bahalaw haqqında oylap, biz ádetde adamdı ádetde klinikalıq yamasa kadrlar salasında qánige tárepinen analiz etiletuǵın jaǵdaynı kóz aldımızǵa keltiremiz. Biraq, bul yamasa basqa sharayatlarda tez-tez bolsın bir neshe shaxslardı birgelikte bahalaw múmkin, yamasa hátte gruppanı sonday bahalawdı ámelge asırıw. Sonday etip biz tómendegilerdi tabıwımız múmkin:
1. Jeke testler
Olar bahalanatuǵın psixologiyalıq testlerdiń túrleri bir temanıń qásiyetleri yamasa islewi. Ádetde bul málim dárejedegi qánigeliklashuvni talap etetuǵın testler bolıp, olar birdey shaxs haqqında júdá kóp maǵlıwmat beredi. Tap sol tárzde, bul baha beretuǵınǵa testke kiritiliwi yamasa kiritilmasligi múmkin bolǵan túrli táreplerdi kóriw hám analiz etiwge múmkinshilik beretuǵın munasábetlerdi ornatıwǵa múmkinshilik beredi.
2. Jámáát yamasa gruppa sınaqı
Jámáát sınaqları gruppalarǵa bólingen halda ótkeriledi. Olar, ádetde, individual qollanılıwınan kóre, olardı qóllaw ushın tómen dárejedegi tayarlıqtı talap etedi. Awa jaqsı waqıt hám pulni tejew, olar shaxsqa tiyisli birpara maǵlıwmatlardıń joǵalıp ketiwine alıp keledi hám psixolog yamasa bahalaytuǵın tárepinen bahalaw júdá qıyın.
Quramına qaray
Sınaqlardı da qaray klassifikaciyalaw múmkin olar qanday psixik quramdı bahalaw menen shuǵıllanadılar. Usı mánisten alıp qaraǵanda biz tómendegi psixologiyalıq test túrlerin tabıwımız múmkin.
1. Intelligence testi
Intellektuallıq potencial tariyx dawamında eń kóp bahalanǵan táreplerden biri bolıp tabıladı. Onıń járdeminde ol potencialdı jańalıq ashıw ushın mólsherlengen hám iykemlesiw hám túrli strategiyalardan paydalanıw qábileti, óz intellektual resurslarini saqlaw hám olardan paydalanıw qábileti menen bir qatarda bul testler menen bahalanadı.
• Tiyisli maqala : " Razvedka testleriniń túrleri"
2. Qábiletti sınap kóriw
Biraq intellektual qábiletler tekǵana aqıl menen sheklenip qalmaydı, bálki biziń minez-qulqlarimizning bir yamasa bir neshe tarawlarda kóbirek yamasa kemrek nátiyjeli bolıwına múmkinshilik beretuǵın basqa kóplegen ayrıqshalıqlar bar. Ásirese, kadrlar tańlawda qollanıladı, bul túrdegi testler haqıyqattıń ayriqsha táreplerindegi qábiletin sáwlelendiredi hám temanıń natiyjeliligi hám natiyjeliligin shama etiwge múmkinshilik beredi.
3. Ózlik testi
Adamlar ózin tutıw hám dúnyanı málim bir tárzde kóriwge beyim boladılar, bul biz bólekan miyraslar arqalı hám bólekan rawajlanıw dawamında óz tájiriybemizge muwapıq túrde payda boladı. Bul minez-qulıq naǵısların ólshep kóriń, ıqtıqatlar, sezim-sezimler hám pikirler insandı bahalaw usılı, sonıń menen birge, olar ádetde dúnyada kóriwleri yamasa háreketleri haqqında oyda sawlelendiriwge ıyelewge múmkinshilik beredi.
• Tiyisli maqala : " Ózliktiń besew ájayıp ózgesheligi: social, juwapkerli, ashıq, kishi piyillik hám nevrotikizm"
4. Psixopatologiya testleri
Psixik máseleler hám hátte buzılıwlardıń bar ekenligi búgingi jámiyette barǵan sayın tez-tez ushraytuǵın element esaplanadı. Bunday mashqalalardi anıqlań Shaxsqa dus keletuǵın qıyınshılıqlardı sheshiw ushın hár qıylı sharalar hám emlew usılları tuwrısında kórsetpe beriwimizge múmkinshilik beredi.
• Sizdi qızıqtırıwı múmkin: " Eń keń tarqalǵan 16 delbelik"
5. Nöropsikologik test
Bul túrdegi psixologiyalıq testti anıqlawǵa járdem beriw ushın isletiledi shaxstıń intellektual hám aqıl jaǵdayı, ádetde qanday da jara alǵan sub'ektlerge salıstırǵanda qollanıladı. Sol sebepli, olar islep shıǵılǵan maqset hár qıylı intellektual processler degi múmkin bolǵan zálellerdiń sheńberi bolıp tabıladı.
6. Rawajlanıw / qarmaq testi
Bul túrdegi test shaxstıń dárejesin bahalaw ushın isletiledi turmıs ciklı dawamında rawajlanadı, ózgerislerdiń bar ekenligin baqlaw hám qaǵıydalarǵa salıstırǵanda rawajlanıw dárejesin salıstırıwlaw.
Bul túrdegi testlerdiń tiykarǵı mashqalası múmkin bolǵan juwaplardıń keń erkinshegi hám standartlastırıwdıń tómen dárejesi olardan, birdey juwaptı isletilingen aytıw usılına kóre hár túrlı kózqarastan anıqlama bery alıw. siz ádetde juwaplarıńızdıń psixologiyalıq mánisin bilmayapsiz.
Subyektiv testler sheńberinde biz hár qıylı tipologiyalarni tabıwımız múmkin. Ásirese, olar ajralıp turadı :
Strukturalıq testler. Olarda nawqas logikalıq hám vizual materialdı tártipke salıp qoyıwı kerek. Eń ataqlılarınan biri Rorschach testi bolıp tabıladı.
• Tematikalıq testler. Sizdan súwretlerde keltirilgen materialdan gúrriń aytıp beriwińiz soraladı (TAT yamasa Thematic Apperception Test ádetde eń jaqsı belgili).
• Ekspressiv testler. Temadan málim bir elementti sızıw soraladı (eń jaqsı belgililerinen biri bul HTC, adam, úy hám terek sızılǵan test).
• Konstruktiv sınaqlar. Shaxsqa usınıs etilgen bólimler menen málim bir elementti jaratıwdı sorasadı (Qıyalıy Awıl Testi buǵan jaqsı mısal bolıp tabıladı)
• Assotsiativ testler. Bul túrdegi proektsion psixologiyalıq testlerde nawqasqa sózdi (awızsha yamasa jazba túrde) usınıs etilgen basqa sóz yamasa stimul menen bólew soraladı. Sóz assotsiatsiyasi testi eń kóp isletilediganlardan biri bolıp tabıladı.
• Órtqa shıdamlı sınaqlar. Ol sub'ekt iskerligi jemisinen, mısalı, onıń jazıwchiligidan shaxstı analiz etiwge tiykarlanǵan.
Tema tariyxıy fon tekǵana onıń basqıshpa-basqısh rivojlanish ájayıp gúrriń, biraq túrli ideologiyalar, túsiniklerdi túrli bahalardı kiritiń de kórsetip baradı, bólek-bólek yamasa birgelikte, jantasıw hám abıraylı ilimpazlar menen qorǵawlanǵan waqtı -waqtı menen tema wazıypaları. sol sonıń menen birge psixologiya tema ushın ámel etedi. tómende kórsetilgen tómendegi betlerde qaslıq tiykarǵı baplarda, birpara psixologiya predmeti tariyxına qaraw ámelge asıriladı :
A. Erte jas ilimiy psixologiyagacha.
B. Ilimiy psixologiyaning zamanagóy dáwiri.
C. Zamanagóy psixologiyada sońǵı tendensiyalari.
Erte jas ilimiy psixologiyagacha - qanday etip biz mámile hám ne ushın biz áyyemgi zamanlardan berli qızıǵıwshılıq oyatdı máseleler retinde tarqaladı. Tómendegishe psixologiya tariyxı erte dáwirde, olar tek shama hám ırım tiykarında júdá ilimiy juwap berdi:
1. Insan qulıq planeta háreket tásiri astında bolıwı kerek edi, onıń táǵdiri, nátiyjesi bolıp tabıladı dep esaplaydı. Biz hár qanday bir waqıtta planetalar pozitsiyasi, biz aytıw múmkin jáne onıń munajjimlar boljawı qadrlamaytuǵın, insan xatti aldınan bilar edi, eger. Planetalar ornı tısqarı, jinlar, ruxlanıwlar, húreyler hám basqa ǵayrıtabiiy kúshler de insan iskerligi ózgerisler ushın juwapker edi. Sonday etip, sebepleri hám insan qulıq formaları insan sırtda geypara zat jaylasqan edi.
2. Grek filosofi xatti insan giltleri ishinde qaraw ushın tabıs. Sokrat kosmostıń tábiyaattıń úyreniw paydasız, dep. Nátiyjede, ol sorawǵa usılı alıw hám insan tábiyaatda peeping ushın juwap beriwge háreket etdi. Aflotun burınǵı álbette xatti qáliplestiriwde tiykarǵı roli belgilew, aqli hám denesi ortasındaǵı anıq farqni qaratdı.jan Arastu túsinigi kóp ásirler dawamında psixologiya tiykarǵı tasdı burıldı. Ol zot: «hayot» mánisin ańlatıwshı retinde " jonga" yamasa " psixika" dep esaplanadı hám dene háreket iskerligin jóneltiredi tiri hádiysesi retinde pikirińizdi kórip shıǵıldı. Sonday bolsa -de, ol kisi retinde ań hám deneni kórip, hám nátiyjede biologiya ushın psixologiya keltirdi.
Psixologiya túsiniginiń rawajlanıw tariyxı :
1 basqısh : Psixologiya - ruhni úyrenetuǵın pán (mill. avv. 6 ásir-16 milodiy). Kewildi bar ekenligi sebepli mudamı turmıs daǵı túsiniksiz hádiyselerdi túsintirip beriwge háreket etilip kelingen. Baslanǵısh túsinikler animistic xarakterge iye bolǵan, yaǵnıy hár bir dene óz sezimi menen ajralıp turǵan dep tushinilgan. Janlılikda hádiyselerdiń hám háreketlerdiń sebepleri kórip kelingen.
Aristotel barlıq organikalıq processlerde psixologiya túsinigin kirgizgen, sonıń menen birge ósimlik, haywanot hám sanalı janzatlardı belgilep shıqqan.
Insanda fizikalıq deneden tısqarı odan parıqlanıwshı taǵı qandayda bir bar ekenligi haqqındaǵı qıyallar áyyemgidanoq ámeldegi bolǵan. Eń áyyemgi dáwirlerdayoq insan tús kóriw hádiysesi arqalı geypara adamlardıń kem ushraytuǵın qábiletleri (mısalı, ovdagi tabıslar ) ólim hám basqa hádiyselerdiń sebeplerin túsindiriwge intilgan. Biraq dáslepki qarawlar mifologik xarakterde edi. Olar pikirlew arqalı emes, soqır-ko'rona isenim jardeminde iyeleniprdi. Ruxlanıw haqqındaǵı qarawlar kóbinese nápes menen baylanıstırnardi, ruhni bolsa uchar maqluq retinde oyda sawlelendiriw etardilar.
Psixologiya haqqındaǵı pikirler áyyemgi zamanlardan berli bar bolıp tabıladı. Dáslepki dáwirlerde psixologiyalıq ayrıqshalıqlardı jandıń jumısı dep túsintirilgen. Jandıń ózi bolsa adam denesindegi arnawlı ekilemshi dene dep qaralgan. Bunday qıyallar «animizm» dep ataladı. Animizm sózi -anima «jon» degen mánisti ańlatadı. Jan óz mánisine kóre órtsimon ushqınnan ibarat ekenligi Geraklit tárepinen, yamasa órtsimon atomdan ibaratlıǵı Demokrit tárepinen aytıp ótken.
Platon psixologiyada «dualizm» aǵımınıń tiykarlawshisi esaplanadı. Dualizm sózi eki yoqlamalik yamasa eki ǵárezsiz pikir degen mánisti ańlatadı. Dualizm táliymatı mánisi materiallıq hám psixik álem dene hám psixikaning bir-birine baylanıslı bolmaǵan halda ámeldegi bolıp, ozaldan keri zatlar dep túsintiredi.
Platonning dualizm shákirti Arastu (Aristotel eramızdan aldınǵı Iv ásir 384-322 jıllar ) tárepinen anaǵurlım tabıslı jónge salıw etildi. Aristotelning «Jan haqqında» shıǵarması sol dáwirdeyoq psixologiya arnawlı pán retinde maydanǵa kela baslaǵanınan dárek beredi. Áne sol sebepli psixologiya jan haqqındaǵı pán retinde maydanǵa kelgen hám házirgi kúnde psixologiya páni óz mazmunın putkinley ózgertirgen.
Arastu adamlıq oylawı tariyxında birinshi bolıp ruxlanıw hám janlı denediń ajıralmaytuǵınlıǵın tastıyıqlap berdi. Oǵan kóre, jan bólimlerge bólindiydi, lekin ol iskerligimiz dawamında azıqlanıwı, sezim etiwi hám háreketke keliwi, aqıl -aqıl sıyaqlı túrlerge tiyisli qábiletlerde kórinetuǵın bolıwı múmkin. Birinshi qábiletler ósimlik ushın, ekinshisi hám úshinshisi haywanlarǵa, tórtinshisi bolsa insanlar ushın xos bolıp tabıladı.
Ósimlikler, haywanlar sezimi hám aqıl aqıl adam sezimi táliymatı menen Arastu joqarı qábiletler hám olardıń negizinde payda bolıwın ańlatatuǵın rawajlanıw principin ámeldegi etdi.
Arastu organizmdiń tábiyaattan alǵan qábiletlerdi tek óziniń menshikli aktivligi arqalı ruyobga shıǵarıwǵa tiykarlanǵan halda xarakterdiń iskerlikte qáliplesiwi tuwrısındaǵı teoriyanı ilgeri surdi.
Geraklit, Demokrit, Aflotun, Arastularning táliymatları keyingi ásirlerde psixologiyalıq ideyalardı rawajlanıwda tayansh noqat bolıp esaplanadı.
Usı dáwirlerde Shıǵısda da dáslepki psixologiyalıq qarawlar júzege keldi. Shıǵısda psixologiyalıq qarawlardıń payda bolıwında ullı SHarq oyshıllarınıń roli úlken bolǵan. Olar arasında Al-Xorezmiy, Al-Forobiy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino, Mırza Ullıbek sıyaqlılar ózleriniń insan psixikasi hám jetkinshekti tárbiyalawǵa tiyisli bay pikirler hám qarawların miyraslar retinde qaldırǵanlar. Olar arasında ásirese Abu Ali ibn Sinoning logika, metafizika, tábiyiy pánler, ásirese, medicina haqqındaǵı pikirleri sol dáwir ilimiy rawajlanıwına úlken úles qosdı. Ol arnawlı psixologiyalıq máseleler menen shuǵıllanǵan ilimpazlardan biri bolıp tabıladı. Onıń ruxlanıw, nerv sisteması haqqındaǵı qarawları úlken áhmiyetke iye. Ásirese, Abu Ali ibn Sinoning temperament qásiyetlerine qaray jantasıw zárúrligi haqqındaǵı pikirleri mıń jıldan keyin de zamanagóy psixologiyada óz qımbatın joǵatpaǵan.
Abu Ali ibn Sino dúnyada birinshi bolıp psixoterapevtik usıllardı qollap kórgen ilimpazlardan biri bolıp tabıladı.
Az-azdan ruxlanıw haqqındaǵı túsinik turmıstıń barlıq kórinislerine emes, tek házir biz psixika dep atalǵan dárejege salıstırǵanda qollanıla baslandı. Psixika kategoriyasining negizinde aqıl hám oylawdan tısqarı ań túsinigi júzege keldi, bunıń nátiyjesinde qálegen háreketler hám olardı baqlaw múmkinshiligi tuwıldı. Mısalı, Galen (eramızdan aldınǵı II ásir) fiziologiya hám medicina jetiskenliklerin ulıwmalastırıp, psixikaning fiziologikalıq tiykarları tuwrısındaǵı qıyalların jáne de boyitdi. Onıń ilgeri súrgen ideyaları «ong» túsinigi talqiniga arnawlı bir dárejede jaqınlasadı.
XvII ásir biologiya hám psixologiya pánleri ushın zárúrli dáwir bolıp esaplanadı. Atap aytqanda Fransiya alımı Dekart (1596 -1650) tárepinen minez-qulıqtıń reflektor (erksiz) tábiyaatqa iye ekenligin jańalıq ashılıwı, júrektegi bulshıq etlerdiń islewi (iskerligi) qan aylanıwdıń ishki mexanizmi menen basqarilayotganligini túsintiriliwi zárúrli áhmiyetke iye boladı. Ásirese, refleks (latınsha reflexus sáwlelendiriw) organizmdiń sırtqı tásirge nızamlı túrdegi juwap reaksiyası retinde aytinib, nerv-bulshıq et iskerligin ob'ektiv tárzde biliw quralına aylandı. Sezim, assotsiatsiya, inta júzege keliwin anıqlama beriwge múmkinshilik jaratıldı.
Materialistlar Gartli (1705-1784) bas bolǵan fransuz, A. N. Radishchev (1749 -1802) basshılıǵındaǵı orıs materialistlari álemdi biliwde sırtqı tájiriybeni tiykar etip, alıp insan psixikasining ishki mazmunı tiykarında adam átirap -ortalıq menen óz-ara munasábeti jatadı degen edi. XvIII asrga kelip nerv sistemasın izertlewde úlken jetiskenliklerge erisildi (Galler, Proxazka). Bunıń nátiyjesinde psixika mıy funksiyası ekenligi haqqındaǵı táliymat payda boldı. Ingliz izertlewshisi CHarlz Bell hám fransuz Fransua Majandi tárepinen yoyiluvchi hám háreket nervleri ortasındaǵı ayırmashılıq ashıp berildi. Onıń negizinde psixologiya páninde reflektor yoyi degen jańa túsinik payda boldı. Bulardıń nátiyjesinde qálegen (sanalı ) hám sabırsız (ongsiz) reflektor túrleri kashf etildi. «Psixologiya» sózi birinshi ret 1590 jılda nemis teolog alım R. Goklenius tárepinen qollanılǵan edi. XvIII asirde bolsa nemis alımı X. volf birinshi ret ilimiy atamalar qatarına «psixologiya» terminin kirgizdi. Ol dáslepki iri ilimiy-psixologiyalıq dóretpeler: «Empirik psixologiya» (1732) hám «Ratsional psixologiya» (1734) ni jarattı. Psixologiya - da áyyemgi, de málim dárejede jańa pán.