Kompyuter tizimlari va tarmoqlari

Kompyuter tarmoqlarining kelib chiqish tarixi.

Kompyuter tarmoqlarining paydo bo‘lish sabablaridan biri xisoblash resurslaridan hamkorlikda foydalanish, aloxida kompyuter imkoniyatini kengaytirishdir. Bunday tarmoqlarga sodda misol sifatida qattiq magnit disk (vinchester) yoki chop etish qurilmalari (printerlar)ning birgalikda ishlashini ko‘rish mumkin.
1969 yilda Len Kleynrok 3 ta talaba bilan interfeys va drayverlar ishlab chiqib ikkita kompyuterni bir - biri bilan ulab, ma’lumot almashishga erishishi kompyuter tarmog‘ini yaratilishiga asos bo‘lgan. Bir oy o‘tgandan so‘ng 4 ta, 1971 yilda esa ikki katta universitet kompyuterlarini birlashtirishga erishdilar.

• 
  1969 – ARPA net – 4 ta kompyuterni birlashtiruvchi tarmoq ishga tushdi.
  
• 
  1971 – tarmoqda 14 ta kompyuter. FTP – File Transmission Protocol (fayl uzatish protokoli) qabul qilindi.
  
• 
  1972 – Larry Roberts tomonidan elektron pochta uchun birinchi dastur yaratildi.
  
• 
  1974 – Tarmoqdagi kompyuterlarni bir-biri bilan bog‘lash uchun TCP – Transmission Control Protocol taklif qilindi.
  
• 
  1982 – ARPA net ikkiga bo‘lindi. Milnet (Military net – harbiy tarmoq) va Internet (tarmoqlararo tarmoq).
  
• 
  1983 – TCP/IP – Transmission Control Protocol/Internet Protocol tarmoqlar orasida ma’lumotlarni almashish protokoli Internet uchun asos qilib olindi.
  
• 
  1984 – Internetda domenlarni nomlash tizimi (Domain Name System) joriy qilindi.
  
• 
  1986 – Tezligi 56 kb/s bo‘lgan birinchi internet magistrali ishga tushdi.
  
• 
  1991– Tim Berners-Lee tomonidan World Wide Web (butun olam to‘ri)ga asos solindi. Internet hozirgi ko‘rinishga ega bo‘ldi.
  
• 
  1994 – Yahoo kompaniyasiga asos solindi.
  
• 
  1995 – birinchi veb brauzer Netscape Navigator sotuvga chiqarildi.
  
• 
  1996 – Google loyihasi ish boshladi.
  
• 
  1999 – yirik shaharlarda DSL liniyalari orqali internetga ulanish ommaviylasha boshladi.
  
• 
  2007 – Mobil internet ommaviylashdi. Apple iPhone ommaviy ravishda sotila boshlandi.
  

Masalan 80-yillarning boshida juda ommaviylashib ketgan APPLE 11 kompyuterlari va ular uchun qattiq magnit disklari shunchalik qimmat ediki, faqatgina ba’zi bir o‘quv dargoxlari ularni ta’limni tashkil etishda foydalanish
uchun sotib olish imkoniyatiga ega edilar. Kompyuterlarni vinchesterlarsiz sotib olish esa xisoblash majmualari samaradorligini keskin kamaytirib yuboradi.
Bu muammoga ilk bor ORVUS kompaniyasi jiddiy e’tibor berdi. Ular qattiq magnit diskli to‘plagich (QMDT)ni ustalik bilan sistemada ishlata oldilar, ya’ni shunday loyixa yaratdilarki, bitga katta xajmli QMDT va QMDT qo‘yilmagan ko‘p sonli kompyuterlarni o‘zaro xisoblash tarmog‘iga birlashtirdilar. Shu tariqa APPLE foydalanuvchisi KMDTga kirish imkoniyatiga ega bo‘ldi. Bu shunday ajoyib g‘oya bo‘ldiki, oqibatda ORBUSkompaniyasining obro‘si afsonaviy darajada ortib ketdi.
Bugungi kunga kelib shunday uskunalarning narxi keskin tushib ketgan bo‘lsa ham, g‘oyaning qadri saqlanib qolmoqda. Biroq tarmoqni yaratish maqsadga muvofiqligiga doir bir necha qo‘shimcha omillar ham paydo bo‘ldi. Bulardan birinchisi va eng asosiysi uning tejamkorligidir, ya’ni tarmoq resurslari (adapter, kabel)dan birga foydalanganda, Etarli samaraga erishiladimi? Quyidagi dalillar kompyuterlarni tarmoqqa birlashtirishni oqlaydi.
Birinchidan, foydalanuvchilar bir vaqtning o‘zida bir hil ma’lumot va fayl nusxalari, amaliy dasturlar bilan ishlashi mumkin. Bu xolat axborot tashuvchilardagi joyni tejaydi. Bundan tashqari, printer, skaner, modem (oddiy telefon tarmoqlaridan foydalanib, sonli axborotlarni kompyuterlararo uzatish), lazer disklar majmuining birgalikda ishlatilishi qo‘shimcha mablag‘ni asraydi.
Ikkinchidan, axborotni saqlash ishonchliligi ortadi, chunki juda oddiy usulda qimmatli axborotlarni qayta nusxalash mumkin va aloxida foydalanuvchilar o‘rtasida axborot almashish Engillashtiriladi.
Uchinchidan, bugungi kunga kelib, ayniqsa bank faoliyatida, tarmoq (ko‘p foydalanuvchi) dastur maxsulotlaridan keng foydalanilmoqda. Ular foydalanuvchilar so‘rovini mujassamlashtiradi, bir vaqtning o‘zida axborotdan foydalanish imkonini beradi.
Shunday qilib, bundan 10-15 yil avval yakka, juda ulkan kompyuterlarning bir o‘zi qiladigan ishlarni, nisbatan arzon, qulay, bir-biriga ulangan mitti kompyuterlar bir zumda bajarmoqda.

2.