Kompyuter tizimlari va tarmoqlari

MICROSOFT INTERNEN EXPLORER dasturi, funktsiyalari, ishchi o‘rni tafsiloti, ishchi o‘rnini sozlash.

Avvalambor Internet bilan ishlash uchun maxsus programmaga ega bulgan multimedia kompyuter va kompyuterlarni boglovchi modem bulishi shart. Modem telefon tarmogi orkali Server bilan boglanadi.

Server odatda Internet -Provayderda joylashgan buladi. Internet - provayder bu Internet tarmogining maxalliy vakili xisoblanadi. U Sizni Internet bilan ishlashingizni ta’minlaydi: Internet ishini ta’minlaydi, Internet bilan boglaydi. Internetga ega bulishingiz uchun Internet-provayderga murojaat etishingiz zarur. Nixoyat Internet kompyuteringizga urnatildi. Ish stolingizda Boglanish belgisi paydo buladi. Sichkoncha tugmachasini unda bosishingiz bilan Internetga boglanasiz. Asosiy Serverga territorial tarmoqlar ulangan, ular esa lokal tarmoqlar bilan o‘zaro muloqatda bo‘ladi. Internetda ishlashni nimadan boshlash kerak? Avvalambor Internet bilan bog‘lanishingiz va Internet Explorer programmasini ishga tushirib, Sizni qiziqtirgan ma’lumotni topishingiz mumkin.

Internet tarmogi bilan foydalanuvchilar orasidagi muloqat usullari

Internetga bog‘lanishning bir-necha usuli bor. Ular ko‘pgina imkoniyatlari va tezligi oshishi bilan narxi oshadi. Ularni narxi kamayishi tartibida keltiramiz:

• 
  Tug‘ridan - tug‘ri kirish (vыdelennaya liniya).
  
• 
  SLIP va PPP yordamida
  
• 
  "Chaqiruv" yordamida bog‘lanish (Dial-up Access, Dial-up )
  
• 
  UUCP yordamida.
  
• 
  Boshqa tarmoqlar orqali kirish.
  
• 
  Tug‘ridan - tug‘ri bog‘lanish
  

U sizga tarmoqning hamma imkoniyatlaridan to‘liq foydalanishga imkon beradi. Provayder Siz uchun alohida telefon tarmog‘ini ajratadi va serverni sizning kompyuteringizda joylashtiradi. Bu bog‘lanishning eng sifatli usuli bo‘lib juda qimmat baholanadi. Siz server yordamida boshqa mahalliy kompyuterlarni Internetga bog‘lashingiz mumkin. Har bir kompyuter Internetning barcha imkoniyatlaridan to‘la foydalanishi mumkin.
SLIP va PPP orqali bog‘lanish
Oddiy telefon tarmoqlarda standart modem yordamida ishlovchi Internet programma ta’minotlarining turlaridir. SLIP va PPP da siz ish seansini tugatgandan so‘ng liniyani bo‘shatasiz va unda boshqa foydalanuvchilar ishlashi mumkin. SLIP va PPP ning yutug‘i shundaki, ular Internetga to‘g‘ridan - to‘g‘ri kirishga imkon beradi. SLIP bu oddiy telefon tarmog‘i va modemdan foydalanadigan Internet protokoldir. PPP - bu SLIP ga uxshash va undan keyinroq chiqqan protokol.
<< Chaqiruv >> bo‘yicha bog‘lanish
<> bo‘yicha bog‘lanish (Dial - up access, Dial -up) Internetga kirishga imkon beradi, mantiqiy nom (login) va kompyuter paroli kiritilganda Internetga to‘g‘ridan - to‘g‘ri kirib uzoqdan ishlashga imkon beradi. Internet bilan bog‘lanish davomida uning imkoniyatlaridan to‘la foydalanish mumkin. Chaqiruv bo‘yicha bog‘lanishni o‘rnatish juda oddiydir. Respublikamizda ko‘prok shu bog‘lanishdan foydalanishadi.
UUCP yordamida bog‘lanish
UNIX operatsion sistemasi UUCP deb ataluvchi servisdan foydalanadi va ma’lumotlarni standart telefon liniyalar bo‘yicha o‘zatish imkoniga ega. UUCP faqat fayllarni bir sistemadan boshqasiga o‘zata oladi, Internet pochtasi va USENET bilan ishlashga imkon beradi.

Boshqa tarmoqlar orqali kirish

Internet ga bog‘langan turli tarmoqlar unda turli darajada joylashadi. Shuning uchun ayrim xizmatlar (masalan, Bitnet yoki CompuServe) tarmoq imkoniyatlariga ega. Ular maxsus qurilmaga ega bo‘lib, elektron pochta va Internetga bog‘lanish imkoniyatlarini bera oladi.
Protokollar, mijozlar va serverlar
Internetga oid muxim bo‘lgan ba’zi bir tushunchalar izohini keltiramiz.
Protokol - bu kompyuterlar orasidagi aloka urnatilishida, ma’lumotlarni kabul kilish va uzatishda foydalaniladigan kelishilgan signallardir. Ya’ni kompyuterlar protokol yordamida biri-biri bilan boglanadi. Protokol tugri bulsagina, kompyuterlar urtasida aloka urnatiladi. Bu kopmyuterlarning boglanish tartibi yoki standartidir. Server - bu boshka kompyuter yoki programmalarga xizmat kursatadigan kompyuter yoki programmadir. Masalan, boshka kompyuterlarga uzining fayllaridan foydalanishga ruxsat beruvchi kompyuter Serverdir. Bitta kompyuterda bir nechta server ishlashi mumkin. Masalan, ftp, WWW, elektron pochta serverlari. Mijoz - Server resurslaridan va xizmatidan foydalanuvchi kompyuter yoki programmadir. Xuddi Server kabi, bitta kompyuterda birdaniga bir nechta mijoz ishlashi (odatda shunday buladi) mumkin. Masalan, kompyuter fayl - serverning mijozi bulishi (serverda joylashgan fayllarni ko’rishi va foydalanishi) mumkin, shu bilan bir vaktda elektron pochta programmasi bilan ishlashi mumkin. Ya’ni bir-
necha serverning mijozi bulishi mumkin. Gipermatn muxiti
Internetda ma’lumotlar gIPermatn yordamida bayon etiladi. Gipermatn bu matnni giperko‘rsatma yordamida tushuntirishdir. Ya’ni matndagi biror suz yoki
atamani izoxlashda boshka matn yoki saxifadan foydalaniladi. Izox matnli, grafikli, audio yoki video ma’lumot bulishi mumkin. URL (Uniform Resource Locator) Internetga murojaat kilishning eng oddiy va kulay usuli bulib, u manzilni ifodalaydi. URL adresidan ixtiyoriy foydalanuvchi foydalanishi mumkin. Ya’ni bu adresdagi ma’lumotdan Siz, boshka xonadagi yoki Avstraliyadagi hamkasbingiz ham foydalanishi mumkin. Bu ma’lumot joylashgan manzilning nomi.
URL quyidagi formatga ega
:
bu - http, ftp va gopher lardir. Boglanish sxemasi quyidagi ma’lumotlarga ega:

• 
  Foydalanilayotgan ilova xakida.
  
• 
  Siz foydalanmokchi bulgan Resurs turi xakida (masalan, WWW - saxifa, fayl, menyu yoki Gopher xujjati).
  
• 
  Resursga kirish mexanizmi xakida (masalan, WWW ko’rish programmasi orkali, FTP ning fayllarini almashtirish programmasi yoki Gopher sistemasining mijozlar programmasi orkali).
  
• 
  URL ning ikkinchi kismi quyidagini aniklaydi:
  
• 
  Ma’lumotlar joylangan tarmokning uzokdagi kompyuterni.
  
• 
  Faylning uzokdagi kompyuter fayl sistemasidagi to’liq kursatilgan manzilini.
  

Bu sxemaning ko’plab foydalanuvchilarga tanish bulgan boshkacha tasviri shunday ko’rinishga ega:
Boglanish sxemasi: //mashina nomi/domen nomi/faylning to’liq nomi Bog’lanish sxemasi nomi Internet - kompyuter adresi bilan ikkita qiya chiziq bilan chegaralanadi, u esa bitta qiya chiziq bilan faylning to’liq nomi bilan ajratiladi. Ko’pchilik xollarda URL - http, FTP va Gopher lar kursatilgan kurinishiga ega. URL ni batafsilroq tushunish uchun real misoldan foydalanamiz. Misol uchun
quyidagi adres bilan tanishamiz: http:// www. city - net . com / ~ gagrimes / gaenl.html
Bu URL adresni qanday kismlarga ajralishini kurib chikaylik: http - resursdan foydalanishda gIPertekst (HuperTeht Trnsfer Protocol ) protokoli ishlatilyapti.
www. city-net. com

• 
  Ushbu ma’lumot joylashgan Internet adres nomi.
  

/ gagrimes / galenl.html - faylning kompyuterdagi tula nomi. Ko’pchilik WWW - saxifalar nomlanishi shu sxemaga mos keladi. E’tibor bergan bulsangiz, ba’zan http, ftp yoki gopher tIPidagi resurslarga murojaat kilinganda, faylning to’liq nomi bitta qiyshiq chiziq bilan tugallanadi. Bu anik faylga emas, balki belgilangan katalog ostiga murojaat etilganda mumkin. Bu adresga murojat kilinganda, kompyuter mazkur katalog va faylga mos standart indeksli faylni beradi. http ning standart indeksli fayli odatda index.html (yoki index.htm) deb ataladi. Shu bilan birga u yana home.html, homepage.html, welcome.html yoki deault.html deb atalishi mumkin.