Kurs jumisi tema: Konsentrlanǵan Vadarod sulfidden Kúkirt alıw texnologiyası Orınlaǵan Qabıllaǵań

I.3 Konsentrlengen vadarod sulfidden kúkirt aliw texnologiyası
Ayırım gaz kánlerinen shıǵıs tábiyiy gaz quramında málim muǵdarda (Orenburg, Astraxan gazlarında 6 -29 % ge shekem, Muborak gazlarında 5 % ge shekem _H2S boladı ) vodorod sulfid gazı boladı. vodorod sulfid záharli zatlı bolǵanı ushın bunday gazlardan paydalanıp bolmaydı. Tábiyiy gaz quramınan _H2S ni ajıratıp alınsa, keyininen tazalanǵan gazdan paydalanıw múmkin. Tábiyiy vodorod sulfidli gazlami _H2S den gaz kúkirti alıw texnologiyası talay jetilisken bolıp, sol usılǵa tiykarlanǵan iri gaz kúkirti zavodı Muborak qalasında 1974- jılda qurılıp jumısqa túsirildi. Bul zavod jılına 500 mıń t. kúkirt islep shıǵarıp atır.

Mubarak gazdi qayta islew zavodı
Vodorod sulfidli tábiyiy gazlar arnawlı qurılmalar járdeminde mono- hám dietanolamin menen absorbsiyalab tazalanadı. Gaz adsotbent eritpesi (18, 25 % Ii) menen toqnasqanda tómendegi ximiyalıq reaksiyalar ketedi:
2R₂NH + H2S=(R₂NH₂HS
(R₂NH₂HS+ H2S=₂R₂NH₂HS
2R₂NH + H₂0+C0₂=(R₂NH₂)2CO₃
(R₂NH)₂C0₃ + H₂0+C0₂=2R₂NH₂HC0₃
Bunda, R-OH-CH₂ -CH₂ - toparı bolıp tabıladı. Absorbsiyalangan gazlar 120 -125°C temperaturada tolıq desorbsiyalab ajıratıp alınadı. Alınǵan H2S den kúkirt ajıratıp alınadı. vodorod sulfiddan kúkirt alıwjarayoni, H2S ni hawa kislorodı menen shala oksidlewge Klaus usılına tiykarlanǵan bolıp, eki basqıshdan termik hám katalitik basqıshlardan ibarat esaplanadi. Termik basqıshdan H2S joqarı temperaturada qosıladı, shamatik basqıshda bolsa H2S shala oksidlenedi, bul reaksiyanı ulıwma halda tómendegishe jazıw múmkin:

Bunda, n - kúkirt atomları sanı, ol reaksiya temperaturasına baylanıslı (2 den 8 danege shekem). Bul reaksiya (1) eki basqıshda baradı. Birinshi basqıshda reaksiya peshiga kelgen H2S dıń úshten bir bólegi S0₂ ge shekem oksidleniwine etetuǵın muǵdarda hawa menen aralastırıp qosıladı:

Bir waqtıniń ózinde oksidlanmay qalǵan úshten eki bólegi H2S (2) reaksiyada payda bolǵan S0₂ menen birikib kúkirtga aylanadı:

Bunda, Xn-dıń sanına qaray 11,25 ten 35 rdıń kkalá/mol ge shekem boladı. Bul (3) reaksiyada S tiń konversiyasi 55 % ga jaqın boladı.
Ekinshi basqıshda joqarıdagi reaksiyalar nátiyjesinde alınǵan gazlar qospası kondensatorlarda sawıpılıp S kondensatlanib ajıratıp alınadı. Qalǵan gazlar qızdırıladı hám ekinshi katalitik basqısh boyınsha (3) reaksiya dawam ettiriledi. Payda bolǵan S kondensatorlarda ajıratıp alınadı. H2S dıń konversiyasi 92 % ge shekem baradı. Qalǵan bólegi yoqilib, tútin shıǵarıw morıları arqalı atmosferaǵa shıǵarıl> jiberiledi. Ashshı gazlar quramında H2S den tisqarı qosımsha retinde S0₂ uglevodorodlar boladı. Bul qosımshalar qosıw bolmaydıinde tómendegi reaksiya boyınsha ónimler payda etedi:

Payda bolǵan uglerod sulfoksid hám uglerod sulfidlar gidrolizga ushraydı.

Bul reaksiyalar nátiyjesinde payda bolǵan H2S (3) reaksiya boyınsha kúkirtga aylantırılıwı múmkin.