M. A. Axmatov Toshkent To‘qimachilik va yengil sanoat insti tuti kafedra mudiri, t f. n, dotsent
Yüklə 3,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
| O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI O‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMI MARKAZI M. T. XODJIYEV, M. I. HIKMATOVA TABIIY TOLALARGA DASTLABKI ISHLOV BERISH Kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma «TURON-IQBOL» TOSHKENT 2006 2 M.T. Xodjiyev. M.I. Hikmatova. Tabiiy tolalarga dastlabki ishlov berish. O‘quv qo‘l lanma. T.: «Turon- Iqbol» nashriyoti, 2006. — 160 bet. Ushbu o‘quv qo‘llanma kasb-hunar kollejlarining yengil sanoat sohasida ta’lim olayotgan o‘quvchilar uchun mo‘ljallangan bo‘lib, unda paxta, ipak qurti pillasi, kanop, lub tolalarini va junni qayta ishlash texnologiyasi, jihozlarining tuzilishi va ishlash tartiblari batafsil bayon etilgan. Qo‘llanmada keltirilgan barcha ma’lumotlar o‘quvchilarga mos ravishda aniq va ravon yoritilgan. © «Turon-Iqbol» nashriyoti, 2006-y. T a q r i z c h i l a r : M. A. Axmatov — Toshkent To‘qimachilik va yengil sanoat insti tuti kafedra mudiri, t.f.n, dotsent. A. M. Salimov — dotsent. U. Ro‘ziyev — Jondor Sanoat kasb-hunar kolleji direktori. 3 KIRISH Yengil sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish hajmining katta ulu shini turli tolalardan tayyorlangan iplardan to‘qilgan gazlamalar tashkil etadi. Insoniyat tarixida yengil sanoat buyumlarini ishlab chiqarish bundan bir necha ming yillar oldin ma’lum bo‘lganligi tarixiy ada bi yotlarda qayd etilgan. Ip tayyorlash va undan gazlama (mato) to‘ qish, charmdan po yabzal tikish uchun uni qayta ishlash Hin dis ton, Xi toy, Misr va O‘rta Osiyoda miloddan bir necha asr ilgari ma’lum bo‘l gan. O‘zbekistonda paxtachilik va bu qimmatbaho toladan gazlama to‘qish bilan bundan ikki ming yillar oldin ham shug‘ullanilgan. Antik muallif- larning ma’lumotlari, shuningdek, Farg‘ona vodiy sidan topilgan ko‘mirga aylangan paxta tolasi bu fikrni to‘liq tasdiqlaydi. Arxeologlar yo‘nib ketgan uyumdagi uy-ro‘zg‘or idishlari ichidan kulga aylangan paxta chiqitlarini topish baxtiga muyassar bo‘lganlar. Topilmalar ekspertlar tomonidan qunt bilan tekshirilgan. Ularning ta’kidlashicha, bu topilma eng qadimgi paxta naviga mansubdir. Shunday qilib, Vatanimizda pax ta chilik bi lan shu- g‘ullanish qadimdan ma’lum bo‘l ganligi aniq dalillar asosida tasdiq langan. Arxeologik qazilmalar natijasida III—IV asrlarga mansub qabrdan bir siqim paxta tolasidan olingan ip gazlama ham topilgan. Eramizdan avvalgi IV asrda Aleksandr Makedonskiyning qo‘ shinlari O‘rta Osiyoga bostirib kirganlarida Amudaryo sohil larida paxta dala larini ochishgan. XVI asrning boshlarida Sharqning ip gazlamalari Yevropaning hamma asosiy bozorlarida, shuningdek, qadimiy nemis shahri Augesburg yarmar- kalarida ham sotila boshlangan. Bu matolar ham xuddi shohi matolar kabi Buyuk ipak yo‘li orqali keltirilar edi. Yo‘llar nafaqat sharq qa, balki shi molga — qa dimiy Rusiyaga olib borardi. U yerlarda boshqa matolar qatori o‘lkamizning paxta tolasidan to‘qilgan matolari ham qadrlanardi. Qadim vaqtlardanoq O‘rta Osiyo matolari Dnepr bo‘yi va janubiy knyazliklarga grek, polover va xazar savdogarlari hamkorligida olib borilar edi. Mamlakatimizda yengil sanoat mahsulotlarini sanoat asosida ishlab chiqarish, 1874-yilda Toshkent shahrida paxta tozalash zavodining qu rilishi bilan boshlangan edi. XX asrning 20-yillarida O‘zbekistonda yetishtirilgan xomashyoni qayta 4 ishlab, tayyor mahsulot ishlab chiqarish maqsadida, mayda tarqoq hu- narmandchilik korxonalarini birlashtirib, sanoat asosini yaratish, 1926-yilda Farg‘ona to‘qimachilik fabrikasining dastlabki navbati ishga tushishi bilan boshlandi. Mustaqillik tufayli mamlakatimizda to‘qimachilik mahsulotlarini ishlab chiqarishda yangi sifat o‘zgarishlariga erishildi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «Yengil va mahalliy sanoat korxonalariga Davlat yordami to‘g‘risida» gi va «O‘zbek yengilsanoat» uyushmasi bilan chet el kompaniyalarining qo‘shma korxonalarini tashkil etish tadbirlari to‘g‘risida» gi qarorlari asosida yangi quvvatlarning qurilishini tugatish, mavjud korxonalarda texnika va texnologiyani joriy etish dasturi tuzildi. Dasturga ko‘ra jahon miqyosidagi ilg‘or texnologiyani keltirish, chet el investitsiyasini jalb etish, bank kreditlaridan foydalanib, jahon bozorida xaridorgir mahsu lotlarni ishlab chiqarish, eksport imkoniyatlarini kuchaytirib, yuqori sifatli, ayniqsa, bolalar assortimentini ko‘paytirish mo‘ljallangan. Jahon bozorida to‘qimachilik iplari ishlab chiqarish ko‘rsatkichi quyidagicha (mln. tonna, %) Keyingi yillarda respublika yengil va to‘qimachilik sanoatida 20 ga yaqin qo‘shma korxonalar tashkil etilib, ularda sohaning umumiy hajmidan 20 % ga yaqin mahsulot ishlab chiqarildi, eksportga sotilgan mahsulot esa 98 % ni tashkil etdi. Mavjud to‘qimachilik korxonalarining qayta jihozlanishi, xorijiy davlatlar bilan qator qo‘shma korxonalarning tashkil etilishi, ularda ishlaydigan mutaxassislarning nafaqat sonini ko‘paytirish, balki ularning kasb mahorati va bilimlarini oshirishni ham taqozo etmoqda. Yüklə 3,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|