Kıyametin Öncesinde Gerçekleşecek Olaylar 4

Deccal'ın Özellikleri

Allame Muhammed Şefi Hocaefendi'nin te'lifi olan Tasrih'ten bazı ufak te­fek şeyleri ayırarak aktarıyoruz:

Deccal'ın Hz. İsa (a.s)'nın inişinden önce ortaya çıkması

Deccal Şam'la Irak arasından çıkar.

Deccal'in Alametleri ve Özellikleri

1- Kaşlarının arasında 'ke-fe-re' şeklinde 'kafir' yazılıdır.

2- Sol gözü kördür.

3- Sağ gözünde de ağır bir katarakt vardır.

4- Dünyanın her yöresini dolaşır.

5- Yeryüzünde Mekke ve Medine hariç şerrinden korunmuş bir yer kalmaz.

6- Mekke ve Medine'nin girişlerini melekler korur ve Deccal oralara gire­mez.

7- Melekler onu Mekke ve Medine'den attıktan sonra kızıl tepeciklerden çorak arazinin bittiği yerde ikamet eder.

8- Medine arazisinde münafıkları çıkaracak depremler olur. Bunun üzerine münafıkların erkekleri ve kadınları Deccal'e katılırlar.

9- Yanında birine cennet, ikincisine cehennem dediği iki nehir vardır. Cen­net denilene daldırılan (bilmelidir ki) o cehennemdir. Cehennem denilene daldırılan ise (bilmelidir ki) o cennettir.

10- Kulaklarının arası 40 zira olan bir eşeğe biner.

11- Yanında insanlara konuşacak şeytanlar bulunur.

Büyük Deccal'in Halleri

1- Buluta emreder, yağmur yağdırır.

2- İsterse yeryüzü kurakladır, çoraklaşır.

3- Anadan doğma amaları ve baras hastalarını iyileştirir.

4- Yeryüzü definelerine emreder de çıkıp onun peşine takılırlar.

5- Bir genci öldürür. Onu kılıçla ikiye biçer. Sonra çağırır. Ölen genç, dirilerek ve gülerek gelir.

6- Onunla birlikte yetmiş bin yahudi vardır. Hepsinin süslü ve sac ağacından kabzalı kılıçları bulunur.

7- İnsanlar üç guruba ayrılırlar: Ona uyacak bir gurup, babalarının yurduna iltihak edecek olan bir gurup ve onunla Fırat Nehri kıyısında savaşacak bir gurup.

8- Müslümanlar Şam beldelerinde toplanırlar ve ona karşı bir öncü askeri birlik yollarlar.

9- Bu birlikte ala ata binmiş bir süvari vardır. Birliktekilerin hepsi öldürülür, içlerinden biri bile geri gelmez.

10- Deccal, Mesih (a.s)'e baktığında, tuzun suda eridiği gibi erir.

11- İşte o zaman bütün yahudiler bozguna uğrar.

Kıyâmet

Kıyâmet; lugatta kalkmak, dikilmek, ayaklanmak anlamına gelen kıyâmet; bir terim olarak, evrenin düzeninin bozulması, her şeyin alt üst edilerek yok olması, yok olan ve ölen şeylerin yeniden yaratılıp diriltilerek ayağa kalkması ve mahşere doğru yönelmesi demektir. Bu durumda kıyâmet genel bir ölümden sonra genel bir dirilişi kapsamaktadır. ³²⁰

“Sana kıyâmet saatinden, onun ne zaman gelip çatacağından soruyorlar. De ki: ‘Onun ilmi (bilgisi) ancak Rabbimin katındadır. Onun vaktini O’ndan başkası açıklayamaz.’ O, göklerde de, yerlerde de ağır gelmiştir. O, size ansızın gelecektir. Sanki sen onu biliyormuşsun gibi sana soruyorlar. De ki: ‘Onun bilgisi ancak Allah’ın katındadır’ ama insanların çoğu (bunu) bilmezler.” ³²¹ Daha önce de belirttiğimiz gibi, (görevli melek İsrafil tarafından)

“Artık sura tek bir üfürülüşle üfürüleceği, yeryüzü ve dağlar yerlerinden oynatılıp kaldırılacağı, ardından da tek bir çarpma ile birbirlerine çarpılıp parça parça olacağı zaman işte o gün, vâkıa (bir gerçek olan kıyâmet) artık vuku bulmuştur.” ³²²

“O, gün (kıyâmet günü) yeryüzü ve dağlar sarsılır; dağlar çöküntü ile akıp giden kum yığınına döner” ³²³

“Güneş katlanıp dürüldüğünde,

Yıldızlar kararıp döküldüğünde,

Dağlar (sallanıp) yürütüldüğünde

Gebe develer (başı boş) salıverildiğinde,

Vahşi hayvanlar toplanıp bir arada kaldıklarında,

Denizler kaynatıldığında,

Ruhlar (bedenlerle) birleştirildiğinde,

Diri diri toprağa gömülen kızlara, ‘suçunuz neydi, hangi günah (kabahat) sebebiyle öldürüldünüz?’ diye sorulduğunda

(Amellerin yazılı olduğu) defterler getirilip açıldığında,

Gökyüzü kazılıp yerinden oynatıldığında,

Cehennem tutuşturulduğunda ve Cennet hazırlanıp yaklaştırıldığında

Her kişi (hayır ve şerden ) neler yapıp getirdiğini öğrenmiş olacaktır.” ³²⁴

“İşte o gün kıyâmet kopmuştur.” ³²⁵ “Sura üflenince Allah’ın diledikleri müstesna olmak üzere göklerde ve yerde kim varsa düşüp ölmüş olacaktır. Sonra (sura) bir daha (ikinci kez) üflenince (ölüler dirilecek) ayağa kalkıp bakakalacaklardır.” ³²⁶

“O, (Allah) ölüleri diriltecektir, O, her şeye kadirdir.” ³²⁷

“O gün hesap için huzura getirilirsiniz. Size ait hiçbir şey gizli kalmaz.” ³²⁸

“Şüphesiz hesap ve ceza da mutlaka gerçekleşecektir.” ³²⁹

“Bu gün herkese (dünyada) kazandığının karşılığı (ceza ve ödül olarak) verilir. Bu gün haksızlık yoktur. Şüphesiz Allah, hesabı çarçabuk görendir.” ³³⁰

Kâinatı yoktan var eden Allah Teâlâ, yok etmeye kadirdir. İnsanın yaşaması ve ölmesi ve tekrar diriltilmesi ve hesaba çekilmesi, insanların yaratılış gayesi olduğunu Rabbimiz âyet-i kerimede bildirmektedir.

“O (öyle yüce Allah) ki, hanginizin daha güzel (iyi) iş yapacağını denemek için ölümü ve hayatı yarattı.” ³³¹

Allah’a kulluk görevlerini yerine getirip getirmediğinin ortaya çıkması için, hayat ve ölümün bunun için olduğunu Yüce Allah bildirmektedir.

Kıyametin Zamanı

Kıyamet ne zaman kopacaktır? Bu suali Ceb­rai Aleyhisselâm kimsenin tanımadığı bir insan şeklinde gelerek Peygamberimizle konuştuğu za­man sorduğunda, Peygamberimiz: "Sorulan, sorandan daha bilgili değildir (Ben de senden fazla bir şey bilmiyorum") cevabını vermiştir.

İmam Tirmizî'nin naklettiği bir hadiste peygambe­rimiz: "Nasıl huzur duyar ve lezzet bulabilirim ki İsra­fil ağzını sura dayamış, kulak vermiş izin bekliyor. Ne zaman nefha emredilirse o zaman üfürecektir" buyu­rur.

İşte yaratılanlar arasında, şayet bilen olsaydı, bil­mesi imkânı olan üç büyük varlık:

a) Vahiy meleği Cebrail,

b) Sur üfürmekle vazifeli İsrafil,

c) Var olan şey kendi hürmetine yaratılan ve şeriatı kıyamete kadar devam edecek olan Rasûlüllah.

Bu mevzuda bu üçünün bilmediğini Allah Teâlâ'dan başkasının bilmesi imkân dahilinde değildir.

Enes b. Mâlik (r.a.) diyor ki: Bir adam, Peygamber Aleyhisselâm'a;

"Kıyamet ne zamandır yâ Rasûlallah?" diye sor­du. Peygamberimiz:

"Onun için ne hazırladın?" buyurdu.

"Ona bol bol namaz, oruç ve sadaka hazırlamış değilim. Ancak ben Allah'ı ve Rasûlünü seviyorum." dedi.

"Sen sevdiğinle beraber olacaksın." buyurdu. ³³²

Bir âyet-i kerimede şöyle buyurulur:

"Senden Kıya­metin sübût ve vukûunun ne zaman olacağını sorarlar. De ki: Onun ilmi Rabbimin yanındadır. Onun vaktini de kendinden başkası açıklayamaz."³³³

Bütün bu naklettiklerimizden çıkan iki sonuç var­dır:

1- Kıyametin ne zaman kopacağı, sadece Allah Teâlâ'nın bileceği bir sırdır. Kendinden başkasının bu hususta en küçük malûmatı yoktur.

2- Kıyamet günü verilecek hisab için hazırlıklı bulunmak, onun zamanının bilinmesinden daha önem­lidir. İnsana düşen, onun zamanı hakkında ulaşamıyacağı bir bilgi için zihnini meşgul etmekten ziyade o günde kendine faide verecek amellere devam etmektir.

1 Ankebut: 29/36.

2 Ahzab: 33/21.

3 Nisa: 4/165.

4 Ma'un: 107/1–3.

5 Mücadele: 58/22.

6 Tevbe: 9/18.

7 Tevbe: 9/44.

8 En'am: 6/92.

9 Sad: 38/45-46.

10 Zuhruf: 43/61.

11 Müslim (4/2217) 52- Kitabu'l-Fiten ve Eşrati's-Sa'a. 6- Resulullah (a.s)'ın kıyametin kopacağı vakte kadar olacaktan bildirmesi babı.

12 Ebu Davud (4/95) Kitabu'l-Fiten, Fitnelerin ve bunların alametlerinin hatırlatıl­ması babı. İsnadı hasendir.

13 Müslim (4/2217) 52- Kitabu'l-Fiten ve Eşrati's-Sa'a. 6- Resulullah (a.s)'ın kıyametin kopacağı vakte kadar olacakları bildirmesi babı.

"Bazı fitneler vardır ki, yaz rüzgarları gibidirler": Bu ifade ile bazı fitnelerin biraz etkili oldukları anlamı kastedilmiştir. Burada özellikle "yaz rüzgarları gibi" denil­miştir. Çünkü kış rüzgarları daha güçlü ve daha etkilidir.

14 Mu'cemu'l-Kebir (12/338) Ravdu'd-Dani ile'l-Mu'cemi's-Sağir li't-Taberani (1/54) Mecmau'z-Zevaid (10/311) Müellif Haysemi bu hadis hakkında şöyle bir açıklamada bulunmuştur: "Bunu Taberani üç Mu'cem'inde de rivayet etmişir. Ancak Mu'cemu'l-Kebir'deki rivayette şöyle denilmektedir: "Resulullah (as)'ın yanında oturuyorduk. Güneş de ikindiden sonra Ku'aykı'an'ın üzerine varmıştı. Resulullah (a.s) bu sırada şöyle buyurdu: "Sizin (yani bu ümmetin) ömrü, diğer ümmetlerin ömürlerine kıyasla, günün geçmiş olan vaktine kıyasla şu andan sonra kalan vakti kadardır." Mu'cemu's-Sağir ile Mu'cemu'l-Kebir'deki rivayetlerin ravileri, Sahih'te isimleri bulunan ravilerdir. Mu'cemu'l-Kebir'deki iki isnadın birinde Şerik'in adı geçmektedir. Bu kişi sika görülmüştür. Bu senedin de kalan ravileri, Sahih'te isimleri bulunan ravilerdir." Ku'aykı'an: Mekke'de bir dağdır. Cürhümlülerin çarptşmları sırasında bu dağın üzerinde çok silah sesleri (ka'ka'a) duyulduğundan dolayı bu şekilde adlandı­rılmıştır.

15 Ebu Davud (4/125) Kitabu'l-Melahim. Kıyametin kopması babı. İsnadı sahihtir.

16 Mu'cemu'l-Kebir (10/15) Mecmau'z-Zevaid (10/311) Müellif: "Bunu Taberani riva­yet etmiştir. Taberani'nin kendisinden hadis almış olduğu kişi (yani Taberani'nin şeyhi) dışında kalan ravileri. Sahih'te isimleri bulunan ravilerdir. Söz konusu kişi ise sika, sağlam bir ravidir" demiştir.

17 Ahmed bin Hanbel'in Müsned'i (5/348) Mecmau'z-Zevaid (10/311) Müellif bu ha­disle ilgili olarak şu açıklamada bulunmuştur: "Bunu Ahmed ve Bezzar rivayet etmiştir. Ancak Bezzar'ın rivayetinde şöyle denilmektedir: "Resulullah (a.s) şöyle buyurdu: "Benim gönderildiğim vakit ile kıyamet saati şunun gibidir." Resulullah (a.s) bunu söylerken şehadet parmağı ile orta parmağını birbirine yapıştırdı." Ahmed'in ravileri, Sahih'te isimleri bulunan ravilerdir."

18 Buhari (4/477) 37- Kitabu'l-İcare. 11- İkindi vaktinden akşam vaktine kadar birini ücretle tutma babı.

19 Buhari (4/445) 37- Kitabu'l-İcare. 11- İkindi vaktinden akşam vaktine kadar birini ücretle tutma babı.

20 Buhari (13/446) 97- Kitabu't-Tevhid. 31- İstek (meşi'et) ve irade babı. Tirmizi (4/520) 34- Kitabu'I-Fiten. 64- Hennad'ın rivayeti babı. Tirmizi, bu hadisin hasen olduğunu söylemiştir.

21 Tirmizi (4/520) 34- Kitabu'l-Fiten, 64- Hennad'ın rivayeti babı. Tirmizi, bu hadisin hasen olduğunu söylemiştir.

22 Müslim (4/1966) 44- Kitabu Fedaili's-Sahabe, 53-"O gün anasından doğmuş birinin yüz yıl ömüre ulaşamayacağı" babı. Müslim (4/1965) Aynı kitap ve aynı bab. Tirmizi, aynı yer. Buhari (2/74) 9-Kitabu Mevakiti's-Sala. 40- Fıkhi konularla ve hayırlı işlerle ilgili olarak gece yatsıdan sonra sohbet edilmesi babı. Ebu Davud (4/125) Kitabu'l-Melahim. Kıyametin kapması babı. Nefsun menfuse: Anasından doğmuş biri anlamınadır. Hadisin ifade ettiği anlam ise şudur; "Şu an yaşamakta olanların tümü, sözü edilen süre geçinceye kadar ölmüş ola­caklardır. Onlardan yeryüzünde kimse kalmamış olacaktır. Dolayısıyla o asrın insan­larının kıyameti böylece kopmuş olacaktır."

23 Buhari (11/361) 81- Kitabu'r-Rikak. 42- Ölüm sarsıntıları (sekeratu'l-mevt) babı. Müslim (4/2269) 52- Kitabu'l-Fiten ve Eşrati's-Sa'a. 27- Kıyamet vaktinin yakın ol­duğu babı.

24 Müslim (4/2269) Ayrı yer.

25 Müslim (4/2270) 52- Kitabu'l-Fiten ve Eşrati's-Sa'a. 27- Kıyamet vaktinin yakın olduğu babı.

26 Tirmizi (4/524) 34- Kitabu'l-Fiten. 71- Mahmud bin Gaylan'ın rivayeti babı. Tirmizi, bu hadisin sahih olduğunu söylemiştir.

27 Buhari (2/8) 9- Kitabu Mevakiti's-Sala. 4- Keffaret niyetiyle namaz kılınması babı. Müslim (1/128) 1- Kitabu'l-İman. 65- İslam'ın garip olarak başladığı ve garip olarak döneceğini bildiren rivayetlerle ilgili bab.

28 Müstedrek (2/553) Müellif (Neysaburi: "Bu hadis Buhari ve Müslim'in şartlarına göre sahihtir" demiştir. Mecmau'z-Zevaid (10/63) Müellif Haysemi: "Bunu Taberani iki ayrı isnadla rivayet etmiştir. Bunlardan bir tanesinin ravileri, Sahih'te isimleri bulunan ravilerdir" demiştir.

Mısır'ı, Hz. Ömer (r.a)'in hilafatte olduğu dönemde, Amr bin As (r.a) fethetmiştir.

29 Müslim (4/1970) 44- Kitabu Fedaili's-Sahebe, 56- Resulullah (a.s)'ın Mısır halkı ile ilgili tavesiyesi babı. Buhari (6/625) 61- Kitabu'l-Menakıb. 25- İslam'da peygamberliğin alametleri babı. Müslim (4/2236) 53-Kitabu'l-Fiten ve Eşrati's-Sa'a. 17- Kıyamet kopmadan ortaya çıkacak olaylar babı.

30 Müslim (3/2237) 52- Kitabu'l-Fiten ve Esrati's-Sa'a. 18- Bir adam bir mezarın ya­nından geçerken, içinde bulunduğu sıkıntı dolayısıyla "Keşke şu kabrin içindeki kişi ben olsaydım" demeden kıyametin kapmayacağı babı.

31 Müslim (3/1453) 33- Kitabu'l-İmarat. 1- İnsanların Kureyş'e uyacakları babı. Müslim (3/1524) 33- Kitabu'l-İmare. 53- Resulullah (a.s)'ın: "Ümmetimden hak üzere üstünlük sağlayan bir topluluk sürekli bulunacaktır" sözü ile ilgili bab.

32 Buhari (13/81) 92- Kitabu'l-Fiten. 25- Musedded'in Yahya'dan rivayeti babı. Müslim (3/2237) 52-Kitabu'l-Fiten ve Eşrati's-Sa'a. 4- İki müslümanın birbirlerine karşı kılıç çekmeleri dununu ile ilgili bab.

33 Tirmizi (4/468) 34- Kitabu'l-Fiten. 9- İyilikle emir ve kötülükten nehiy hakkında ge­len rivayetler babı. Tirmizi, bu hadisin hasen olduğunu söylemiştir. İbni Mace (2/1342) 39- Kitabu'l-Fiten. 25-Kıyametin alametleri babı.

34 Ebu Davud (4/105) Kitabu'l-Fiten ve'l-Melahim. Öldürme konusunda beklenenler babı. İsnadı sahihtir.

35 En'am: 6/65-67.

36 Mecmau'z-Zevaid (7/306) Müellif: "Bunu Ebu Ya'la ve, Evsat ile Kebir'de Taberani rivayet etmiştir. Taberani'nin nakletmiş olduğu metin Muaviye (r.a)'den rivayet edil­miştir. Her ikisinin de ravileri sikadırlar" demiştir. Ali İmran: 3/55.

37 Müslim (4/2225) 52- Kitabu'l-Fiten ve Eşrati's-Sa'a. 12- Müslümanların Deccal'dan önce gerçekleştirecekleri fetihler babı.

38 Buhari (7/323) 64- Kitabu'l-Meğazi. 12- Halife'nin Muhammed bin Abdullah Ensari'den rivayeti babı.

39 Ahmed (1/390) Ebu Davud (4/98) Kitabu'l-Fiten ve'l-Melahim. Fitneler ve onlara işaret eden gelişmelerin bilinmesi babı. İsnadı sahihtir. İbni Hibban (8/231) (Hakim Neysaburi) bu hadisi Müstedrek (4/521)'de sahih olarak bildirmiştir. Müellif (Neysaburi): "Bu hadisin isnadı sahihtir" demiş, Zehebi de onun bu açıklamasını doğ­rulamıştır.

40 Ahmed (2/326) Ahmed'in, Kamil bin Ala dışında kalan ravileri, Sahih'te isimleri bu­lunan ravilerdir. Bu kişi ise sikadır. Takrib'de bu ravinin bazen hata edebilen saduk bir ravi olduğu söylenmiştir. Keşfu'l-Estar (4/126) Mecmau'z-Zevaid (7/220) Mü­ellif Haysemi, bu hadisle ilgili olarak şöyle bir açıklamada bulunmuştur: "Bunu Ahmed ve Bezzar rivayet etmiştir. Ahmed'in Kamil bin Ala dışında kalan ravileri, Sahih'te isimleri bulunan ravilerdir. Bu kişi ise sikadır. Takrib'de ise bu kişinin bazen hata edebilen saduk bir ravi olduğu söylenmiştir."

41 İbni Mace (2/1309) 36- Kitabu'l-Fiten. 10- Fitenin içine iyice düşme babı. Hadis sa­hihtir. Ahmed de, bunun bir benzerini (2/294) rivayet etmiştir. Şu anki düşünce anlayışlarınızın çoğusu gider: Yani şu an sahip olduğunuz akıl ve anlayışla o işleri yapmazsınız. Bilakis o zamanın insanlarının içine düşecekleri aşırı hırs ve cehalet yüzünden, akıllarının çoğusu gider ve bu yüzden sözü edilen işleri yapmaya cüret ederler. "İnsanların döküntüleri" olarak tercüme ettiğimiz hadisin metninde geçen "husale" kelimesi hakkında şöyle açıklamada bulunulmaktadır: Bununla, insanların kafaları çalışmayan alt kesimi kastedilmektedir.

42 İbni Mace (2/1309) 36- Kitabu'l-Fiten. 10- Fitnenin içine iyice düşme babı. Ebu Davud (4/101) Kitabu'l-Fiten ve'l-Melahim. Fitne için çaba harcamaktan nehiy babı. Bu hadis hasendir.

"Evlerin köle fiyatına gideceği (veya kabirlerin fiyatlarının bir köle fiyatını bula­cağı) zamanda sen ne yapacaksın?"; Bu ifadenin metninde geçen "beyt" kelimesi ile evin kastedilmiş olması da, kabrin kastedilmiş olması da mümkündür. Kabiranlamına alınması durumunda ifade şu anlama gelir: O zamanda o kadar çok ölü olur ki, kabir bulmakta zorluk çekilir ve bu yüzden bir kabir, bir köle fiyatından satılır. Buradaki "beyt" kelimesinin "ev" anlamına alınması durumunda da ifadenin anlamı şu olur: O zaman ölüm çok olacağından ve evlerde oturacak insan az bulunacağın­dan, yani boş ev sayısı çok olacağından, bir köle fiyatına bir ev satılır.

Hicaretu'z-Zeyt: Medine'de Harra taraflarında bir yer. Bu yerin taşlarının siyah olması dolayısıyla böyle adlandırılmıştır. Yani bu bölgede taşlar zeytin gibi etrafa yayılmış durumdadır.

Hicaretu'z-Zeyt kana boyanacak: Bu yer, kanın içinde kalacak derecede büyük bir çarpışma ve kan dökme olayı yaşanacaktır. Bu hadis, Yezid zamanında gerçekleş­miş olan Harra olayına işaret etmektedir.

"Eğer kılıç parıltılarının gözlerini kamaştıracağından korkarsan, ridanın bir yanı ile yüzünü kapat": Kılıç darbelerinin oluşturduğu ışınlar senin gözlerini kamaş­tıracak dereceye varırsa, yüzünü üstündeki ridann (paltonun) bir yanı ile ört, o kılıç sallayan adam seni öldürsün. Bu zaman, o seni öldüren kişi kendi günahını da senin günahını da üzerine almış olur.

43 Ebu Davud (4/101) Kitabu'l-Fiten ve'l-Melahim. Fitne için çaba harcamaktan nehiy babı. Bu hadis hasendir.

44 Buhari (6/612) 61- Kitabu'l-Menakıb. 25- İslam'da peygamberliğin alametleri babı.

"Ben doğru sözlü ve sözü doğrulanan": Sözünde doğru konuşan ve kendisine vahiy ile bildirilmiş olanlar da doğrulanmış olan. Buhari (13/9) 92- Kitabu'l-Fiten. 3- Resulullah (a.s)'ın: "Benim ümmetimin helaki, kafaları çalışmayan bir takım oğlancıkların eliyle olur" sözü ile ilgili bab.

45 Mecmau'z-Zevaid (7/237) Müellif: "Bunu Taberani rivayet etmiştir. Ravileri, Sahih'te isimleri bulunan ravilerdir" demiştir.

46 Tirmizi (4/499) 34- Kitabu'l-Fiten. 44- Sakif kabilesinin içinden bir yalancı, bir de helak edicinin çıkacağı hakkında gelen rivayetler babı. Bu hadis sahihtir.

47 Buhari (13/19) 92- Kitabu'l-Fiten. 6- Gelen her zamanın öncesinden daha fena olacağı babı. Tirmizi (4/492) 34- Kitabu'l-Fiten. 35. bab. Tirmizi, bu hadisin hasen, sahih olduğunu söylemiştir

48 Ahmed (4/5) Keşfu'l-Estar (2/947) Mu'cemu'l-Kebir (4/481) Mecmau'z-Zevaid (5/241) Müellif bu hadisle ilgili olarak şöyle bir açıklamada bulunmuştur: "Bunu Ahmed ve Bezzar rivayet etmiştir. Ancak Bezzar'ın rivayetinde şöyle denilmektedir: "Yüce Allah, Hakem'i ve onun soyundan gelenleri Peygamberinin dili ile lanetlemiştir." Bunun bir benzerini Taberani de rivayet etmiştir. Taberani'nin rivayeti, Ahmed'in rivayeti gibidir. Ahmed'in ravileri ise Sahih'te isimleri bulunan ravilerdir."

49 Ahkaf: 46/17.

50 Keşfu'l-Estar (2/247) Mecmau'z-Zevaid (5/241) Müellif; "Bunu Bezzar rivayet et­miştir. İsnadı hasendir" demiştir.

51 Ahmed (2/163) Keşfu'l-Estar (2/247) Mecmau'z-Zevaid (5/241) Müellif Haysemi, bu hadisle ilgili olarak söyle açıklamada bulunmuştur: "Bu hadisi Ahmed ve Bezzar ri­vayet etmiştir. Ancak Bezzar'ın rivayetinde "Hakem bin Ebi'l-As içeri girdi" denil­miştir. Bu hadisi Taberani de, Evsafta rivayet etmiştir. Ahmed'in ravileri, Sahih'te isimleri bulunan ravilerdir." Mecmau'z-Zevaid (5/243) Müellif: "Bunu Ebu Ya'la rivayet etmiştir. Mus'ab bin Ab­dullah bin Zubeyr dışında kalan ravileri, Sahih'te isimleri bulunan ravilerdir. Bu kişi ise sikadır" demiştir.

52 Tirmizi (4/499) 34- Kitabu'l-Fiten. 44- Sakiften bir yalancı ve bir helak edici çıka­cağı hakkında gelen rivayetler babı. Tirmizi'nin Hişam bin Hassan'a kadar olan isnadı sahihtir.

53 Ahmed (1/18) Mecmau'z-Zevaid (7/313) Müellif: "Bunu Ahmed rivayet etmiştir. Ravileri sikadırlar" demiştir.

54 Bkz. Fethu'l-Bari (10/580,581)

55 Ahmed (3/493) İbni Mace (2/1310) 36- Kitabu'l-Fiten. 10- Fitneye düşme babı. Bu hadis sahihtir.

56 Buharı (13/45) 92- Kitabu'l-Fiten. 16- Resulullah (a.s)'ın "Fitne doğu tarafindan gelir" sözü ile ilgili bab.

57 Buhari (6/210) 57- Kitabu Farzi'l-Humus. 4- Resulullah (a.s)'ın hanımlarının evleri hakkında gelen rivayetler babı.

58 Buhari (13/45) 92- Kitabu'l-Fiten. 16- Resulullah (a.s)'ın "Fitne doğru tarafından ge­lir" sözü ile ilgili bab.

59 Buhari (6/3367 59-Kitabu'l-Halk. 11- İblisin ve askerlerinin özellikleri babı.

60 Müslim (4/2229) 52- Kitabu'l-Fiten ve Eşrati's-Sa'a. 16- Fitnenin doğu tarafından, şey­tanın boynuzunun çıkacağı taraftan geleceği babı.

61 Müslim, aynı yer.

62 Taha: 20/40.

63 Buhari (13/45) 92- Kitabu'l-Fiten. 16- Resulullah (a.s)'ın "Fitne doğu tarafından ge­lir" sözü ile ilgili bab. Müslim (4/2228) 52- Kitabu'l-Fiten ve Eşrati's-Sa'a. 16- Fıtnenin doğu tarafından geleceği babı.

64 Müslim, aynı yer.

65 Buhari (6/350) 59- Kitabu Bed'i'l-Halk. 15- Müslümanın malının hayırlı olanının dağların yüksek tepelerine çıkarak elde ettiği ganimet malı olduğu babı. Müslim (1/72) 1- Kitabu'l-İman. 21- İman sahiplerinin birbirlerine üstlünlüğü babı. Muvatta (2/970) 54- Kitabu'l-İsti'zan. 6- Ganimetler konusunda gelen rivayetler babı. Müslim (1/72) 1- Kitabu'l-İman. 21- İman sahiplerinin birbirlerine üstünlüğü babı.