Kızılkaya / Fıkıh Usulünde Sahabe Fetvasının Kaynaklık Değeri Cilt / Volume: • Sayı /Issue: • 2012
Yüklə 7,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şanizade Mehmet Ataullah: An Example of Ottoman History Writing and Thought of History
50 İnsan ve Toplum Osmanlı, kelimenin tam anlamıyla kendine has bir medeniyet inşa etmişti. Bu medeniyetin köklerinin uzantıları Osmanlı hükümranlığının süresini aşmaktadır. İlmî ve kültürel anlamda ciddi bir tarihsel mirasın üzerine kurulması, tarih ilim gele- neği kadar tarihinin de sınırlı olmadığını gözler önüne sermektedir. Bu uzun soluklu geçmişi taraflı olarak ele alan dünyevî-muhafazakâr bakış açısı, kendi geçmişine önyargılı bakan bir tarih tasavvuru geliştirmiştir. Binaenaleyh tarihî çalışmaların üç sac ayağından ikisi olan varlıkbilimsel ve bilgikuramsal unsurlar, tahlil ve tamir edil- meden tarihe ve tarih yazıcılığına dair bir usul inşa etmek pek muhal görünmektedir. Günümüz için Batı menşeinin dışında bir tarih düşünce ve tasavvurunun olmayışını bir nebze olsun açıklama çabası olan bu tahliller üzerinde çaba harcamak lüzumu, kendisini her geçen gün daha fazla hissettirmektedir. Şanizade, bir vakanüvis olarak görevini icra etmiş ve kendi zamanını, müessesenin gereğine uygun bir şekilde başarılı olarak kaleme almıştır. Tababet ilmine sahip olan Şanizade’nin tıpla ilgili mevzuları zikretmesi, eserini muhteviyat yönünden zengin- leştirmiştir. Dil ve üslup açısından edebî yoğunluğu devam ettiren Şanizade, dönemi itibariyle Yeniçeri zorbalıklarını, Rum isyanlarını, toplumsal yapıda ve devlet kade- melerindeki ahlaki yozlaşmaları eserinde yoğun olarak işlemiştir. Klasik İslam tarih yazım geleneğinin önemli bir hususiyeti olan şiirler üzerinden eleştiride bulunma usulünü eserinde tercih etmiştir. Ve böylece tenkitlerin, yeri geldiğinde üstü kapalı bir şekilde ifade edilebilmesi mümkün olmuştur. Şanizade, zımnen de olsa varoluşsal açıdan farklı bir bakış açısıyla tarihi ele almak- tadır ki böylece günümüzde mevcut bulunan günümüz telakkisinden tamamen ayrılmaktadır. Şanizade, varlıkbilimsel yönden yaratılış üzerine temellendirilmiş düşünce tasavvurunu, bilgikuramsal açıdan ayet ve hadis gibi dinî referanslarla eserinde destekleme yoluna gitmiştir. Hem varlıkbilimsel hem de bilgikuramsal zemin, Şanizade’nin eserini günümüz yekpare varoluşsal tarih tasavvurundan keskin bir şekilde ayrı yerde konumlandırmamızı iktiza eder. Kaza, kader ve takdir-i ilahîye dayalı izahlar, bu bağlamda somut örnekler olarak karşımıza çıkmaktadır. Fizik dünyanın, metafizik taraflarıyla da açıklanması, Tarih-i Şanizade’yi varoluşsal olarak anlamlandırma yönünden zenginleştirmiştir. Bu mütevazı çalışma da nihai anlamda Batı’nın dünyevi varlıkbilimi ve bilgikuramı üzerinden kurup kurguladığı tarih tasav- vurunu “mevcut” olanı açıklamada kifayet etmediği sorunsalı üzerinden yola çıkıla- rak yapılmaya çalışılmıştır. Görünen o ki umut verici ipuçlarını tarihin dehlizlerinden keşfedip çıkarmak, yoğun bir çabayı hâlihazırda ziyadesiyle hissettirmektir. Netice itibariyle tarih, mümkinâtın arız olan ahvalinden müteşekkil, insana taalluk eden durumları ihtiva etmektedir. Fakat asla sadece bu sınırlar içinde anlaşılamayacak kadar da varoluşsal mertebeleri kendisinde barındırır. 51 Erol / Şanizade Mehmet Ataullah: Bir Osmanlı Tarih Tasavvur ve Yazımı Örneği Each civilization and culture has developed a view of history and a tradition of historıcal writing which are uniquely theirs. The Ottoman Empire too, in this regard, had a long-established record of writing history. Starting from its foundation, the Ottoman Empire employed several methods of keeping events on record, thus insti- tutionalizing Gavazatname and Menakibname to that end. At the turn of the 18 th century, Şehnamecilik was replaced with Vakanuvislik, an institution whose members, called vakanuvis (chroniclers), maintained the Ottoman history writing tradition until the disintegration of the empire. In other words, Vakanuvislik is an official post, which formed under Divan-ı Humayun (Pakalın, 1983, p. 574-575). The institution which spanned two centuries (1699-1924), always had a vakanuvis in charge of history writ- ing, beginning with Mustafa Na´îmâ and ending with Abdurrahman Şeref. Under this institution, all vakanuvises are charged to record the event taking place when they are on duty. But most of the time, they could not write down all events due to the differ- ent reasons (they made effort to complete the incomplete works of their predecessor). So, they had to transfer the documents related to their own time to the followers (Cevdet Paşa, 1986, p. 3). Originally inspired from Arabic and Iranian record keeping traditions to a certain extent, the Ottoman historians eventually created a tradition uniquely theirs. Although chroniclers adhered to this history writing tradition in general, in many respects, they had the opportunity to express themselves within this tradition. Despite relatively reg- ular methods of record keeping in terms of content and style, vakanuvises contributed with their points of view and style to the overall Ottoman history writing tradition. This paper will study Şanizade Ataullah Efendi, who was an Ottoman chronicler during the reign of Mahmut II, and his work Tarih-i Şanizade (Şanizade’s History), followed by a brief introduction to the roots of history writing tradition and its course throughout Şanizade Mehmet Ataullah: An Example of Ottoman History Writing and Thought of History Halil İbrahim Erol* Extended Abstract * Res. Assist., Kırklareli University Department of History Correspondence: halilibrahimerol@gmail.com, Kırklareli Üniversitesi Fen - Edebiyat Fakültesi, Kavaklı, Kırklareli, Turkey. Yüklə 7,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|