Korxona iqtisodiyoti

Sof diskontlangan daromad (SDD) - butun hisobot davri uchun joriy samaralar yig‘indisining boshlang‘ich qadamga keltirilgan miqdori yoki integral natijalarning integral xarajatlardan oshib ketishi. U quyidagi formula asosida hisoblanadi:

^{СДД }^T^Нt^^Хt_1_¹_Et



t0
Bu yerda:

N_t– hisob-kitoblarning t-qadamida erishiluvchi natijalar; X_t – xuddi shu qadamda amalga oshiriluvchi xarajatlar;

20. 
    – hisob-kitoblarning vaqt muddati; ye - diskont normasi.
    

2. 
   Investitsiyalarning daromadlilik indeksi (ID) - keltirilgan samaraning investitsiyalar miqdoriga (K) nisbati bo‘lib, quyidagi formula asosida aniqlanadi:
   

	1	T				1
ИД 		Ht  X t		
						t
	^К t 		0			1 E

Agar daromadlilik indeksi birga teng yoki undan katta bo‘lsa, investitsion loyiha samarali, aks holda esa samarasiz hisoblanadi.

3. 
   Ichki daromadlilik normasi (IDN) - keltirilgan samara miqdori keltirilgan investitsiya miqdoriga teng bo‘lgan xoldagi diskont normasi (ye_ich), ya'ni ye_ich (IDN) quyidagi tenglik orqali aniqlanadi:
   

Т				1		T	Kt
^Нt	 Х t					^
			1	 Eич	t		t
t 0						t 0	1 Eич 

4)Investitsiyalarning qoplanish muddati (T_i) - investitsion loyihani amalga oshirishni boshlashdan to natijalarga erishishgacha bo‘lgan minimal vaqt muddati. U quyidagi formula asosida aniqlanadi:

T_и<sup>Ис




П</sup>м

Bu yerda:

I_s – sof investitsiyalar;

P_m – loyiha keltiruvchi o‘rtacha yillik pul mablag‘lari oqimi, so‘m.

12-Mavzu: KORXONANING IQTISODIY XAVFSIZLIGI VA TIJORAT SIRI
Xavfsizlik bu murakkab va serqirra kategoriyadir. U asosan va ko‘pincha ishlab chiqarishda foydalanilayotgan vositalarning xavfsizligi nuqtai nazaridan baholanadi va ko‘rib chiqiladi. Shu sababli hozirgacha biz texnika xavfsizligi, piyoda xavfsizligi, oziq-ovqat xavfsizligi yoki zararsizligi kabi tushunchalarni uchratsakda, korxona xavfsizligiga hali duch kelganimiz yo‘q.
Korxona xavfsizligini ta'minlashning asosiy maqsadlari quyidagilardan iborat:

• 
  korxona va uning barcha bo‘linmalari, mehnat jamoasining davlat tuzilmasi, xorijiy hamkorlar va raqiblar bilan o‘zaro munosabatlarda qonuniy huquqlarini himoya qilish;
  

• 
  korxona mulkini saqlash, undan oqilona va unumli foydalanish;
  

• 
  ishlab chiqarilayotgan mahsulotning ichki va tashqi bozordagi raqobatbardoshligini oshirish;
  

• 
  tashkiliy va ishlab chiqarish barqarorligiga erishish, butlovchi qismlar yetkazib beruvchilarga yordamchi va hamkorlarga bir tomonlama qaram bo‘lishga yo‘l qo‘ymaslik;
  

• 
  barcha tuzilmaviy bo‘g‘inlardagi xodimlar orasida mehnat intizomini mustahkamlash;
  

• 
  mehnat unumdorligini oshirish uchun moddiy va ma'naviy manfaatdorligini ta'minlash;
  

• 
  ishlab chiqarishda fan-texnika yutuqlaridan foydalanish, samarali axborot bazasini rivojlantirish;
  

• 
  korxona obro‘sini oshirish.
  

Xavfsizlik tamoyillari - xavfsizlikni ta'minlash taktika va strategiyasiga bo‘lgan asosiy talablar xavfsizlikning maqsad va vazifalarini hal qilishning to‘g‘ri yo‘llarin tanlashdir. Ular qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin:

• 
  qonuniylik tamoyillari;
  
• 
  mustaqillik va mas'uliyat;
  
• 
  iqtisodiy maqsadga muvofiqlik va foydalilik;
  

• 
  maqsadli-dasturiy rejalashtirish;
  
• 
  o‘zaro aloqalar va muvofiqlashtirish;
  

• 
  mehnatni ilmiy tashkil qilish;
  
• 
  oshkoralik va zaruriy maxfiylikning uyg‘unligi;
  

• 
  Ixtisoslashuv va yuqori kasbiy malaka.
  

Korxonaning tijorat sirlari ishlab chiqarish, texnologik ma'lumotlar,
boshqaruv, moliya va shu kabilar bilan bog‘liq bo‘lib, ularni oshkor qilish korxona manfaatlariga zarar yetkazishi mumkin bo‘lgan ma'lumotlardir.
Mavjud nuqtai nazarlarga ko‘ra, korxonaning tijorat sirlari umumiy holda o‘z ichiga quyidagi ma'lumotlarni qamrab oladi:

• 
  korxonaning savdo aloqalari haqida;
  
• 
  kapital hajmi va tuzilmasi, investitsiya rejalari haqida;
  

• 
  ta'minotchi va iste'molchilar, tuzilgan shartnomalar haqida;
  
• 
  ishlab chiqarish hajmi, aylanma mablag‘lar va foyda hajmi haqida;
  

• 
  bahoni shakllantirish siyosati va tovarlar bahosining shakllanishi haqida;
  
• 
  bank opretsiyalar haqida va hokazolar.
  

Korxonalarning maxfiylik shartlariga rioya qilmaslik natijasida yuzaga keluvchi yo‘qotishlari umumiy ko‘rinishda quyidagalarga olib keladi:

• 
  ilmiy tadqiqotlarga litsenziya sotish imkoniyatlari pasayadi, fan-texnika taraqqiyoti sohasida erishilgan ustunliklar yo‘qotiladi, ilmiy-tadqiqot bo‘linmalarining yo‘nalishni o‘zgartirishlari uchun xarajatlari o‘sadi;
  

• 
  ishlab chiqarish faoliyatida zarur bo‘lga xom ashyo, texnologiya va hokazolarni sotib olishda qiyinchiliklar yuzaga keladi (yoki raqobatchilar tomonidan sun'iy ravishda yaratiladi);
  

• 
  korxonaning tadbirkorlikdagi sheriklar bilan hamkorligi cheklanadi, foydali shartnomlarni imzolash imkoniyatlari kamayadi, shartnoma majburiyatlarini bajarishda muammolar vujudga keladi;
  

• 
  korxonaning yangi bozor strategiyasini yaratish, marketing tadqiqotlari tuzilmasini o‘zgartirish va hokazolarga sarflanuvchi xarajatlari o‘sadi.