Kurs jumisi tema: Konsentrlanǵan Vadarod sulfidden Kúkirt alıw texnologiyası Orınlaǵan Qabıllaǵań

I BAP. ÁDEBIYATLARǴA SHOLÍW
I.1 Kúkirt islep shıǵarıw texnologiyası
Kúkirt tábiyatda keń tarqalǵan. Ol Jer qabiǵı massasınıń 0, 5 % ini quraydı. Teńiz hám okean suwlarida 1200-106 mln. t. kúkirt, birikpeler formasında suwda erigen halda boladı. Kúkirt sarı reńli kristall mort element. Suwda derlik erimeydi, biraq birqansha organikalıq erituvshilarda eriydi. 444, 6 °C de qaynaydi. Tıǵızlıǵı = 2, 07 g/sm3 • Ol kristall halda eki qıylı hám allotropik forma ózgeriwge iye, kúkirt tábiyatda erkin halda (Tabiyiy kúkirt) hám de birikpeler formaında ushraydı. Kúkirtning iri kánleri AQSh, Italiya, Kanada, Yaponiya, Ukraina, Rossiyadajaylasqan. Ózbekstanda Ferǵana hám Muborakda kúkirt kánleri bar. Isletiliwi. Kúkirt xalıq xo'jaligınıń túrli tarawlarında isletiledi. Dúnyada islep shiǵarılatuǵın kúkirtning 50 % ga jaqinı suI fat kislota alıw ushın, 25 % ga jaqinı kalsiy bisulfit alıw ushın (kúkirt qosıladı, alınǵan S02 gazı hák menen tásir ettirilip Ca (HS03 ) 2 ge aylantırıladı. Qaysıki, ol aǵashdan sulfit usılında selluloza óndiriste isletiledi), qalǵan bólegi ollingugurtli boyawlar, uglerod (Iv)- sulfid, shırpı óndiriste, kaushukni vulqanlawda, awıl xojalıǵında fungitsid retinde, medicinada hám basqa tarawlarda isletiledi. Olinish usılları. Kúkirt eramızdan ilgeri II ásirlerden baslap vulqan jinsi (vulqan otilishi nátiyjesinde payda bolǵan jınıs) retinde málim bolǵan. Ol birikpeler - sulfidlar, sulfatlar formaında minerallar jaǵdayında ushraydı. Tábiyiy kómir, neft hám belok elementları quramında (ásirese, shash, mamıq, jún kreatinida kóp boladı ) ushraydı.

1-súwret Kúkirt (S)
I.2 Kúkirt tarqaliwi, qasiyetleri, isletiliwi
Tabiyiy kúkirt quramında kúkirttiń muǵdarı 30 % ten aspaydı. Sol sebepli ol boyitiladi. Ruda maydalanadı hám kerosin menen fiotatsiyalanadi. Alınǵan konsentrat (80 % S saqlaydı ) 6 atm. basımda suw puwi menen avtoklavda ishlov berilip, kúkirt suyıqlantirib (kúkirtning suyıqlanıw temperaturası 112, 8°C) ajıratıp alınadı. Sondayyo'l menen 98, 6 -99, 3 % Ii sofkúkirt alınadı. Kúkirt tuwrıdan-tuwrı jer astına 170°C ge shekem qızigan puw jiberiw arqalı da suyıqlantirib alınadı. Kúkirt mıs kóniga (mıs rudası tiykarınan pirit - FeS2 den hám kemrek xalkopirit - CuFeS2 den ibarat ) koks qosıp qızdırıw arqalı alınadı. Bunda, pirit qızdırılǵanda bóleklenedi: 2 FeS2 =2 FeS+S2 FeS dıń oksidleniwinen payda bolǵan S02 gazı bolsa koks menen qaytarılıp kúkirt payda etedi. Kúkirt taǵı _H2S ni shala oksidlew jolı menen de alınadı. Bul usılda kúkirt alıw Fransiya, Rossiya hám Ózbekstanda keń tarqalǵan.

Kúkirt islep shúǵarıw zavaodı