Kvant sarhadlari
Asosiy tushunchalar
Antikvarklar
– Materiyaning asosiy qismini tashkil qiluvchi neytron va protonlarning,
ya’ni, tabiatdagi eng asosiy fundamental zarrachalar bo‘lmish – kvarklarning antizarralari.
Fanda ma’lum har bir kvark uchun, uning o‘zigagina xos bo‘lgan va u bilan aynan bir xil
bo‘lib, faqat qarama-qarshi zaryadi va «rangi» bilan farqlanadigan antikvark mavjud
bo‘ladi.
Asimptotik erkinlik
– Kvarklar orasidagi kuchli o‘zaro ta’sirning
noodatiy shakli
bo‘lib, u masofa uzoqlashgani sayin kuchsizlanadi, masofa qisqarsa kuchayadi.
Bozonlar
– Fermionlardan farqli o‘laroq, Boze-Eynshteyn statistikasiga bo‘ysinuvchi
zarrachalar. Odatiy bozonlar bu – o‘zaro ta’sirlarni amalga oshiruvchi zarrachalardir.
Bozonlarga misol tariqasida protonlarni, yoki, hamma yaxshi taniydigan Xiggs bozonini
keltirish mumkin. Shuni ham aytib o‘tish joizki, fanda shuningdek, tarkibidagi zarralar
soni toq sonda bo‘lgan atom yadrolarini ham aynan ushbu termin bilan yuritiladi.
Bozonlarning fermionlardan yana bir katta farqi shuki, ko‘p sondagi bozonlar bir vaqtning
o‘zida bir xil holatda bo‘la oladi.
Glyuoniy
– faqat glyuonlardan tashkil topgan bo‘lishi mumkin bo‘lgan
gipotetik
zarracha.
Glyuonlar
– Xuddi, zaryadlangan zarralar orasida elektromagnit o‘zaro ta’sirning
tashuvchisi fotonlar bo‘lgani singari, glyuonlar ham, kvarklar orasidagi kuchli o‘zaro
ta’sirni tashuvchisi bo‘lgan elementar zarracha-bozonlar hisoblanadi. Fotonlarda elektr
zaryadi bo‘lmaydi; lekin, glyuonlarda elementar zarra sifatida qo‘shimcha xarakteristika -
«rang» mavjud bo‘ladi.
Graviton
– xuddi, fotonlar elektromagnit o‘zaro ta’sir tashuvchisi bo‘lgani singari,
gravitatsiyaning kvant nazariyasida gravitonlar – gravitatsion o‘zaro ta’sir tashuvchisi
bo‘lsa kerak deb tasavvur qilinadi. Ya’ni, graviton ham gipotetik zarracha sanaladi.
Dostları ilə paylaş: 
