Lecture by Xoshimov Xushbaxt

Lecture by Xoshimov Xushbaxt

Bioinformatika faniga kirish, fanning rivojlanish tarixi va istiqbollari

Bioinformatika qanday fan?

• Bioinformatika bu biologik ko’rsatkichlarni ifodalashda foydalaniladigan usullar va dasturlarni ishlab chiquvchi fan.

Bioinformatika va programmalashtirish tushunchalari bir-biriga qanchalar yaqin?

Epigenomika -bu epigenom deb nomlanuvchi hujayraning genetik materialidagi to’liq epigenetik o’zgarishlar majmuasi haqidagi fandir. Interaktomika-bu tirik organizimlarda oqsillarning funksiyasini o’rganish, genomik va preteomik ma’lumotlar to’plamlarni tahlil qilish asosida malekulalar o’rtasidagi o’zaro bog’liqlikni aniqlashdir. Fenomenologiya-bu biologiya, ma’lumotlar bazasi, gen injineriyasi va shu kabi sohalarni o’z ichiga olgan fanlararo tadqiqot sohasidir. Fenotip va genotip o’rtasidagi bog’liqlikni, tadqiqotchilarga pletropiyani tushunish va o’rganishga imkon beradi. Funksional genomikada, farmaseftika tadqiqotlarida, metabolik muhandislikda, qishloq xo’jaligi tadqiqotlarida va ko’proq filogenetikada qo’llaniladi.

Bioinformatika qayerda qo’llaniladi?

Bioinformatika qayerda qo’llaniladi?

• Biolog o’z navbatida axborot texnologiyalarini, dasturlash tillarini bilsa mehnat bozorida unga bo’lgan ehtiyojning yuqori bo’lishiga va o’z navbatida katta moliyaviy manbaga erishishiga sabab bo’ladi.
• Ayni vaqtda farmatsevtika, biotexnologiya, meditsina, biokimyo, biofizika, ekologiya, filogenetika, genetika kabi sohalarda bioinformatika fani va uning metodlariga bo’lgan talab kundan kunga ortib bormoqda.
• Hozirgi kunga kelib klassik fanlardan hisoblangan sistematika, zoologiya, botanika fanlarida turlarni aniqlash borasida bioinformatika usullaridan keng foydalanib kelinmoqda.

Fanning qisqacha tarixi.

• XIII-asrlarda Matematika tarixiga Fibonacci nomi bilan kirib kelgan yosh italyan olimi Leonardo of Pisa biologik jarayonning birinchi matematik modelini tuzgan holda quyonlarnig ko‘payishi to‘g‘risidagi masalani tavsiflab bergan.
• XX asrning 20 yillariga kelib esa yana bir italyan olimi Vito Volterra “yirtqich-o‘lja” ko‘rinishidagi ikki biologik turning o‘zaro harakati modelini yaratdi.

Biologiyaning zamonaviya tarixi 1953 yildan, amerika olimlari James Watson hamda Francis Crick tomonidan DNK ning qo‘sh spiralligi kashf qilingan davrdan boshlandi.